2. Welzijn

2.1. Geluk

Driekwart jongeren is gelukkig

Jongeren tussen de 12 en 25 jaar geven gemiddeld een 7,3 als rapportcijfer op de vraag in welke mate zij zichzelf een gelukkig mens vinden. Driekwart van alle jongeren is gelukkig (rapportcijfer 7 of hoger) en 6 procent ongelukkig (rapportcijfer 4 of lager)¹⁾. De overige 19 procent is gelukkig noch ongelukkig (rapportcijfer 5 of 6)²⁾.

De geluksgevoelens verschillen naar leeftijd. Het percentage jongeren dat zichzelf een gelukkig mens vindt daalt tot de leeftijd van ongeveer 18 jaar en stabiliseert dan. Met ruim 90 procent zijn 12- en 13-jarigen het vaakst gelukkig; het minst vaak gelukkig zijn 18- tot 21-jarigen (69 procent).

Tienerjongens vaker gelukkig dan tienermeisjes
Bij de tieners is er een vrij groot verschil in geluk tussen jongens en meisjes: van de jongens is 85 procent gelukkig, tegen 76 procent van de meisjes. Bij de jongvolwassenen bestaat er nagenoeg geen verschil tussen jonge mannen en jonge vrouwen.

Een hogere opleiding geeft in het latere leven een betere positie op de arbeidsmarkt, een hoger inkomen en bijvoorbeeld ook een andere patroon van vrijetijdsbesteding (CPB, 2016; Van der Werfhorst, 2015). Volwassenen met een hoger opleidingsniveau zijn ook vaker gelukkig en vaker tevreden met het leven (CBS StatLine, 2021b; Van Beuningen en Moonen, 2019). Hoe zit dat bij jongeren die nog met hun school of studie bezig zijn?

Weinig verschil in geluk naar opleiding die men volgt
Het niveau van het onderwijs maakt weinig verschil in het geluksgevoel van jongeren. Onder de 12- tot 17-jarigen³⁾ op het voorgezet onderwijs neemt het percentage gelukkigen weliswaar af naarmate het onderwijsniveau stijgt, maar het verschil in geluk is alleen significant tussen vmbo-leerlingen die de basisberoeps- of kaderberoepsgerichte leerweg volgen en vwo’ers. Onder de 18- tot 22-jarigen in het middelbaarberoeps- en hoger onderwijs bestaan geen verschillen in geluk naar onderwijsniveau.

2.2.Tevredenheid met het leven

Bijna 7 op de 10 jongeren tevreden met het leven
Behalve naar hun geluksgevoel is jongeren ook gevraagd naar hun tevredenheid met het leven. De concepten geluk en tevredenheid meten elk iets anders (CBS, 2015). Bij geluk gaat het meer om een affectieve evaluatie, een gevoelsmatige afweging of iemand zichzelf een gelukkig mens vindt, terwijl het bij tevredenheid meer gaat om een cognitieve evaluatie, een verstandelijke afweging over het leven dat men in het hier en nu leidt (Diener, Suh, Lucas en Smith, 1999; CBS, 2015). Gemiddeld geven jongeren een 7,1 aan het leven dat ze leiden, tegen de 7,3 voor geluk. Van hen is 69 procent tevreden met het leven (rapportcijfer 7 of hoger), 9 procent is ontevreden (rapportcijfer 4 of lager), en 22 procent is tevreden noch ontevreden (rapportcijfer 5 of 6).

Tieners van 12 en 13 jaar het vaakst tevreden en jongens vaker tevreden dan meisjes
Bij de tevredenheid met het leven zijn de verschillen naar leeftijd en geslacht vergelijkbaar met die bij geluk (zie maatwerktabel). Met 87 procent zijn 12- en 13-jarigen het vaakst tevreden; het minst vaak tevreden zijn 18- tot 21-jarigen (61 procent). Van de tienerjongens is 82 procent tevreden, tegen 70 procent van de tienermeisjes. Bij de jongvolwassenen bestaat er weinig verschil in tevredenheid tussen jonge mannen en jonge vrouwen.

