6. 2001 - De opmars van China
China is tegenwoordig een van de belangrijkste handelspartners van Nederland. Terwijl het aandeel van de importwaarde uit China in de jaren tachtig nog minder dan 0,5 procent van de totale Nederlandse invoer vormde, stond China in 2021 op de tweede plek met 10,2 procent. Alleen uit Duitsland worden nog meer producten geïmporteerd. Van onze uitvoerwaarde ging daarentegen maar 2,4 procent richting China. Dit neemt niet weg dat de Nederlandse exportwaarde naar China 12 keer zo hoog is als in 1980.
| Periode | China (%) | Duitsland (%) | Verenigd Koninkrijk (%) | Verenigde Staten (%) | België (%) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1980 | 0,3 | 22,3 | 8,2 | 8,8 | 11,6 |
| 1981 | 0,4 | 21,5 | 8,5 | 9,5 | 11,4 |
| 1982 | 0,3 | 22,1 | 9,4 | 9,2 | 11,1 |
| 1983 | 0,3 | 22,3 | 8,8 | 8,9 | 11 |
| 1984 | 0,3 | 22 | 8,7 | 8,9 | 11,2 |
| 1985 | 0,3 | 22,4 | 10 | 8,3 | 12,3 |
| 1986 | 0,4 | 26,4 | 8,2 | 7,9 | 14,2 |
| 1987 | 0,4 | 26,6 | 7,7 | 7,2 | 14,4 |
| 1988 | 0,5 | 26,4 | 7,7 | 7,7 | 14,7 |
| 1989 | 0,5 | 25,7 | 7,9 | 8,5 | 14,1 |
| 1990 | 0,6 | 25,6 | 8,2 | 7,9 | 14 |
| 1991 | 0,8 | 25,5 | 8,7 | 8,1 | 14,1 |
| 1992 | 0,7 | 25,2 | 8,6 | 7,8 | 14,2 |
| 1993 | 1,1 | 23,6 | 9,3 | 8,1 | 11,8 |
| 1994 | 1,3 | 23,3 | 9,6 | 7,8 | 12 |
| 1995 | 1,3 | 23,3 | 10,1 | 8 | 11,8 |
| 1996 | 1,4 | 22,7 | 9,5 | 8,1 | 11,4 |
| 1997 | 1,7 | 20,8 | 10,3 | 9,1 | 10,7 |
| 1998 | 2 | 19,7 | 9,7 | 9,3 | 10,5 |
| 1999 | 2,1 | 19,3 | 9,7 | 9,5 | 10 |
| 2000 | 3,2 | 17,8 | 9,6 | 10,2 | 9,3 |
| 2001 | 4,1 | 18,4 | 8,9 | 9,9 | 9,2 |
| 2002 | 4,3 | 19,4 | 8 | 8,9 | 11 |
| 2003 | 5,1 | 19,9 | 7,3 | 7,9 | 11,4 |
| 2004 | 6,4 | 19,7 | 6,4 | 8 | 10,9 |
| 2005 | 7,6 | 19 | 6,2 | 7,9 | 10,8 |
| 2006 | 8,1 | 18,3 | 6,5 | 8,3 | 10,5 |
| 2007 | 8,6 | 19 | 6,5 | 7,8 | 10,5 |
| 2008 | 7,4 | 19,2 | 6,3 | 8,1 | 10,1 |
| 2009 | 8 | 19,2 | 6,4 | 8,4 | 10 |
| 2010 | 9,3 | 17,7 | 6,7 | 7,5 | 9,6 |
| 2011 | 8,5 | 16,7 | 6,7 | 6,5 | 10 |
| 2012 | 8,2 | 15,9 | 7 | 6,8 | 9,7 |
| 2013 | 8,2 | 16,4 | 7,1 | 6,9 | 9,7 |
| 2014 | 9,3 | 16,4 | 6,6 | 7,1 | 9,7 |
| 2015 | 8,7 | 17,6 | 5,5 | 8,1 | 10,2 |
| 2016 | 8,8 | 18,1 | 5,7 | 8,2 | 10,1 |
| 2017 | 8,8 | 18,2 | 5,7 | 7,6 | 10,3 |
| 2018 | 8,9 | 17,6 | 6 | 7,7 | 10 |
| 2019 | 9,4 | 17,1 | 5,4 | 8,1 | 9,9 |
| 2020 | 10,6 | 17,7 | 4,7 | 8,1 | 9,8 |
| 2021 | 10,2 | 17,3 | 5 | 7,6 | 9,9 |
| 2021 | 10,2 | 17,3 | 5,0 | 7,6 | 9,9 |
| 2022 | 9,4 | 15,3 | 6,2 | 8,5 | 9,8 |
| 2023 | 8,3 | 16,9 | 5,1 | 10,6 | 9,7 |
