9. Conclusie
Na de uitbraak van corona in 2020 was 2023 het eerste jaar zonder lockdowns en coronamaatregelen. De economische groei is teruggelopen tot 0,1 procent, nadat in 2021 en 2022 de economie sterk herstelde van de coronadip in 2020 met groeicijfers van respectievelijk 6,2 en 4,3 procent. De Nederlandse economie groeide in 2023 minder dan gemiddeld in de 27 landen van de EU. De marginale groei in 2023 werd vooral gedreven door de overheidsconsumptie. Het handelssaldo droeg echter negatief bij. De groei was verder volledig toe te schrijven aan meer gewerkte uren, de arbeidsproductiviteit was lager dan in 2022.
In 2023 is de economie drie kwartalen achter elkaar gekrompen. Dat komt niet vaak voor. De laatste keer was tijdens de kredietcrisis in 2008 en 2009. Het volume van de uitvoer, de investeringen en de consumptie door huishoudens was eind 2023 lager dan aan het begin. De overheidsconsumptie steeg wel gestaag in 2023.
Hoewel de economie afkoelde, bleef de arbeidsmarkt krap. De werkloosheid bleef lager dan voor corona en het aantal banen, werkzame personen, gewerkte uren en de netto-arbeidsparticipatie groeiden opnieuw. Het aantal faillissementen nam weliswaar relatief sterk toe, maar was nog steeds lager dan in 2019. Verder lagen vorig jaar de cao-lonen gemiddeld 6,1 procent hoger dan in 2022. Dat is bijna een verdubbeling van de ontwikkeling van het jaar ervoor. Ook nam de inflatie in 2023 af. Sinds juni 2023 namen ook de prijzen van bestaande koopwoningen weer toe.
De bedrijfstak overheid, onderwijs en zorg (vooral overheid en zorg) en de zakelijke dienstverlening droegen van alle bedrijfstakken het meest bij aan de groei van de economie in 2023. Deze bedrijfstakken groeiden weliswaar niet het hardst, maar drukten vanwege hun omvang de grootste stempel op de economische ontwikkeling.
Het conjunctuurbeeld volgens de Conjunctuurklokindicator van het CBS is sinds juli 2022 voortdurend verslechterd. Dat zette ook begin 2024 door. Het consumentenvertrouwen was nog steeds relatief laag in 2023, maar verbeterde wel voorzichtig in de loop van het jaar. Dat lag bij de producenten anders. Die waren in april 2023 voor het eerst sinds maart 2021 negatief en hun vertrouwen verslechterde daarna bijna onafgebroken.