2.3 Tevredenheid over onderdelen van het leven

Behalve naar geluk en de tevredenheid met het leven in het algemeen is jongeren ook gevraagd naar hun tevredenheid over een aantal concrete zaken in hun leven. Eerst wordt in paragraaf 2.3.1 beschreven op welke levensterreinen jongeren het meest en minst tevreden zijn. Daarna komt de  tevredenheid over specifieke onderdelen aan de orde, te weten: school/studie (paragraaf 2.3.2), werk (2.3.3), vrijetijdsbesteding (2.3.4), vrienden (2.3.5), geldzaken (2.3.6), en uiterlijk (2.3.7). Evenals bij geluk en tevredenheid met het leven wordt bij de onderscheiden levensterreinen - naast het rapportcijfer - ook onderscheid gemaakt tussen jongeren die tevreden zijn (rapportcijfer 7 of hoger), ontevreden zijn (rapportcijfer 4 of lager) en niet tevreden, niet ontevreden zijn (rapportcijfer 5 of 6).

2.3.1. Waarover zijn jongeren het meest en minst tevreden?

Jongeren meest tevreden over vrienden, minst tevreden over de tijd die ze met hen doorbrengen
Met een rapportcijfer van 7,9 zijn jongeren het meest tevreden over hun vrienden. Ook voor werk of bijbaan (7,5) en school of opleiding (7,2) is de waardering relatief hoog, evenals die over uiterlijk (7,2)⁴⁾. Iets lager is de tevredenheid over de hoeveelheid geld voor persoonlijke dingen zoals kleding, uitgaan of een smartphone (7,0) en de hoeveelheid vrije tijd (6,9).

Waar jongeren het meest tevreden zijn over hun vrienden, zijn ze het minst tevreden over de tijd die ze met hen kunnen doorbrengen. Met een 6,0 als rapportcijfer waarderen ze dit wel nog steeds als voldoende.

Tieners tevredener dan jongvolwassen over vrije tijd, (tijd voor) vrienden, en geld
Jongeren tussen de 12 en 18 jaar zijn tevredener dan 18- tot 25-jarigen over de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben, hun vrienden, de tijd die ze met hen doorbrengen en geld voor persoonlijke dingen. Tieners en jongvolwassen verschillen niet wezenlijk in hun tevredenheid over school of opleiding, werk of bijbaan, en uiterlijk. 

Tienerjongens tevredener dan tienermeisjes over vrije tijd, (tijd voor) vrienden en uiterlijk
Over zaken als vrije tijd, vrienden en tijd voor vrienden, en uiterlijk zijn jongens in de leeftijd van 12 tot 18 jaar tevredener dan meisjes van die leeftijd. Wanneer het gaat om school, werk/bijbaan en geld voor persoonlijke dingen is er weinig verschil. 

Jonge vrouwen ontevredener over uiterlijk dan jonge mannen
18- tot 25-jarige vrouwen waarderen hun uiterlijk met een 6,9 gemiddeld. Dit is lager dan bij mannen van dezelfde leeftijd (7,3). Ook als het gaat om de tevredenheid over de hoeveelheid geld voor persoonlijke dingen en de tevredenheid over de hoeveelheid vrije tijd oordelen jonge mannen positiever dan jonge vrouwen. Op de andere levensterreinen is er geen wezenlijk verschil in tevredenheid tussen jonge mannen en jonge vrouwen.

2.3.2 Tevredenheid over onderwijs

Driekwart leerlingen en studenten tevreden over onderwijs
Van alle leerlingen en studenten⁵⁾ is 72 procent tevreden over het onderwijs dat ze krijgen. Onder 12- en 13-jarigen is die tevredenheid met 84 procent het grootst en onder 16- en 17-jarigen met 64 procent het laagst. Van de jongeren vanaf 18 jaar is ongeveer 70 procent hierover tevreden. De tevredenheid over het onderwijs verschilt niet naar geslacht, noch bij de tieners noch bij de jongvolwassenen.