| 1) België is pas vanaf 2000 apart gemeten van Luxemburg | |||||
| Periode | China (%) | Duitsland (%) | Verenigd Koninkrijk (%) | Verenigde Staten (%) | België (%) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1980 | 0,2 | 29,9 | 7,9 | 2,5 | 15,0 |
| 1981 | 0,1 | 29,4 | 8,3 | 3,2 | 14,3 |
| 1982 | 0,1 | 29,5 | 9,3 | 3,2 | 14,2 |
| 1983 | 0,2 | 30,4 | 8,9 | 4,3 | 13,9 |
| 1984 | 0,3 | 29,7 | 9,4 | 5,0 | 14,0 |
| 1985 | 0,4 | 29,9 | 9,5 | 5,2 | 14,1 |
| 1986 | 0,3 | 28,2 | 10,2 | 4,7 | 14,2 |
| 1987 | 0,2 | 27,4 | 10,3 | 4,3 | 14,5 |
| 1988 | 0,3 | 26,1 | 10,8 | 4,3 | 14,7 |
| 1989 | 0,2 | 25,8 | 11,1 | 4,5 | 14,6 |
| 1990 | 0,1 | 27,6 | 10,2 | 4,0 | 14,6 |
| 1991 | 0,2 | 29,4 | 9,3 | 3,9 | 14,3 |
| 1992 | 0,3 | 28,8 | 9,2 | 4,1 | 14,3 |
| 1993 | 0,5 | 29,2 | 9,3 | 4,1 | 12,8 |
| 1994 | 0,4 | 28,8 | 10,0 | 3,9 | 13,2 |
| 1995 | 0,4 | 28,5 | 9,8 | 3,3 | 12,9 |
| 1996 | 0,4 | 28,5 | 9,4 | 3,4 | 13,8 |
| 1997 | 0,4 | 27,2 | 10,0 | 3,8 | 13,1 |
| 1998 | 0,4 | 26,4 | 10,2 | 3,9 | 12,5 |
| 1999 | 0,4 | 26,1 | 10,8 | 4,2 | 12,2 |
| 2000 | 0,5 | 25,7 | 10,8 | 4,7 | 11,8 |
| 2001 | 0,5 | 25,6 | 11,1 | 4,4 | 11,8 |
| 2002 | 0,7 | 24,3 | 11,0 | 4,9 | 11,8 |
| 2003 | 0,7 | 24,2 | 10,2 | 4,9 | 11,7 |
| 2004 | 0,9 | 23,8 | 10,1 | 4,7 | 11,5 |
| 2005 | 0,9 | 23,8 | 9,2 | 4,8 | 11,7 |
| 2006 | 1,0 | 23,9 | 9,4 | 5,1 | 11,6 |
| 2007 | 1,0 | 23,2 | 9,2 | 4,9 | 11,2 |
| 2008 | 1,0 | 24,5 | 9,1 | 4,4 | 11,6 |
| 2009 | 1,5 | 24,3 | 8,4 | 4,5 | 11,2 |
| 2010 | 1,5 | 24,3 | 8,0 | 4,5 | 11,1 |
| 2011 | 1,6 | 24,2 | 7,9 | 4,8 | 11,9 |
| 2012 | 1,8 | 24,7 | 8,1 | 4,7 | 11,3 |
| 2013 | 1,8 | 24,7 | 8,4 | 3,9 | 11,0 |
| 2014 | 1,8 | 24,1 | 8,5 | 4,4 | 11,0 |
| 2015 | 2,0 | 23,5 | 8,7 | 4,3 | 10,5 |
| 2016 | 2,3 | 22,9 | 9,2 | 4,2 | 10,3 |
| 2017 | 2,4 | 22,9 | 8,4 | 4,2 | 10,3 |
| 2018 | 2,4 | 22,7 | 8,1 | 4,6 | 10,2 |
| 2019 | 2,5 | 22,2 | 7,7 | 5,2 | 10,1 |
| 2020 | 2,9 | 22,1 | 7,2 | 5,0 | 10,2 |
| 2021 | 2,4 | 23,0 | 6,5 | 4,8 | 10,6 |
| 2022 | 2,0 | 24,6 | 6,0 | 4,6 | 12,1 |
| 2023 | 2,6 | 22,8 | 6,3 | 5,0 | 11,7 |
| 1) België is pas vanaf 2000 apart gemeten van Luxemburg | |||||
Met name in de jaren negentig groeide de Chinese economie snel. Aanvankelijk betrof dit vooral de interne markt. Na de toetreding van China tot de WTO in 2001 volgde de ontwikkeling van China tot mondiale exportreus. Ook de invoer door China groeide. De Chinese handelsbalans steeg van 17 miljard dollar tijdens de toetreding tot de WTO tot 271 miljard dollar (IMF, 2024) in 2023.
