1. 1849-1913
Vanaf de volkstelling van 1849 is bekend hoeveel inwoners van Nederland in het buitenland geboren zijn (zie kader). In dat jaar waren dat er 74 duizend. Dat was 2,4 procent van de bevolking van ruim 3 miljoen inwoners. Vijftig jaar later telde Nederland 92 duizend in het buitenland geboren inwoners. De bevolking was inmiddels –door hoge geboortecijfers en een dalende sterfte–toegenomen tot 5,1 miljoen. Daardoor was het aandeel in het buitenland geboren inwoners in 1899 gedaald tot 1,8 procent. De meesten kwamen uit de buurlanden: meer dan de helft was in Duitsland geboren, bijna een kwart in België (Nicolaas & Sprangers, 2007).
| Jaar | Duitsland (%) | België (%) | Nederlandse koloniën1) (%) | Overige landen (%) |
|---|---|---|---|---|
| 1849 | 1,35 | 0,71 | 0,09 | 0,26 |
| 1859 | 1,10 | 0,59 | 0,09 | 0,19 |
| 1869 | 0,94 | 0,53 | 0,14 | 0,18 |
| 1879 | 1,05 | 0,47 | 0,19 | 0,20 |
| 1889 | 1,01 | 0,47 | 0,22 | 0,20 |
| 1899 | 0,94 | 0,44 | 0,23 | 0,19 |
| 1)Nederlands-Indië, Suriname, Nederlandse Antillen | ||||
Migratiecijfers vanaf 1865
Vanaf 1865 zijn er officiële statistieken over het aantal mensen dat zich vanuit het buitenland in Nederland vestigde (immigratie) en het aantal dat uit Nederland vertrok (emigratie). De cijfers zijn gebaseerd op de gemeentelijke bevolkingsregisters, die vijftien jaar daarvoor wettelijk verplicht werden gesteld.
Meer emigratie dan immigratie tussen 1865 en 1914
Van 1865 tot aan het begin van de Eerste Wereldoorlog in 1914 was de emigratie vrijwel ieder jaar hoger dan de immigratie. Er vertrokken dus meer mensen uit Nederland dan er vanuit het buitenland kwamen wonen. Over de hele periode 1865-1913 vertrokken er per saldo 183 duizend mensen uit Nederland.
| Jaar | Immigratie (x 1 000) | Emigratie (x 1 000) | Migratiesaldo (x 1 000) |
|---|---|---|---|
| 1865 | 6,9 | 8,4 | -1,4 |
| 1866 | 6,3 | 10,4 | -4,1 |
| 1867 | 6,8 | 11,0 | -4,2 |
| 1868 | 7,4 | 9,8 | -2,5 |
| 1869 | 7,5 | 14,8 | -7,3 |
| 1870 | 7,8 | 8,5 | -0,8 |
| 1871 | 7,0 | 11,7 | -4,8 |
| 1872 | 8,1 | 12,7 | -4,6 |
| 1873 | 8,3 | 14,7 | -6,4 |
| 1874 | 8,4 | 9,8 | -1,4 |
| 1875 | 9,2 | 9,0 | 0,2 |
| 1876 | 9,9 | 8,6 | 1,3 |
| 1877 | 12,0 | 7,6 | 4,4 |
| 1878 | 10,8 | 7,3 | 3,5 |
| 1879 | 14,0 | 10,4 | 3,6 |
| 1880 | 11,9 | 12,7 | -0,7 |
| 1881 | 13,9 | 18,8 | -4,9 |
| 1882 | 15,3 | 19,8 | -4,5 |
| 1883 | 14,4 | 16,8 | -2,3 |
| 1884 | 14,1 | 16,2 | -2,1 |
| 1885 | 13,7 | 15,0 | -1,4 |
| 1886 | 13,9 | 15,5 | -1,6 |
| 1887 | 13,5 | 17,5 | -4,0 |
| 1888 | 13,4 | 19,0 | -5,6 |
| 1889 | 15,3 | 23,0 | -7,7 |
| 1890 | 13,1 | 19,0 | -5,9 |
| 1891 | 15,2 | 19,9 | -4,7 |
| 1892 | 15,9 | 21,4 | -5,5 |
| 1893 | 16,0 | 22,9 | -6,9 |
| 1894 | 15,7 | 21,1 | -5,4 |
| 1895 | 14,8 | 18,4 | -3,7 |
| 1896 | 16,6 | 23,2 | -6,5 |
| 1897 | 19,2 | 23,6 | -4,4 |
| 1898 | 19,3 | 25,4 | -6,1 |
| 1899 | 22,0 | 28,9 | -6,9 |
| 1900 | 28,4 | 25,1 | 3,3 |
| 1901 | 26,1 | 22,8 | 3,3 |
| 1902 | 24,5 | 24,8 | -0,2 |
| 1903 | 25,6 | 32,2 | -6,6 |
| 1904 | 23,7 | 30,4 | -6,7 |
| 1905 | 25,2 | 30,4 | -5,2 |
| 1906 | 26,2 | 34,5 | -8,2 |
| 1907 | 27,3 | 41,3 | -14,0 |
| 1908 | 30,0 | 38,3 | -8,3 |
| 1909 | 32,2 | 49,0 | -16,8 |
| 1910 | 34,8 | 35,1 | -0,2 |
| 1911 | 35,8 | 38,9 | -3,0 |
| 1912 | 36,2 | 40,6 | -4,4 |
| 1913 | 40,0 | 40,2 | -0,2 |
Boeren naar de VS, arbeiders naar Duitsland
Emigranten vertrokken in de tweede helft van de negentiende eeuw vooral naar België en Duitsland, maar ook naar de Verenigde Staten (VS). De VS was vooral in trek bij boeren en landarbeiders, die voor een groot deel afkomstig waren uit Zeeland, Groningen en Fryslân. Tussen 1849 en 1899 groeide het aantal in Nederland geboren mensen in de VS van 17 duizend naar 95 duizend (Oomens, 1989).
Emigranten naar Duitsland waren vooral arbeiders uit de grensprovincies, die werk vonden in de industrie in de steden (Van der Erf, 1989). Het aantal Nederlanders in Duitsland groeide van 10 duizend in 1849 naar 91 duizend in 1899. In dat jaar woonden er ook 54 duizend in Nederland geboren mensen in België. In totaal woonden er aan het eind van de negentiende eeuw bijna 300 duizend Nederlanders in het buitenland (Oomens, 1989).