3. Resultaten
3.1 Zitten tijdens werktijd
Zituren tijdens werktijd gelijk gebleven
In 2024 zaten werknemers op een werkdag gemiddeld 4,5 uur tijdens het werk en 1,1 uur tijdens het woon-werkverkeer (fietsen niet meegerekend). Sinds 2017 is het gemiddeld aantal zituren tijdens het werk per werkdag stabiel gebleven, namelijk tussen de 4,4 en 4,6 uur. Dit geldt ook voor de duur van het zitten tijdens het woon-werkverkeer. Dat varieerde tussen de 1,0 en 1,1 uur gemiddeld. De mogelijke afname van het aantal zituren tijdens het woon-werkverkeer door de toename van thuiswerken, is daarmee niet terug te zien in deze cijfers.
| Werk (zituren) | Woon-werkverkeer (zituren) | |
|---|---|---|
| 2017 | 4,5 | 1,1 |
| 2019 | 4,4 | 1,1 |
| 2021 | 4,6 | 1,0 |
| 2022 | 4,5 | 1,0 |
| 2023 | 4,4 | 1,0 |
| 2024 | 4,5 | 1,1 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | ||
25- tot 45-jarige werknemers zitten het langst tijdens werktijd
In 2024 brachten mannelijke werknemers op een gemiddelde werkdag tijdens het werk gemiddeld iets meer uren zittend door dan vrouwelijke medewerkers: 4,7 uur ten opzichte van 4,4 uur. Ook zaten mannelijke werknemers gemiddeld iets langer tijdens het woon-werkverkeer: 1,2 uur ten opzichte van 1,0 uur voor vrouwelijke werknemers. Bij de vergelijking van verschillende leeftijdsgroepen valt op dat werknemers in de leeftijdsgroep van 25 tot 35 jaar en 35 tot 45 jaar gemiddeld meer tijd zittend op het werk doorbrengen (5,3 uur in 2024). Werknemers tussen 15 en 25 jaar zaten daarentegen het minste op het werk: 2,2 uur. Wanneer gekeken wordt naar de zituren tijdens het woon-werkverkeer blijkt dat 15- tot 25-jarigen de minste uren zittend werken (gemiddeld 0,7 uur) tegenover 1,1 tot 1,2 uur voor de andere leeftijdsgroepen.
| Werk (zituren) | Woon-werkverkeer (zituren) | |
|---|---|---|
| 15 tot 25 jaar | 2,2 | 0,7 |
| 25 tot 35 jaar | 5,3 | 1,1 |
| 35 tot 45 jaar | 5,3 | 1,1 |
| 45 tot 55 jaar | 5,0 | 1,1 |
| 55 tot 65 jaar | 4,6 | 1,2 |
| 65 tot 75 jaar | 4,0 | 1,1 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | ||
Alleenstaande ouders zitten het minst tijdens werk
Werknemers uit eenoudergezinnen hebben in 2024 gemiddeld de minste uren zittend doorgebracht op het werk, namelijk 3,8 uur per werkdag. Ongehuwde stellen zonder kinderen zaten juist het meest: gemiddeld 5,3 uur per werkdag. Personen uit eenpersoonshuishoudens, gehuwde stellen met en zonder kinderen en ongehuwde stellen met kinderen, zaten gemiddeld tussen de 4,3 en 4,8 uur op een werkdag.
Er zijn verschillen tussen het aantal zituren op het werk tussen werknemers met verschillende onderwijsniveaus. Werknemers met een hbo- of universitaire opleiding zaten in 2024 gemiddeld 5,9 uur per werkdag. Dat is beduidend meer dan degenen met een havo-, vwo- of mbo-diploma (4,1 uur) en met alleen basisonderwijs of een vmbo-diploma (2,7 uur). Wat betreft het aantal zituren tijdens het woon-werkverkeer blijkt dat werknemers met alleen basisonderwijs of een vmbo-diploma gemiddeld iets minder tijd zaten dan mensen met een havo-, vwo- of mbo-diploma of een hbo- of universitaire opleiding, met 1,0 uur ten opzichte van 1,1 uur.
