Nutriëntenoverschot landbouw

De productie en de toegevoegde waarde van de landbouw zijn de laatste jaren gestegen, het overschot aan stikstof en fosfor is gedaald. Het stikstofoverschot daalde met 29 procent (periode 2000–2016), het fosforoverschot zelfs met 87 procent. Desondanks is het stikstofoverschot in Nederland het hoogste van de OESO-landen.

Het nutriëntenoverschot in de landbouw is gelijk aan de aangevoerde hoeveelheden stikstof en fosfor minus de vastgelegde hoeveelheden die zitten in dierlijke en plantaardige producten, en de mestafzet buiten de landbouw. Een overschot betekent dat er een verlies is van stikstof en fosfor naar de bodem, en bij stikstof ook vervluchtiging naar de lucht.

Kader

Een van de grootste uitdagingen in de landbouw is het beter beheren van voedingsstoffen in het productieproces. Lagere nutriëntenniveaus hebben een positief effect op de kwaliteit van de bodem, het grondwater en oppervlaktewater, wat weer een positief effect heeft op de biodiversiteit. Bovendien is een lagere afhankelijkheid van nutriënten wenselijk omdat fosfor steeds schaarser wordt en de productie van stikstofmeststoffen uit elementaire stikstof door de industrie zeer energie-intensief is.

Analyse

Intensieve veehouderij is verantwoordelijk voor de belangrijkste bijdrage aan de stikstof- en fosforoverschotten in Nederland. Na de invoering van de EU Nitraatrichtlijn zijn de nutriëntenoverschotten in de jaren 1990–2014 steeds kleiner geworden. Naast een steeds lagere kunstmesttoediening (vanaf 1999) is ook de productie van dierlijke mest kleiner geworden (vooral tussen 1994 en 2004). Verder komt er minder mest op landbouwgrond terecht doordat er steeds meer mest afgezet wordt buiten de landbouw (mestverwerking en export naar het buitenland). Ook komt in de afgelopen tien jaar minder fosfor op landbouwgrond terecht doordat er minder fosfor via kunstmest en krachtvoer gebruikt wordt. Vooral door de toename van de rundveestapel in de jaren 2014–2016 zijn de nutriëntenoverschotten in de landbouw weer gestegen. Door de invoering van het fosfaatreductiepakket is de rundveestapel in 2017 weer gekrompen.

Internationale vergelijking

Vanwege de relatief hoge veedichtheid en de niet-grondgebonden veehouderij, is het stikstofoverschot in Nederland de hoogste van alle OESO-landen waar gegevens beschikbaar over zijn, ondanks de significante vermindering van het hierboven beschreven overschot.