3. 1945 - Van wederopbouw naar de gouden jaren

Na de oorlog waren grote delen van de Nederlandse infrastructuur zoals (spoor)bruggen en (spoor)wegen door het oorlogsgeweld vernietigd. Ook fabrieken, huizen en steden waren vernietigd of (zwaar) beschadigd. Met het Marshallplan, officieel bekend als het European Recovery Program (ERP), bood Amerika hulp bij het herstellen van de verwoeste Europese economieën. Het plan bood financiële steun, voedsel, grondstoffen en technische assistentie, met als doel niet alleen West-Europa economisch weer op te bouwen maar ook de opkomst van communistische invloeden in het onstabiele Europa tegen te gaan. De steun die Nederland ontving was vooral gericht op het herstellen van de infrastructuur, de industrie en de landbouw. Ook de internationale handel begon weer op te bloeien, waarbij Nederlandse bedrijven hun positie als wereldwijde handelspartners herstelden.

In 1946 was het aandeel van de import al bijna op het niveau van vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Nederland had na de oorlog een handelstekort, omdat de export door de zwaar gehavende industrie in eerste instantie logischerwijze achterbleef. In 1947 bedroeg het handelstekort zelfs 18 procent van het bbp. Aan het begin van de jaren vijftig groeide de export veel harder dan de import, waardoor het handelstekort fors daalde naar iets minder dan 2 procent van het bbp in 1952. Nederland richtte zich op het herstellen van zijn handelsbetrekkingen met Europese landen en de Verenigde Staten, wat tevens een van de afspraken van het Marshallplan was.

Veel grondstoffenimport voor wederopbouw

Vanaf de jaren 50 tot aan het begin van de jaren zeventig is de economische groei in geïndustrialiseerde, Westerse landen - zoals Nederland - hoog geweest. De Nederlandse economie groeide in deze periode – de ‘Gouden Jaren’ (Van Bergen 2014) – met ongeveer 5 procent per jaar en de werkloosheid was zeer laag.  Nederland profiteerde van de opkomst van nieuwe technologieën en een toenemende vraag naar industriële producten en machines vanuit Europa en de rest van de wereld. Tegelijkertijd bleven de prijzen van geïmporteerde grondstoffen relatief stabiel. De Nederlandse industrie bloeide, dankzij met name de chemische industrie, de scheepsbouw en de elektronica. Deze sectoren kenden een hoge vraag vanuit het buitenland, wat bijdroeg aan de verbetering van de ruilvoet. Daarnaast zorgde de ontdekking van grote aardgasvelden in Groningen in 1959 voor een significante bron van exportinkomsten, wat ook bijdroeg aan de verbetering van de ruilvoet.

Nederland importeerde in deze wederopbouwperiode vooral grondstoffen, industriële producten en fabricaten, zoals textiel, ijzer(ertsen), papier, machines en metaal. Een belangrijke groeicategorie betreft de minerale brandstoffen zoals steenkool. Het aandeel daarvan nam toe van 8 procent naar ruim 14 procent tussen 1946 en 1955. Bij de export waren voeding, dranken en tabak wederom de belangrijkste goederengroep, met een aandeel van 31 tot 39 procent gedurende de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog. Voeding blijft ook in de decennia daarna een belangrijke exportcategorie voor Nederland, al neemt het relatieve belang dan af. In de jaren vijftig ontwikkelde de handel in chemische en elektrotechnische producten zich sterk, alsook die in machines en metaal.

Eerste stappen naar Europese integratie

Met het einde van de Tweede Wereldoorlog kwam er ook een einde aan de sterk protectionistische en nationalistische maatregelen in het westen. De oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951 en later de Europese Economische Gemeenschap (EEG) in 1957, waren initiatieven bedoeld om tot meer samenwerking en integratie tussen Europese landen te komen. Dit bevorderde de internationale handel tussen Nederland en andere lidstaten, vooral West-Duitsland, Frankrijk en België. In 1958 werden daarnaast ook de Europese Economische Gemeenschap en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie opgericht. In 1967 werden deze drie organisaties met het Verdrag van Brussel en het Fusieverdrag samengevoegd tot de Europese Gemeenschap (EG).

Nederland exporteerde veel naar Duitsland, Frankrijk en België, voornamelijk machines, chemische producten, voedingsmiddelen en bloemen. Ook de handel met de voormalige koloniën bleef belangrijk, met name olie uit Indonesië. De Nederlandse ruilvoet verbeterde gedurende deze jaren dankzij de groeiende industriële productie en export. De ruilvoet is een economische maatstaf die de verhouding weergeeft tussen de prijs van geëxporteerde goederen en de prijs van geïmporteerde goederen van een land. Een verbetering van de ruilvoet betekent dat een land meer goederen kan importeren voor dezelfde hoeveelheid geëxporteerde goederen, terwijl een verslechtering betekent dat een land minder kan importeren voor dezelfde hoeveelheid export.