| Werk (zituren) | Woon-werkverkeer (zituren) | |
|---|---|---|
| Basisonderwijs, vmbo, mbo1 | 2,7 | 1,0 |
| Havo, vwo, mbo2-4 | 4,1 | 1,1 |
| Hbo, wo | 5,9 | 1,1 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | ||
Werknemers in stedelijke omgeving zitten meer tijdens werktijd
Werknemers die wonen in stedelijke gebieden zitten meer tijdens hun werkzaamheden dan werknemers in minder stedelijke gebieden: met het toenemen van de stedelijkheidsgraad neemt ook het aantal zituren toe. Zo zaten in 2024 werknemers in niet-stedelijke gebieden gemiddeld 4,0 uur, terwijl dit opliep tot 5,0 uur in zeer stedelijke gebieden. In het woon-werkverkeer zijn geen verschillen in zituren tussen werknemers in stedelijke en niet-stedelijke gebieden.
| Werk (zituren) | Woon-werkverkeer (zituren) | |
|---|---|---|
| Niet stedelijk | 4,0 | 1,1 |
| Weinig stedelijk | 4,2 | 1,1 |
| Matig stedelijk | 4,3 | 1,0 |
| Sterk stedelijk | 4,6 | 1,1 |
| Zeer sterk stedelijk | 5,0 | 1,0 |
| Bron: CBS, TNO (NEA) | ||
Aantal zituren tijdens werk verschilt per beroep
In 2024 verschilde het gemiddeld aantal zituren tijdens het werk per werkdag sterk tussen de verschillende beroepsklassen. Zo hadden werknemers die werkzaam zijn in ICT-, bedrijfseconomische en creatieve en taalkundige beroepen relatief veel zituren (respectievelijk 7,1, 6,4 en 6,0 uur per werkdag). Aan de andere kant blijkt dat werknemers in dienstverlenende en agrarische beroepen gemiddeld minder lang zaten per werkdag, namelijk 1,1 en 1,9 uur per werkdag.
| Beroepsklasse | Zituren op het werk (zituren tijdens werk) |
|---|---|
| ICT | 7,1 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 6,4 |
| Creatief en taalkundig | 6,0 |
| Openbaar bestuurd, veiligheid en juridisch | 6,0 |
| Manager | 5,9 |
| Commercieel | 4,1 |
| Zorg en welzijn | 3,9 |
| Transport en logistiek | 3,8 |
| Pedagogisch | 3,7 |
| Technisch | 3,7 |
| Overig | 3,5 |
| Agrarisch | 1,9 |
| Dienstverlenend | 1,1 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | |
Wanneer in meer detail naar beroep wordt gekeken dan verschilt het gemiddeld aantal zituren tijdens een werkdag sterk tussen beroepsgroepen. Zo zaten in 2024 accountants en vrachtwagenchauffeurs gemiddeld veel uren per werkdag (7,3 uur), terwijl kelners en barpersoneel en keukenhulpen relatief weinig uren zaten tijdens het werken (0,6 uren).
Meer zituren bij thuiswerken
Werknemers die thuiswerken, beeldschermwerk verrichten en voltijd werken, zitten gemiddeld meer tijdens het werk. Dit geldt ook binnen de verschillende beroepsklassen. In 2024 werkten mensen die wel eens of doorgaans thuiswerken gemiddeld 6,1 uur per werkdag zittend. Mensen die niet thuiswerken, werkten gemiddeld 3,1 uur per werkdag zittend. Wanneer binnen beroepsklassen wordt gekeken, blijkt dat thuiswerkers gemiddeld meer uren per werkdag zaten dan werknemers die niet thuiswerken.
| Werkt ook of doorgaans thuis (zituren tijdens werk) | Werkt niet thuis (zituren tijdens werk) | |
|---|---|---|
| ICT | 7,2 | 6,0 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 7,0 | 5,2 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 7,0 | 4,4 |
| Commercieel | 6,6 | 2,2 |
| Creatief en taalkundig | 6,6 | 4,8 |
| Manager | 6,4 | 4,2 |
| Technisch | 6,4 | 2,4 |
| Overig | 6,1 | 2,7 |
| Zorg en welzijn | 5,3 | 3,2 |
| Transport en logistiek | 4,9 | 3,6 |
| Pedagogisch | 4,5 | 2,8 |
| Agrarisch | 4,2 | 1,6 |
| Dienstverlenend | 3,3 | 1,0 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | ||
Meer zituren bij beeldschermwerk en voltijdbanen
Ook de mate waarin werknemers beeldschermwerk verrichten, hangt samen met het aantal zituren op het werk. Werknemers die gemiddeld 6 uur of meer beeldschermwerk per werkdag verrichtten in 2024 zaten gemiddeld 6,8 uur per werkdag. Werknemers die minder dan 6 uur beeldschermwerk verrichtten op het werk, zaten gemiddeld 2,7 uur tijdens het werk. Een soortgelijk patroon is te zien binnen de beroepsklassen, waarbij mensen met 6 uur of meer beeldschermwerk relatief meer zaten dan werknemers die minder dan 6 uur beeldschermwerk doen.