Hbo’ers en wo’ers tevredener over hun onderwijs dan mbo’ers
Jongeren die een hbo-opleiding volgen of die aan de universiteit studeren zijn met respectievelijk 74 en 81 procent vaker tevreden over het onderwijs dat ze volgen dan leeftijdsgenoten in het mbo (65 procent). In het voortgezet onderwijs bestaat geen verschil in tevredenheid hierover naar onderwijsniveau.

2.3.3 Tevredenheid over werk of bijbaan

8 op de 10 werkende jongeren tevreden over hun werk
78 procent van de jongeren met betaald werk geeft aan tevreden te zijn over hun werk of bijbaan. Deze tevredenheid verschilt vrijwel niet naar leeftijd en geslacht.

Weinig verschil in tevredenheid tussen jonge werknemers en jongeren met bijbaan
Van de jongeren die werknemer zijn (en veelal ook geen onderwijs meer volgen) is 80 procent tevreden over hun werk, en van de jongeren die als freelancer of zelfstandige werken is dit ruim driekwart (zie maatwerktabel). Van de jongeren die nog onderwijs volgen en daarnaast een bijbaan hebben is eveneens ruim driekwart tevreden over hun werk. Deze percentages liggen in lijn met onderzoek op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (CBS, 2021b).

De tevredenheid over het werk is lager bij werk waarbij slechts een paar uur per week gewerkt wordt (het gaat dan veelal om bijbaantjes). Van de jongeren die 4 uur of minder per week werken is 69 procent tevreden over hun werk, tegen ongeveer 80 procent van de jongeren die meer uren in de week werken.  

Tevredenheid werk hoger bij vast contract en vaste uren 
Van de jongeren met een vast contract is 83 procent tevreden over hun werk, tegen 76 procent van de jongeren met een tijdelijk contract. Als jongeren een vast of tijdelijk contract hebben, zijn ze het vaakst tevreden over hun werk als daarin een vast aantal contracturen is opgenomen (83 procent). Als slechts voor een deel vaste werkuren contractueel vaststaan (zoals in een min/max-contract) is 76 procent tevreden en als er contractueel helemaal geen uren zijn vastgelegd (zoals in een oproep- of 0-uren-contract) is 75 procent tevreden over het werk.

2.3.4 Tevredenheid over vrije tijd

Twee op de drie jongeren tevreden over hoeveelheid vrije tijd 
Bijna twee derde van de jongeren tussen 12 en 25 jaar (65 procent) is tevreden over de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben. 12- en 13-jarige tieners zijn hierover met 80 procent duidelijk tevredener dan oudere tieners (ongeveer 65 procent) en vooral jongvolwassenen (ongeveer 60 procent). Tienerjongens zijn tevredener over de hoeveelheid vrije tijd dan tienermeisjes, en jonge mannen zijn dit meer dan jonge vrouwen.

In voortgezet onderwijs tevredenheid over vrije tijd hoogst in vmbo basis/kader
Van de jongeren die vmbo basis-/kaderberoepsonderwijs volgen is 80 procent tevreden over de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben. Bij jongeren op een ander niveau in het voortgezet onderwijs is dit minder dan 70 procent. In het vervolgonderwijs zijn er geen verschillen in tevredenheid over de hoeveelheid vrije tijd tussen jongeren op het mbo, hbo of de universiteit.

Van jongeren met veel huiswerk minder dan helft tevreden over hoeveelheid vrije tijd
Van de jongeren die 15 uur of meer per week aan huiswerk of studie besteden is 49 procent tevreden over de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben. Deze tevredenheid over de vrije tijd neemt toe naarmate het aantal uren besteed aan huiswerk of studie afneemt: 60 procent is tevreden bij 8 tot 15 uur huiswerk, 70 procent bij 4 tot 8 uur, en 75 procent bij minder dan 4 uur per week. 
De tevredenheid over de hoeveelheid vrije tijd hangt nagenoeg niet samen met het aantal lesuren (zie maatwerktabel). Deze tevredenheid over de hoeveelheid vrije tijd hangt ook niet samen met het aantal uren dat jongeren per week werken.

