5. De bevolkingsontwikkeling in de mijnstreek
Door de groei van de mijnbouwsector was er vanaf het einde van de negentiende eeuw een grote behoefte aan werknemers. Er vestigden zich dan ook veel mensen in de mijnstreek. Een deel hiervan kwam uit het buitenland: zo woonden er in 1909 ruim 16 duizend Duitsers en bijna 5 duizend Belgen in Limburg. Daarnaast was er vanaf begin twintigste eeuw sprake van een stevig geboorteoverschot in de streek, net als in de rest van Nederland. Dat wil zeggen dat er meer kinderen geboren werden dan er mensen overleden. De vele baby’s zorgen samen met de vele nieuwkomers voor een snelle groei van de bevolking.
| jaar | Bevolking (x 1 000) |
|---|---|
| 1880 | 17,5 |
| 1881 | |
| 1882 | |
| 1883 | |
| 1884 | |
| 1885 | |
| 1886 | |
| 1887 | |
| 1888 | |
| 1889 | |
| 1890 | 19,0 |
| 1891 | |
| 1892 | |
| 1893 | |
| 1894 | |
| 1895 | |
| 1896 | |
| 1897 | |
| 1898 | |
| 1899 | |
| 1900 | 23,3 |
| 1901 | |
| 1902 | |
| 1903 | |
| 1904 | |
| 1905 | |
| 1906 | |
| 1907 | |
| 1908 | |
| 1909 | |
| 1910 | 39,3 |
| 1911 | |
| 1912 | |
| 1913 | |
| 1914 | |
| 1915 | |
| 1916 | |
| 1917 | |
| 1918 | |
| 1919 | |
| 1920 | 88,5 |
| 1921 | 91,6 |
| 1922 | 94,0 |
| 1923 | 99,8 |
| 1924 | 105,9 |
| 1925 | 111,2 |
| 1926 | 117,5 |
| 1927 | 124,3 |
| 1928 | 128,4 |
| 1929 | 134,8 |
| 1930 | 138,0 |
| 1931 | 143,7 |
| 1932 | 146,0 |
| 1933 | 146,2 |
| 1934 | 144,4 |
| 1935 | 142,6 |
| 1936 | 142,5 |
| 1937 | 143,8 |
| 1938 | 144,7 |
| 1939 | 145,7 |
| 1940 | 148,6 |
| 1941 | 151,8 |
| 1942 | 154,2 |
| 1943 | 157,0 |
| 1944 | 160,0 |
| 1945 | 163,6 |
| 1946 | 163,3 |
| 1947 | 165,6 |
| 1948 | 171,2 |
| 1949 | 176,0 |
| 1950 | 180,4 |
| 1951 | 184,3 |
| 1952 | 188,7 |
| 1953 | 192,6 |
| 1954 | 196,1 |
| 1955 | 199,9 |
| 1956 | 204,0 |
| 1957 | 208,3 |
| 1958 | 213,4 |
| 1959 | 217,5 |
| 1960 | 220,3 |
| 1961 | 224,0 |
| 1962 | 228,1 |
| 1963 | 231,1 |
| 1964 | 234,2 |
| 1965 | 236,1 |
| 1966 | 236,4 |
| 1967 | 234,7 |
| 1968 | 231,5 |
| 1969 | 230,0 |
| 1970 | 231,1 |
| 1971 | 230,8 |
| 1972 | 229,2 |
| 1973 | 227,2 |
| 1974 | 225,8 |
| 1975 | 225,4 |
| 1976 | 225,4 |
| 1977 | 225,2 |
| 1978 | 225,1 |
| 1979 | 225,3 |
| 1980 | 225,4 |
In 1920 was de bevolking vergeleken met tien jaar eerder meer dan verdubbeld, van 40 duizend in 1910 naar bijna 90 duizend tien jaar later. Hierbij zijn alleen de inwoners van de zeven zogeheten ‘mijnzetelgemeenten’ geteld, de gemeenten waarin een mijn ‘zetelde’. Met de ‘mijnstreek’ wordt doorgaans een nog iets groter gebied aangeduid, waarvan de omringende dorpen ook deel uitmaakten. De mijnzetelgemeenten waren Brunssum, Eygelshoven, Geleen, Heerlen, Hoensbroek, Kerkrade en Schaesberg. Een deel hiervan is na het Limburgse mijnbouwtijdperk opgegaan in grotere gemeenten.