| Perioden | Invoerwaarde (mld euro) | Uitvoerwaarde (mld euro) |
|---|---|---|
| 1980 | 0,2 | 0,1 |
| 1981 | 0,3 | 0,1 |
| 1982 | 0,2 | 0,1 |
| 1983 | 0,2 | 0,2 |
| 1984 | 0,2 | 0,3 |
| 1985 | 0,3 | 0,4 |
| 1986 | 0,3 | 0,2 |
| 1987 | 0,3 | 0,2 |
| 1988 | 0,4 | 0,2 |
| 1989 | 0,5 | 0,2 |
| 1990 | 0,6 | 0,2 |
| 1991 | 0,9 | 0,3 |
| 1992 | 0,8 | 0,4 |
| 1993 | 1,2 | 0,6 |
| 1994 | 1,5 | 0,5 |
| 1995 | 1,6 | 0,6 |
| 1996 | 2,0 | 0,6 |
| 1997 | 2,7 | 0,7 |
| 1998 | 3,4 | 0,7 |
| 1999 | 3,7 | 0,8 |
| 2000 | 6,9 | 1,1 |
| 2001 | 8,8 | 1,2 |
| 2002 | 8,9 | 1,5 |
| 2003 | 10,6 | 1,6 |
| 2004 | 14,5 | 2,3 |
| 2005 | 19,1 | 2,6 |
| 2006 | 23,0 | 3,3 |
| 2007 | 26,3 | 3,6 |
| 2008 | 25,0 | 3,9 |
| 2009 | 22,0 | 4,6 |
| 2010 | 31,0 | 5,4 |
| 2011 | 30,9 | 6,7 |
| 2012 | 31,9 | 7,6 |
| 2013 | 31,8 | 7,7 |
| 2014 | 35,4 | 7,9 |
| 2015 | 32,4 | 8,5 |
| 2016 | 32,5 | 9,7 |
| 2017 | 36,1 | 11,3 |
| 2018 | 39,2 | 11,7 |
| 2019 | 43,0 | 12,8 |
| 2020 | 44,9 | 14,1 |
| 2021 | 53,7 | 14,1 |
| 2022 | 62,6 | 14,5 |
| 2023 | 50,4 | 17,9 |
Sinds de toetreding van China tot de WTO worden er door Nederland met name meer machines en vervoermaterieel geïmporteerd vanuit China. Zo was de importwaarde van deze producten 28 miljard euro in 2023, ten opzichte van 4,7 miljard euro in 2001. In 2023 was 7 miljard euro van de importwaarde toe te schrijven aan (mobiele) telefoons, modems en routers, ten opzichte van 0,5 miljard euro in 2001. De laatste jaren hapert de Chinese groei. Tussen 2022 en 2023 daalde de importwaarde van elke goederengroep, behalve dranken en tabak. De totale Chinese export was in deze periode voor het eerst sinds 2016 gekrompen is (FD, 2024). Naast de meest geïmporteerde goederengroep, zijn machines en vervoermaterieel ook de meest naar China geëxporteerde groep, met een exportwaarde van 10,1 miljard euro in 2023.