| 6 uur of meer per dag beeldschermwerk (zituren tijdens werk) | 0 tot 6 uur per dag beeldschermwerk (zituren tijdens werk) | |
|---|---|---|
| Agrarisch | 7,7 | 1,7 |
| ICT | 7,3 | 4,5 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 7,1 | 4,2 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 7,1 | 3,9 |
| Creatief en taalkundig | 6,9 | 3,8 |
| Manager | 6,9 | 4,4 |
| Commercieel | 6,6 | 1,9 |
| Technisch | 6,5 | 2,2 |
| Zorg en welzijn | 6,2 | 3,1 |
| Overig | 6,1 | 2,4 |
| Pedagogisch | 5,9 | 3,1 |
| Transport en logistiek | 5,5 | 3,5 |
| Dienstverlenend | 4,7 | 0,9 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | ||
Voltijders brachten in 2024 gemiddeld 5,5 uur per werkdag zittend door tijdens het werk en werknemers die in deeltijd werken gemiddeld 3,7 uur. Binnen alle beroepsklassen geldt dat voltijders meer uren zaten tijdens het werk dan deeltijders, zij het meer uitgesproken voor commerciële beroepen, zorg- en welzijnberoepen, transport- en logistiekberoepen en dienstverlenende beroepen. Deeltijders werken uiteraard in totaal minder uren per week en doen dat gemiddeld ook minder per werkdag waardoor logischerwijs het gemiddeld aantal zituren per werkdag lager uitviel.
| Beroepsklasse | Voltijd (zituren tijdens werk) | Deeltijd (zituren tijdens werk) |
|---|---|---|
| ICT | 7,2 | 6,6 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 6,7 | 6,1 |
| Creatief en taalkundig | 6,4 | 5,7 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 6,1 | 6,0 |
| Manager | 6,0 | 5,0 |
| Commercieel | 5,9 | 2,8 |
| Transport en logistiek | 5,5 | 2,3 |
| Zorg en welzijn | 5,2 | 3,6 |
| Overig | 4,6 | 2,5 |
| Pedagogisch | 4,3 | 3,5 |
| Technisch | 3,9 | 3,2 |
| Agrarisch | 2,2 | 1,6 |
| Dienstverlenend | 2,0 | 0,9 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | ||
De eerder onderzochte achtergrondkenmerken, geslacht, leeftijd, samenstelling van het huishouden, onderwijsniveau en wonen in een stedelijke omgeving, zijn vervolgens samengebracht in een regressiemodel, waarin gegevens uit 2017, 2019, 2021, 2022, 2023 en 2024 zijn meegenomen. Uitkomsten laten zien dat eerder beschreven relaties blijven bestaan: dus meer zituren tijdens werktijd onder mannen, 25- tot 45-jarigen, ongehuwde stellen zonder kinderen, werknemers met een hbo- of universitair diploma en werknemers wonend in een stedelijke omgeving. Onder vrouwen, 15- tot 25-jarigen, alleenstaande ouders, werknemers met alleen basisonderwijs of een vmbo-diploma en werknemers wonend in een niet-stedelijk gebied is het aantal zituren tijdens werktijd juist minder. Deze resultaten blijven ook bestaan wanneer rekening wordt gehouden met beroepsklasse en arbeidsduur.
Hetzelfde geldt wanneer werkgerelateerde factoren thuiswerken, beeldschermwerk en arbeidsduur worden samengebracht in een regressiemodel met gegevens uit 2017, 2019, 2021, 2022, 2023 en 2024. Uitkomsten bevestigen dat hoe groter het aantal werk-, thuiswerk- of beeldschermuren, hoe meer zituren tijdens het werk op een gemiddelde werkdag. Dit verband is het meest uitgesproken voor de mate waarin beeldschermwerk wordt verricht. Ook wordt het verband tussen voltijdwerk en zituren bevestigd: voltijders maken meer zituren dan deeltijders. Deze resultaten blijven overeind wanneer wordt gecorrigeerd voor beroepsklasse.
