Soja

In 2014 is door de Nederlandse diervoederbedrijven 252.500 ton verantwoorde soja volgens de duurzaamheidsstandaard RTRS (Round Table on Responsible Soy) ingekocht. Dit is minder dan in 2013, toen nog 417.250 ton verantwoorde RTRS-soja werd ingekocht (Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja).

Volgens Nevedi (Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie) werd in 2014 bij de productie van diervoeders in Nederland circa 1,6 miljoen ton sojaproducten (exclusief sojahullen) verbruikt. Op basis van dit verbruik bedroeg het aandeel verantwoorde RTRS-soja in 2014 16 procent. In 2013 bedroeg dit nog 25 procent, uitgaande van een totaalverbruik van 1,7 miljoen ton sojaproducten in de diervoederindustrie (LEI Wageningen UR, 2014). Het convenant is in 2015 afgelopen en daarmee ook de monitoring ervan door CBS.

Naast de verantwoorde soja volgens de standaard van RTRS is er door de diervoederindustrie ook CRS-soja (Certified Responsible Soya) ingekocht. CRS is een certificering op weg naar RTRS. Het ging hierbij om 128 miljoen kg CRS-soja in 2013 en om 250 miljoen kg in 2014. Dit komt neer op 8 procent CRS-soja in 2013 en 16 procent CRS-soja in 2014.

Op initiatief van het Initiatief Duurzame Handel (IDH) en de verschillende partijen in de dierlijke productieketen, is in 2011 de doelstelling geformuleerd dat Nederland in 2015 volledig overgestapt zou zijn op het gebruik van verantwoorde soja (en sojaproducten) voor de productie van vlees, zuivel, eieren en andere voedingsmiddelen. Voor 2014 was de doelstelling om 1,5 miljoen ton verantwoord geproduceerde RTRS-soja in te kopen. Om dit te bereiken werd de Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja opgericht, een samenwerkingsverband van de diervoederindustrie, zuivel-, vlees- en eiersector, supermarkten en IDH. De monitoring van het aandeel duurzame soja werd uitgevoerd door deze stichting.

Door een tekort aan (internationale) marktvraag naar verantwoorde RTRS-soja is de doelstelling niet bereikt, zoals werd vermeld in een kamerbrief van de staatsecretaris van Economische Zaken. De stichting is in 2015 opgeheven, terwijl de activiteiten met een nieuwe doelstelling zijn voortgezet onder de vlag van Nevedi. De overheid is niet meer betrokken bij het nieuwe convenant. Het gaat nu om een initiatief van de diervoederindustrie. In het nieuwe convenant hebben de leden van Nevedi met elkaar afgesproken om vanaf 1 januari 2015 alleen soja in te kopen die voldoet aan minimum duurzaamheidseisen.

Volgens Nevedi voldeed vrijwel alle soja die hun leden in 2015 inkochten aan dit gegarandeerde duurzaamheidsniveau. De diervoederbedrijven kochten voor bijna 823.000 ton aan RTRS-certificaten waarmee ze de vraag van marktpartijen, zoals de Nederlandse zuivelsector, afdekten. Naast RTRS-soja werd circa 700.000 ton andere soja gekocht die volgens de duurzaamheidscriteria van de FEFAC Soy Sourcing Guidelines is geproduceerd (zie de volgende alinea). Uitgaande van een totaalverbruik van 1,7 miljoen ton soja, bedroeg het aandeel verantwoorde RTRS-soja in 2015 ongeveer 48 procent. (Nevedi, 2016).

Binnen de Europese Unie is FEFAC, de Europese branchevereniging voor de diervoederindustrie, bezig met het promoten van het gebruik van verantwoorde soja. Samen met IDH wordt gewerkt aan het opzetten van een Europese monitoring. Door de FEFAC zijn Soy Sourcing Guidelines opgesteld met eisen die gesteld worden aan verantwoorde soja. De leden van Nevedi maken per 1 januari 2016 gebruik van deze richtlijnen bij het samenstellen van diervoeders die bestemd zijn voor de productie van vlees en eieren voor de buitenlandse markt. Bij de productie van zuivel wordt RTRS-soja gebruikt voor zowel de binnenlandse als de buitenlandse markt.

Wereldwijde productie van duurzaam gecertificeerde soja

Het aandeel duurzaam gecertificeerde soja bedraagt naar schatting 1 à 2 procent van de totale wereldproductie. Dit is berekend op basis van de areaalgegevens van het International Trade Center (ITC) voor duurzaam gecertificeerde soja en van gegevens van FAOSTAT voor het totale areaal aan sojabonen. Voor duurzaam gecertificeerde soja is hierbij uitgegaan van de duurzaamheidsstandaarden RTRS, ProTerra en Organic/biologisch.
In de figuur is ook CRS opgenomen. Deze standaard hanteert minder strenge voorwaarden voor duurzame productie en biedt boeren de mogelijkheid om geleidelijk aan naar RTRS-certificering toe te werken. De productie van biologische soja in 2015 betreft een schatting op basis van de gegevens van ITC en Forschungsinstitut für biologischen Landbau (FiBL; * in figuur).
In 2015 werd 2,1 miljoen ton RTRS-gecertificeerde soja verkocht via book & claim (B&C) certificaten en circa 0,3 miljoen ton als fysiek product (RTRS, WWF). Van januari tot en met oktober 2016 is 1,6 miljoen ton RTRS-soja via B&C verkocht bij een aanbod 2,3 miljoen ton. Daarmee lijkt de vraag naar RTRS-soja in 2016 te dalen. Recente gegevens over de verkoop van ProTerra en biologisch gecertificeerde soja zijn niet beschikbaar. In 2012 werd minder dan de helft van de ProTerra en biologische soja als gecertificeerd product verkocht (IISD, 2014).