5. Welzijn, stress, risico- en beschermende factoren in samenhang

In hoofdstuk 2 is het welzijn – geluk en tevredenheid met het leven - van jongeren tussen de 12 en 25 jaar beschreven en in hoofdstuk 3 de stress die zij ervaren. In dit hoofdstuk zal worden gekeken naar de samenhang tussen enerzijds de verschillende risico- en beschermingsfactoren (die beschreven zijn in hoofdstuk 4) en anderzijds welzijn en stress bij jongeren. Het Trimbos-instituut liet eerder voor jongeren van 12 tot 17 jaar in het voortgezet onderwijs zien (Kleinjan et al., 2020) dat het ervaren van prestatiedruk en het zich vergelijken met anderen een negatieve uitwerking op het mentale welbevinden hebben, terwijl veerkracht, een sterke eigenwaarde en sociale steun juist positief hieraan bijdragen.
Door middel van logistische regressieanalyse is nagegaan in welke mate geluk en tevredenheid met het leven, en het ervaren van stress samenhangen met de onderzochte risico- en beschermingsfactoren, rekening houdend met verschillen in leeftijd en geslacht¹⁹⁾. Daarnaast is  onderzocht in welke mate de algemene gezondheidsbeleving hierbij een rol speelt. Ten slotte is bekeken welke rol stress speelt bij het ervaren van geluk en tevredenheid, en omgekeerd.
In de paragrafen 5.1 tot en met 5.3 zijn de analyse-uitkomsten voor achtereenvolgens geluk, tevredenheid met het leven en stress beschreven voor het totaal van de jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar en afzonderlijk voor de tieners (12 tot 18 jaar) en jongvolwassenen (18 tot 25 jaar). De modellen bevatten zowel de (niet voor de andere kenmerken gecorrigeerde) bivariate uitkomsten als de (voor de andere kenmerken gecorrigeerde) multivariate uitkomsten. In de multivariate analyses zijn alleen de kenmerken meegenomen die bivariaat significant bleken samen te hangen met de betreffende doelvariabele (respectievelijk geluk, tevredenheid met leven, vaak stress op minstens één terrein).

5.1. Geluk

Gezondheid sterk gerelateerd aan geluk
In lijn met eerder onderzoek (Van Beuningen en Kloosterman, 2011) blijkt de ervaren algemene gezondheid sterk samen te hangen met geluk. Jongeren die hun gezondheid als (zeer) goed beoordelen, zijn ruim drie keer zo vaak gelukkig als jongeren die deze met ‘het gaat wel’ of (zeer) slecht beoordelen.

Eigenwaarde belangrijkste beschermende factor voor geluk
Van de onderzochte beschermende factoren veerkracht, eigenwaarde en sociale steun is eigenwaarde het sterkst gerelateerd aan het al dan niet gelukkig zijn. Ook sociale steun en veerkracht hangen samen met geluk, zij het minder.
Het ervaren van druk om aan de eigen verwachtingen te voldoen hangt negatief samen met het al dan niet gelukkig zijn, vooral bij de 18- tot 25-jarigen. Het ervaren van druk om aan de verwachtingen van anderen te voldoen daarentegen is na correctie voor de andere kenmerken niet of minder van belang²⁰⁾. Ook het ervaren van stress is negatief gerelateerd aan geluk: jongeren die op tenminste één van de terreinen vaak stress hebben zijn minder vaak gelukkig dan jongeren die dat niet hebben.

5.2. Tevredenheid met het leven

Net als geluk hangt ook de tevredenheid met het leven sterk samen met de ervaren gezondheid. En ook hier is eigenwaarde van de onderzochte beschermende factoren het sterkst gerelateerd, vooral bij de jongvolwassenen. Van de onderzochte risicofactoren is dat zelfopgelegde prestatiedruk, ook weer bij de jongvolwassenen. Verder is sociale vergelijking bij tieners een risicofactor die samenhangt met hun tevredenheid met het leven, terwijl dit bij de jongvolwassenen niet het geval is. Ten slotte geldt ook hier dat stress negatief gerelateerd is aan het welbevinden.

5.3. Stress

Jongeren met hogere eigenwaarde kleinere kans op stress
Van de onderzochte beschermende factoren hangt eigenwaarde het meest samen met de kans op al dan geen stress hebben: jongeren met een hogere eigenwaarde hebben een kleinere kans om op een bepaald terrein vaak stress te ervaren. Alle onderzochte risicofactoren hangen in vrijwel gelijke mate samen met de kans op al dan geen stress: een hogere prestatiedruk en het zichzelf vergelijken met anderen is gerelateerd aan een groter risico op vaak stress op een bepaald terrein²¹⁾. Verder gaan geluk, tevredenheid met het leven en een goede ervaren gezondheid gepaard met een kleinere kans op stress.