Waar het voor de hand ligt dat meer tijdsbesteding aan onderwijs samengaat met een lagere tevredenheid over de hoeveelheid vrije tijd, is het aannemelijk dat deze tevredenheid juist toeneemt naarmate er meer tijd besteed kan worden aan dingen die jongeren leuk vinden. Onderzocht zijn: het samenzijn met vrienden, sporten, gebruik van YouTube, en gebruik van sociale media.

Meer tijd voor vrienden en sport leidt tot hogere tevredenheid over hoeveelheid vrije tijd
Jongeren die meer tijd besteden aan vrienden en aan sport zijn vaker tevreden over de hoeveelheid vrije tijd. Van de jongeren die minder dan 2 uur per week aan vrienden besteden is 58 procent tevreden over de hoeveelheid vrije tijd, tegen 74 procent van degenen die dit 10 uur of meer per week doen. Bij de jongeren die niet sporten gaat het om 60 procent, tegen 68 procent bij de jongeren die 3 uur of meer per week aan sport doen. Ook jongeren die meer tijd doorbrengen op YouTube zijn vaker tevreden over de hoeveelheid vrije tijd.

Hoe meer tijd op sociale media, hoe minder tevreden
Het gebruik van sociale media laat een ander verband zien: de tevredenheid over de hoeveelheid vrije tijd neemt af naarmate de tijdsbesteding op sociale media toeneemt. Van de jongeren die 0 of 1 uur per dag op sociale media zitten is 68 procent tevreden over hun hoeveelheid vrije tijd; van de jongeren die dit 5 uur of meer per dag doen is 61 procent tevreden.

2.3.5 Tevredenheid over (tijd met) vrienden

Ruim acht op de tien tevreden over hun vrienden
Van de jongeren tussen 12 en 25 jaar is 82 procent tevreden over de vrienden die ze hebben. Tieners zijn hierover tevredener dan jongvolwassenen (86 tegen 80 procent). De tevredenheid over vrienden onder tieners daalt naarmate ze ouder worden. Tienerjongens zijn tevredener over hun vrienden dan tienermeisjes. Tussen jonge mannen en jonge vrouwen bestaat weinig verschil hierin.

Minder dan de helft jongeren tevreden over de tijd die ze met vrienden doorbrengen
De tevredenheid van jongeren over de tijd die ze met vrienden doorbrengen is duidelijk lager dan de tevredenheid over hun vrienden, te weten 47 tegen 82 procent. Dit tevredenheidspercentage is lager dan dat van alle andere onderzochte levensterreinen (zie ook paragraaf 2.3.1). Een mogelijke verklaring voor deze lage tevredenheid over de tijd die met vrienden wordt doorgebracht ligt in het moment van het onderzoek, een periode waarin als gevolg van de coronapandemie en bijbehorende maatregelen ontmoetingen met vrienden in beperkte mate mogelijk waren (zie ook hoofdstuk 6 en bijlage E).

Hoe ouder, hoe ontevredener over tijd met vrienden
Bij de uitsplitsing van de cijfers over de tijd met vrienden naar leeftijd valt op dat er sprake is van een continu dalende lijn in het percentage dat hierover tevreden is, namelijk van 68 procent van de 12- en 13-jarigen tot 36 procent van de 21- tot 25-jarigen. Op de andere levensterreinen is er doorgaans ergens tussen de 17 en 21 jaar sprake van een stagnatie in de daling van tevredenheid of neemt deze juist toe. 
Verder zijn tienerjongens tevredener over de tijd die ze met vrienden doorbrengen dan tienermeisjes (64 tegen 55 procent). Jonge mannen en jonge vrouwen zijn hierover vrijwel even vaak tevreden.

