3. Ondersteuning thuis

3.1 Totaalbeeld ondersteuning thuis

Zoals eerder genoemd bevat de hoofdcategorie ondersteuning thuis: begeleiding, persoonlijke verzorging, kortdurend verblijf, overige ondersteuning gericht op het individu of huishouden/gezin, dagbesteding en overige groepsgerichte ondersteuning. Dit hoofdstuk geeft het totaalbeeld over ondersteuning thuis en belicht twee maatwerkvoorzieningen uit deze hoofdcategorie namelijk begeleiding en dagbesteding.

Grafiek 3.1.1 geeft het aantal cliënten weer dat gebruik maakt van de voorzieningen binnen ondersteuning thuis. Het aantal cliënten voor deze hoofdcategorie nam toe van ruim 234 duizend in 2017 tot ruim 261 duizend in 2020. Vanaf 2022 daalde dit licht. Relatief gezien maken door de jaren heen 14 tot 15 cliënten per duizend inwoners van Nederland gebruik van de maatwerkvoorziening ondersteuning thuis.

Het aantal cliënten dat in 2023 gebruik maakt van de maatwerkvoorziening ondersteuning thuis loopt op gemeenteniveau uiteen van minder dan 5 personen per 1 000 inwoners tot meer dan 20 per 1 000 inwoners (figuur 3.1.2). Vooral in de provincies Friesland, Gelderland, Overijssel, Zeeland en Zuid-limburg komen gemeenten voor waar meer dan 20 personen per 1 000 inwoners gebruik maken van ondersteuning thuis.

In grafiek 3.1.3 zijn de Wmo-uitgaven in Nederland voor de hoofdcategorie ondersteuning thuis per jaar weergegeven. Hieruit blijkt dat de kosten voor ondersteuning thuis zijn gestegen van bijna 1,4 miljard euro in 2017 naar ruim 1,7 miljard euro in 2023. De jaarlijkse kosten zijn telkens hoger dan in het voorgaande jaar met uitzondering van 2022. Toen daalden de uitgaven licht. De relatieve uitgaven aan voorzieningen binnen de hoofdcategorie ondersteuning thuis schommelen door de jaren heen rond de 30 procent van de totale Wmo-uitgaven; in 2023 was dit percentage 31 procent.

Het aantal mensen van 75 tot 85 jaar en 85 jaar of ouder dat gebruik maakt van voorzieningen binnen de categorie ondersteuning thuis daalt vanaf 2017 en nam vooral vanaf 2019 af. Bij de andere leeftijdsgroepen neemt het aantal cliënten tot en met 2020 toe. In de leeftijdscategorieën jonger dan 30 jaar en 45 tot 60 jaar nam het aantal cliënten na 2020 langzaam af. Het aantal cliënten van 30 tot 45 jaar en van 60 tot 75 jaar nam ook na 2020 licht toe (grafiek 3.1.4).

Wanneer wordt gekeken naar het persoonskenmerk (huishoud)inkomen valt op dat het aandeel personen in de inkomenscategorie 10 duizend tot 15 duizend euro met name van 2018 op 2019 daalt, en dat de omvang van de inkomensgroep daarboven, 15 duizend tot 20 duizend euro, stijgt. De toename van het totaal aantal cliënten in de periode 2017 tot en met 2023 komt met name door cliënten met een inkomen van 30 duizend euro en hoger (grafiek 3.1.5).

3.2 Ondersteuning thuis: subcategorie begeleiding

In deze en de volgende paragraaf worden twee onderdelen van de maatwerkvoorziening ondersteuning thuis besproken: begeleiding en dagbesteding.

Begeleiding omvat activiteiten die gericht zijn op het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie van de cliënt, zodat deze zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kan blijven⁵⁾. Te denken valt aan:

• hulp bij praktische zaken zoals: administratie, geldbeheer, post afhandelen en meer,
• gesprekken voeren over zingeving, aandacht en motivatie,
• hulp bij contacten en communicatie,
• leren om zelf de regie te houden zoals het maken van een planning.

In grafiek 3.2.1 is het aantal cliënten weergegeven dat gebruik maakt van begeleiding. In 2017 maakten circa 188 duizend cliënten hiervan gebruik. Later loopt het aantal op naar circa 212 duizend cliënten in 2020, waarna het aantal cliënten geleidelijk daalt naar ongeveer 204 duizend in 2023. Relatief gezien maakten in Nederland in de afgelopen jaren circa 11 tot 12 van de duizend inwoners gebruik van begeleiding.

3.3 Ondersteuning thuis: subcategorie dagbesteding

Bij de subcategorie dagbesteding gaat het om dagbesteding onder toezicht van professionele begeleiders. Grafiek 3.3.1 beschrijft het aantal cliënten dat in Nederland gebruik maakt van de dagbesteding. De trend is over het algemeen dalend: waar het aantal cliënten dat gebruik maakt van dagbesteding in 2017 nog ruim 87 duizend bedroeg, is dat aantal in 2023 gedaald naar ongeveer 67 duizend. Relatief gezien maakte in 2023 circa 4 op de duizend inwoners in Nederland gebruik van dagbesteding.