3.2 Zitten op werkdagen tijdens vrije tijd
Toename zitten in vrije tijd
Op een gemiddelde werkdag brachten werknemers in 2024 gemiddeld 3,3 uur in hun vrije tijd zittend door. Dat is vergelijkbaar met het gemiddelde aantal zituren van één jaar eerder. Desondanks nam het gemiddelde aantal zituren in de vrije tijd in de afgelopen jaren wat toe, met name tussen 2017 en 2022.
| Zituren in vrije tijd op werkdagen (zituren tijdens vrije tijd) | |
|---|---|
| 2017 | 3,0 |
| 2019 | 3,1 |
| 2021 | 3,2 |
| 2022 | 3,4 |
| 2023 | 3,3 |
| 2024 | 3,3 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | |
35- tot 45-jarige werknemers zitten minst in vrije tijd
Mannelijke werknemers zitten in hun vrije tijd op een werkdag net zo lang als vrouwelijke werknemers. Verder neemt het gemiddelde aantal zituren in de vrije tijd per werkdag in eerste instantie af met de leeftijd. Zo zaten 15- tot 25-jarige werknemers in 2024 gemiddeld 3,5 uur per werkdag in de vrije tijd, tegenover 3,1 uur onder 35- tot 45-jarige werknemers. Voor werknemers van 45 jaar of ouder nam het aantal zituren in de vrije tijd echter weer toe, tot 3,5 uur per dag onder werknemers van 65 tot 75 jaar.
| Leeftijdsgroep | Zituren in vrije tijd op werkdagen (zituren tijdens vrije tijd) |
|---|---|
| 15 tot 25 jaar | 3,5 |
| 25 tot 35 jaar | 3,3 |
| 35 tot 45 jaar | 3,1 |
| 45 tot 55 jaar | 3,3 |
| 55 tot 65 jaar | 3,4 |
| 65 tot 75 jaar | 3,5 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | |
Werknemers met een havo-, vwo- of mbo-diploma brachten in 2024 in hun vrije tijd gemiddeld 3,4 uur per werkdag zittend door. Werknemers met een vmbo-diploma of daarmee vergelijkbaar, hbo’ers en universitair geschoolden zaten in hun vrije tijd gemiddeld 3,3 uur per werkdag.
Alleenstaande werknemers zitten meer in vrije tijd
Werknemers die alleen wonen, zaten in 2023 gemiddeld 3,6 uur in hun vrije tijd. Dat is langer dan werknemers die niet alleen wonen. Werknemers die deel uitmaken van een ongehuwd stel met kinderen zaten in hun vrije tijd op een werkdag met 3,1 uur aanzienlijk minder lang. Dat geldt ook voor werknemers behorend tot een gehuwd stel met een of meerdere kinderen (3,2 uur). Werknemers in een eenpersoonshuishouden met kinderen of een (on)gehuwd stel zonder kinderen zaten gemiddeld 3,4 uur in hun vrije tijd op een werkdag.
In meer verstedelijkte gebieden wordt op een werkdag in de vrije tijd meer gezeten dan in minder verstedelijkte gebieden. Zo zaten werknemers die wonen in een zeer sterk stedelijke gemeente in 2024 gemiddeld 3,5 uur op een werkdag, tegenover 3,2 uur onder werknemers die wonen in een niet-stedelijke gemeente.
ICT’ers zitten het langst in hun vrije tijd
Werknemers met een ICT-beroep zaten in 2024 met 3,6 uur per werkdag het langst in hun vrije tijd. Mensen met een beroep bij het openbaar bestuur, een veiligheid- of juridisch beroep zaten ook relatief lang buiten hun werktijd. Managers en werknemers met een agrarisch beroep zaten met 3,0 uur per werkdag het minst in hun vrije tijd.
| Beroepsklasse | Zituren in vrije tijd op werkdagen (zituren tijdens vrije tijd) |
|---|---|
| ICT | 3,6 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 3,5 |
| Creatief en taalkundig | 3,5 |
| Commercieel | 3,4 |
| Pedagogisch | 3,4 |
| Transport en logistiek | 3,4 |
| Zorg en welzijn | 3,4 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 3,3 |
| Dienstverlenend | 3,2 |
| Technisch | 3,2 |
| Agrarisch | 3,0 |
| Manager | 3,0 |
| Overig | 2,6 |
| Bron: CBS, TNO (NEA). | |
Wanneer binnen beroepsklassen wordt ingegaan op specifieke beroepsgroepen, valt op dat in 2024 kassamedewerkers (4,3 uur) en medewerkers in de drukkerij en kunstnijverheid (4,2 uur) het langst zaten in hun vrije tijd op een werkdag. Loodgieters en timmerlieden zaten op een werkdag met gemiddeld 2,7 uur het minst in hun vrije tijd. Ook bij automonteurs en managers in de logistiek was dit met 2,8 uur relatief laag.