| jaar | mutatie (%) |
|---|---|
| 1890 | 8,2 |
| 1900 | 22,9 |
| 1910 | 68,5 |
| 1920 | 125,3 |
| 1930 | 55,9 |
| 1940 | 7,7 |
| 1950 | 21,4 |
| 1960 | 22,2 |
| 1970 | 4,9 |
| 1980 | -2,5 |
Bevolkingsgroei na jaren twintig bescheiden
In de jaren dertig was de groei van de bevolking niet meer zo groot. Er was in de jaren dertig zelfs sprake van een vertrekoverschot. Er vertrokken dus meer mensen uit deze streek dan dat er zich vestigden. Na de Tweede Wereldoorlog nam de bevolking in de mijnzetelgemeenten wel verder toe, maar het groeitempo werd nooit meer zo hoog als begin twintigste eeuw. Al met al groeide de bevolking in de mijnzetelgemeenten van 23 duizend in 1900 naar 236 duizend mensen in 1965. Daarna nam het aantal mensen er een tijd lang af.
| jaren | Geboorteoverschot (x 1 000) | Vestigingsoverschot (x 1 000) |
|---|---|---|
| 1881-1890 | 2,1 | -0,7 |
| 1891-1900 | 3,1 | 1,2 |
| 1901-1910 | 6,9 | 9,1 |
| 1911-1920 | 14,9 | 34,4 |
| 1921-1930 | 28,0 | 21,3 |
| 1931-1940 | 27,3 | -14,0 |
| 1941-1950 | 30,9 | 0,7 |
| 1951-1960 | 36,6 | 3,3 |
| 1961-1970 | 28,6 | -17,5 |
| 1971-1980 | 6,6 | -12,3 |
Kerkrade en Heerlen kregen als eerste een meer stedelijk karakter. Aanvankelijk was Kerkrade groter, maar vanaf 1920 was Heerlen de grootste mijnzetelplaats. Heerlen kreeg de belangrijkste centrumfunctie in de regio. Kerkrade was de nummer twee in de regio, Geleen nummer drie. In alle drie de plaatsen kromp de bevolking na de mijnsluiting.
| jaar | Brunssum (x 1 000) | Eygelshoven (x 1 000) | Geleen (x 1 000) | Heerlen (x 1 000) | Hoensbroek (x 1 000) | Kerkrade (x 1 000) | Schaesberg (x 1 000) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1880 | 1,2 | 0,5 | 2,3 | 5,1 | 1,2 | 6,1 | 1,2 |
| 1890 | 1,1 | 0,5 | 2,4 | 5,4 | 1,2 | 7,1 | 1,2 |
| 1900 | 1,2 | 0,6 | 2,6 | 6,6 | 1,3 | 9,6 | 1,4 |
| 1910 | 1,5 | 1,4 | 3,0 | 12,1 | 1,6 | 16,6 | 3,0 |
| 1920 | 9,8 | 2,5 | 4,5 | 32,3 | 7,8 | 25,5 | 6,2 |
| 1930 | 16,0 | 3,9 | 12,4 | 46,9 | 13,6 | 36,7 | 8,4 |
| 1940 | 16,6 | 4,2 | 16,2 | 51,3 | 14,2 | 38,2 | 7,9 |
| 1950 | 20,7 | 5,3 | 22,1 | 61,2 | 17,7 | 43,4 | 10,0 |
| 1960 | 24,6 | 6,0 | 31,6 | 72,4 | 21,7 | 49,3 | 14,7 |
| 1970 | 26,1 | 5,8 | 36,9 | 75,1 | 22,8 | 47,8 | 16,6 |
| 1980 | 26,2 | 5,9 | 35,5 | 71,4 | 22,7 | 46,8 | 17,0 |
Bronnen
StatLine - Bevolking, huishoudens en bevolkingsontwikkeling; vanaf 1899
StatLine - Gebieden; overzicht vanaf 1930
CBS, 1899-1971, Volkstellingen
CBS, 2024, Tijdlijn bevolking tellen