Bijna 3 miljard euro begrotingsoverschot in 2016

Deze cijfers worden vandaag ook officieel aan de Europese Commissie gerapporteerd.

De overheid behaalde voor het laatst een overschot in 2008. Het jaar daarop volgde door het uitbreken van de financiële crisis een tekort van 5,4 procent. Van 33,5 miljard euro tekort in 2009 ging de overheid naar 2,9 miljard euro overschot in 2016.

Inkomsten toegenomen sinds crisis, uitgaven stabiel

Na het forse tekort in 2009 waardoor Nederland in de buitensporige-tekortenprocedure terechtkwam, zijn de inkomsten van de overheid fors toegenomen en de uitgaven beteugeld. De inkomsten namen vanaf 2009 met 43 miljard euro toe tot 307 miljard euro in 2016. Het teruglopen van de opbrengsten uit aardgas drukte de groei van de inkomsten wel. De aardgasbaten daalden van boven de 10 miljard euro in de periode 2008–2014 naar ruim 2 miljard euro in 2016. Sinds 2010 zijn de overheidsuitgaven gestabiliseerd op iets boven de 300 miljard euro. De overheidsuitgaven in 2016 bedroegen 304,1 miljard euro.

Belasting- en premiedruk naar recordhoogte

De overheidsinkomsten stegen in 2016 met meer dan 14 miljard euro ten opzichte van 2015. Hogere belasting- en premieopbrengsten van 17 miljard euro waren hiervoor verantwoordelijk. De belasting- en premiedruk kwam hierdoor uit op de recordstand van 38,7 procent. De inkomsten uit loon- en inkomstenbelasting en sociale premies namen met een kleine 7 miljard euro toe. De ontvangsten uit de btw en de vennootschapsbelasting waren respectievelijk  bijna 4 en bijna 5 miljard euro hoger. De inkomsten uit de vennootschapsbelasting namen met een derde toe. Economische groei werkt veelal vertraagd door in de vennootschapsbelasting doordat verliezen uit eerdere jaren verrekend kunnen worden met belastbare winst uit een ander jaar. Wanneer deze verliesvoorraad is opgedroogd, kan de vennootschapsbelasting ineens rap toenemen zoals in afgelopen jaar. Lagere aardgasbaten hadden een negatief effect op de inkomsten van 3 miljard euro.

Overheidsuitgaven licht gedaald

De overheidsuitgaven daalden met bijna 3 miljard euro in 2016. De afdrachten aan de Europese Unie waren bijna 4 miljard euro lager. Daarvan is 3 miljard euro eenmalig als gevolg van een korting (met terugwerkende kracht) op deze afdrachten. De rentelasten namen af met bijna 1 miljard euro. Daarentegen stegen de uitgaven aan lonen en salarissen van ambtenaren, evenals de lasten voor sociale uitkeringen. De sociale uitkeringen namen met 3 miljard euro toe, voornamelijk door hogere zorguitgaven en hogere AOW-uitkeringslasten.

Schuld 7 miljard euro gedaald

Eind 2016 bedroeg de overheidsschuld 434 miljard euro. Dit is 7 miljard euro minder dan een jaar eerder. De schuldquote daalde met 2,9 procentpunt tot 62,3 procent van het bbp. Dit is nog wel boven de Europese schuldnorm van 60 procent. Eind 2014 was de schuldquote nog 67,9 procent. De lagere schuldquote komt niet alleen door aflossing op de schuld, maar voor een groot deel ook door stijging van het bbp, het zogenaamde noemereffect. Zonder aflossing in 2016 zou de schuldquote met 2 procentpunt zijn afgenomen.

De overheid kon afgelopen jaar de schuld vooral verlagen doordat middelen vrijkwamen uit financiële activa. De afwikkeling van rentederivaten leverde 5,4 miljard euro op. Daarnaast bracht de verkoop van aandelen ABN AMRO, ASR en voormalige SNS-vastgoedtak Propertize ruim 3 miljard euro op, wat voor schuldaflossing kon worden gebruikt.