Tevredenheid over (tijd doorbrengen met) vrienden verschilt nauwelijks naar onderwijsniveau
Het onderwijs dat jongeren volgen hangt vrijwel niet samen met de tevredenheid over hun vrienden en de hoeveel tijd die ze met vrienden doorbrengen (zie maatwerktabel). Alleen hbo’ers zijn minder vaak dan mbo’ers tevreden over de hoeveelheid tijd die ze met vrienden doorbrengen (34 tegen 42 procent).

2.3.6 Tevredenheid over geld

Twee op de drie jongeren tevreden over geld voor persoonlijke dingen
Van de jongeren tussen 12 en 25 jaar is 67 procent tevreden over de hoeveelheid geld die ze hebben voor persoonlijke dingen zoals kleding, uitgaan of een smartphone. 12- en 13-jarigen zijn het meest tevreden hierover (80 procent). In de volgende leeftijdsgroepen neemt de tevredenheid af, waarna deze rond de leeftijd van 18 jaar stagneert op een niveau van ruim 60 procent. Tienerjongens en tienermeisjes zijn even vaak tevreden over geld voor persoonlijke dingen. Jonge vrouwen zijn hierover minder vaak tevreden dan jonge mannen (59 tegen 64 procent).

Tevredenheid over geld neemt toe met niveau van onderwijs
In het voortgezet onderwijs zijn vwo’ers vaker tevreden over het geld dat ze hebben voor persoonlijke dingen dan vmbo’ers. In het vervolgonderwijs zijn wo’ers tevredener hierover dan hbo’ers en mbo’ers.

Thuiswonende jongeren tevredener over financiën dan uitwonende
Van de jongeren die bij hun ouder(s) of verzorger(s) wonen is 70 procent tevreden over de hoeveelheid geld die ze kunnen besteden aan persoonlijke dingen (zie maatwerktabel). Dat is meer dan het percentage jongeren in een studentenhuis/op kamers (58 procent) of op zichzelf wonend (48 procent) dat hierover tevreden is.

2.3.7 Tevredenheid over uiterlijk

Ruim zeven op de tien jongeren tevreden over uiterlijk
Van alle jongeren tussen 12 en 25 jaar is 72 procent tevreden over hun uiterlijk; 8 procent is dat niet. Bij de tieners neemt de tevredenheid over het uiterlijk af van 78 procent onder de 12- en 13-jarigen tot 69 procent onder de 16- en 17-jarigen, waarna vanaf 18 jaar een stabilisatie en daarna lichte stijging in tevredenheid optreedt. Tienerjongens zijn duidelijk tevredener over hun uiterlijk dan tienermeisjes (80 tegen 64 procent) en jonge mannen zijn tevredener hierover dan jonge vrouwen (76 tegen 67 procent).

Jongeren met een relatie tevredener over uiterlijk
De tevredenheid over het uiterlijk hangt niet samen met het niveau van het onderwijs dat jongeren volgen (zie maatwerktabel). Deze tevredenheid is wel gerelateerd aan het al dan niet hebben van een partner. Van de jongeren met een relatie is 76 procent tevreden over het uiterlijk, tegen 70 procent van de jongeren zonder relatie.

2.4 Tevredenheid met leven en tevredenheid op specifieke onderdelen in samenhang

Op welke specifieke levensterreinen hangt de tevredenheid van jongeren het sterkst samen met hun algemene tevredenheid met het leven? Dit is nagegaan door middel van logistische regressieanalyse (zie Onderzoeksverantwoording voor meer informatie hierover).

Voor tieners uiterlijk het belangrijkst, voor jongvolwassenen school of werk
Bij tieners is hun tevredenheid over het uiterlijk het sterkst gerelateerd aan hun algemene tevredenheid met het leven en is ook tevredenheid met onderwijs of werk belangrijk. Bij jongvolwassenen hangt de tevredenheid met het leven vooral samen met de tevredenheid over onderwijs of werk⁶⁾.