Concentratie nitraat in het bovenste grondwater

De hoeveelheid nitraat in het bovenste grondwater van agrarische zandgronden is de laatste jaren zo veel gedaald dat de laatste jaren de gemiddelde concentratie schommelt rond de streefwaarde van 50 mg per liter. Voor regio's met klei- en veengrond liggen de concentraties al langer onder de streefwaarde. Dit komt vooral door de aanscherping van bemestingsnormen. Voor agrarische lössgronden liggen de concentraties net boven de streefwaarde.

Concentratie nitraat in bovenste grondwater in landbouwgebieden
	Löss (najaar) (mg/l)	Zand (zomer) (mg/l)	Klei (winter) (mg/l)	Veen (winter) (mg/l)	Streefwaarde (mg/l)
2000		94	55		50
2001		76	35		50
2002	81	64	25	3,2	50
2003	85	55	23		50
2004	94	78	58		50
2005	85	85	41	7,3	50
2006	95	66	43	0,71	50
2007	87	77	37	13	50
2008	77	63	28	5,3	50
2009	81	58	27	5,5	50
2010	71	66	29	11	50
2011	76	55	20	5,4	50
2012	74	47	19	4	50
2013	77	53	17	6,5	50
2014	70	56	20	9,3	50
2015	62	54	25	12	50
2016	54	46	19	6,3	50
Bron: RIVM, Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid

Concentratie nitraat in bovenste grondwater in landbouwgebieden
	Löss (najaar) (mg/l)	Zand (zomer) (mg/l)	Klei (winter) (mg/l)	Veen (winter) (mg/l)	Streefwaarde (mg/l)
2000		94	55		50
2001		76	35		50
2002	81	64	25	3,2	50
2003	85	55	23		50
2004	94	78	58		50
2005	85	85	41	7,3	50
2006	95	66	43	0,71	50
2007	87	77	37	13	50
2008	77	63	28	5,3	50
2009	81	58	27	5,5	50
2010	71	66	29	11	50
2011	76	55	20	5,4	50
2012	74	47	19	4	50
2013	77	53	17	6,5	50
2014	70	56	20	9,3	50
2015	62	54	25	12	50
2016	54	46	19	6,3	50
Bron: RIVM, Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid

Kader

Groene groei vereist een gezond evenwicht tussen economie en natuurlijke hulpbronnen. Grondwater wordt in Nederland gebruikt voor drinkwaterbereiding. Het uitspoelen van stikstof van landbouwgrond naar het grondwater bedreigt de kwaliteit van het drinkwater. Hoge concentraties nitraat kunnen leiden tot het sluiten van drinkwater onttrekkingsputten of tot hogere zuiveringskosten. Een bepalende factor van de nitraatconcentratie in het grondwater is het stikstofoverschot in landbouwgrond. Om de belasting van stikstof naar de bodem en grondwater te verminderen, zijn de normen voor de stikstofbemesting op landbouwgronden stapsgewijs aangescherpt. Het effect hiervan op het nitraatgehalte is de laatste jaren zichtbaar geworden. (CBS, PBL, RIVM, WUR, 2016 en LMM, 2018).

Analyse

Er bestaat een grote spreiding in de nitraatconcentraties tussen de verschillende landbouwsectoren, bedrijfstypen en regio’s voor wat betreft de grondsoort. Bodems onder akkerbouwbedrijven hebben over het algemeen een hoger nitraatoverschot dan bodems onder melkveebedrijven. In het zuiden van Nederland, met zandgronden, zijn de concentraties over het algemeen hoger, onder andere omdat er gewassen geteeld worden op grondsoorten die gevoelig zijn voor uitspoeling.