Vooral sterke samenhang leeftijd en zitten in vrije tijd
Alle kenmerken die eerder in deze paragraaf zijn besproken zijn ook onderzocht in samenhang met elkaar. Dit is gedaan door deze kenmerken afzonderlijk en gezamenlijk op te nemen in een aantal regressiemodellen voor de jaren 2017, 2019, 2021, 2022, 2023 en 2024. Hieruit blijkt dat de verschillen tussen de groepen die eerder zijn beschreven vrijwel allemaal in stand blijven.
Met name de leeftijd van werknemers hangt relatief sterk samen met zitten in de vrije tijd op een werkdag. Omdat de zittijd het kortst is bij 35- tot 45-jarige werknemers, en vervolgens vanaf de leeftijdscategorie 45 tot 55 jaar weer toeneemt, zou dat samen kunnen hangen met de leeftijd waarop een grote groep werknemers te maken krijgt met de zorg voor jonge kinderen. Het beeld naar leeftijd verandert echter niet wanneer de samenstelling van het huishouden wordt meegenomen in een regressieanalyse.
3.3 Verband tussen aantal zituren tijdens werk en vrije tijd
Weinig samenhang tussen aantal zituren op werk en in vrije tijd
In 2024 werd over het algemeen weinig samenhang gezien tussen het aantal zituren tijdens het werk en in de vrije tijd op een werkdag (Pearson-correlatiecoëfficient 0,06). Dit geldt ook voor de eerdere jaren (2017, 2019, 2021, 2022 en 2023) waar de Pearson-correlatiecoëfficiënten variëren tussen de 0,05 en 0,07. Dit betekent dat het gemiddeld gezien niet zo is dat werknemers die veel zitten tijdens werktijd automatische minder zitten in de vrije tijd of andersom. Ook binnen beroepsklassen was geen verband tussen zituren tijdens het werk en tijdens de vrije tijd blijkt uitgegevens uit 2024 (Pearson-correlatiecoëfficienten variëren van -0,01 tot 0,25).
Weinig verband zitten in vrije tijd met thuiswerken, beeldschermwerk en arbeidsduur
In 2024 zaten zowel werknemers die ook of doorgaans thuiswerken als werknemers die niet thuiswerken gemiddeld 3,3 uur in de vrije tijd. Werknemers die 6 uur of meer per dag beeldschermwerk verrichtten, brachten 3,4 uur zittend door in hun vrije tijd en werknemers die minder dan 6 uur beeldschermwerk verrichtten 3,3 uur per werkdag. Werknemers die voltijd werkten zaten gemiddeld 3,2 uur in hun vrije tijd en werknemers die in deeltijd werkten zaten gemiddeld 3,4 uur per werkdag. Gelet op de effecten van deze werkgerelateerde factoren op het aantal zituren in de vrije tijd over de jaren heen, is te zien dat deze verschillen blijven bestaan maar minimaal zijn. De effecten van deze factoren zijn geschat met behulp van een regressiemodel.
Zitten in vrije tijd vergelijkbaar tussen beroepen waarin veel en weinig wordt gezeten
Tussen beroepen met de meeste en die met de minste zituren tijdens werktijd, zit weinig verschil in het gemiddelde aantal zituren in de vrije tijd. Zo brachten werknemers in de beroepsgroepen met de meeste zituren op het werk (zoals software- en applicatieontwikkelaars, juristen, data- en netwerkspecialisten, vrachtwagenchauffeurs en accountants) in 2024 gemiddeld 3,1 tot 3,4 uren zittend door in hun vrije tijd. Laders, lossers en vakkenvullers, schoonmakers, koks, keukenhulpen en de groep kelners en barpersoneel, die tijdens werktijd zeer weinig zitten, zaten tijdens hun vrije tijd gemiddeld tussen de 3,0 en 3,7 uren.