| Perioden | Voeding en levende dieren (mld euro) | Dranken en tabak (mld euro) | Grondstoffen, niet eetbaar (mld euro) | Minerale brandstoffen, smeermiddelen (mld euro) | Dierlijke en plantaardige oliën en vetten (mld euro) | Chemische producten (mld euro) | Fabricaten (mld euro) | Machines en vervoermaterieel (mld euro) | Diverse gefabriceerde goederen (mld euro) | Niet afzonderlijk genoemde goederen (mld euro) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1996 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,1 | 0,3 | 0,5 | 0,8 | 0,0 |
| 1997 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 0,3 | 0,8 | 1,0 | 0,0 |
| 1998 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 0,4 | 1,3 | 1,1 | 0,0 |
| 1999 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 0,4 | 1,4 | 1,3 | 0,0 |
| 2000 | 0,2 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,3 | 0,7 | 3,4 | 2,2 | 0,0 |
| 2001 | 0,2 | 0,0 | 0,2 | 0,1 | 0,0 | 0,3 | 0,7 | 4,7 | 2,6 | 0,0 |
| 2002 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,6 | 5,2 | 2,5 | 0,0 |
| 2003 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,1 | 0,0 | 0,3 | 0,7 | 6,5 | 2,7 | 0,0 |
| 2004 | 0,2 | 0,3 | 0,1 | 0,0 | 0,3 | 0,9 | 9,6 | 3,1 | ||
| 2005 | 0,2 | 0,0 | 0,4 | 0,1 | 0,0 | 0,4 | 1,2 | 13,1 | 3,6 | 0,0 |
| 2006 | 0,3 | 0,0 | 0,4 | 0,1 | 0,6 | 1,5 | 15,9 | 4,2 | ||
| 2007 | 0,4 | 0,0 | 0,5 | 0,1 | 0,7 | 2,1 | 17,7 | 4,8 | ||
| 2008 | 0,4 | 0,0 | 0,6 | 0,1 | 0,0 | 0,8 | 2,4 | 14,0 | 6,8 | 0,0 |
| 2009 | 0,4 | 0,0 | 0,3 | 0,0 | 0,0 | 0,7 | 1,9 | 12,5 | 6,1 | 0,0 |
| 2010 | 0,5 | 0,0 | 0,5 | 0,1 | 0,0 | 1,0 | 2,5 | 19,1 | 7,2 | 0,0 |
| 2011 | 0,5 | 0,0 | 0,5 | 0,1 | 0,0 | 1,3 | 2,8 | 18,8 | 6,9 | 0,0 |
| 2012 | 0,5 | 0,0 | 0,5 | 0,1 | 0,0 | 1,2 | 2,7 | 19,9 | 7,0 | 0,0 |
| 2013 | 0,5 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,0 | 1,3 | 2,5 | 20,2 | 6,8 | 0,0 |
| 2014 | 0,5 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,0 | 1,5 | 2,9 | 22,3 | 7,7 | 0,0 |
| 2015 | 0,6 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,0 | 1,5 | 2,9 | 19,2 | 7,7 | 0,0 |
| 2016 | 0,6 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,0 | 1,7 | 3,0 | 19,0 | 7,8 | 0,0 |
| 2017 | 0,6 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,1 | 2,2 | 3,2 | 21,1 | 8,4 | 0,0 |
| 2018 | 0,7 | 0,0 | 0,5 | 0,1 | 0,1 | 2,2 | 3,5 | 23,0 | 9,1 | 0,0 |
| 2019 | 0,8 | 0,0 | 0,4 | 0,1 | 0,1 | 2,3 | 3,8 | 25,4 | 9,9 | 0,0 |
| 2020 | 0,8 | 0,0 | 0,4 | 0,2 | 0,2 | 2,7 | 4,4 | 27,0 | 9,2 | 0,0 |
| 2021 | 0,8 | 0,0 | 0,5 | 0,3 | 0,1 | 3,6 | 5,2 | 31,5 | 11,7 | 0,0 |
| 2022 | 1,2 | 0,0 | 0,7 | 1,3 | 0,4 | 5,2 | 6,3 | 33,7 | 13,9 | 0,0 |
| 2023 | 1,0 | 0,0 | 0,4 | 1,2 | 0,2 | 4,3 | 4,3 | 28,0 | 10,9 | 0,0 |
| Perioden | Voeding en levende dieren (mld euro) | Dranken en tabak (mld euro) | Grondstoffen, niet eetbaar (mld euro) | Minerale brandstoffen, smeermiddelen (mld euro) | Dierlijke en plantaardige oliën en vetten (mld euro) | Chemische producten (mld euro) | Fabricaten (mld euro) | Machines en vervoermaterieel (mld euro) | Diverse gefabriceerde goederen (mld euro) | Niet afzonderlijk genoemde goederen (mld euro) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1996 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,3 | 0,0 | 0,0 |
| 1997 | 0,1 | 0,0 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,4 | 0,0 | 0,0 |
| 1998 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,3 | 0,0 | 0,0 |
| 1999 | 0,1 | 0,0 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 0,1 | 0,3 | 0,0 | 0,0 |
| 2000 | 0,1 | 0,0 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,3 | 0,1 | 0,4 | 0,1 | 0,0 |
| 2001 | 0,1 | 0,0 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,3 | 0,1 | 0,4 | 0,1 | 0,0 |
| 2002 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,4 | 0,2 | 0,5 | 0,2 | 0,0 |
| 2003 | 0,1 | 0,0 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,4 | 0,1 | 0,6 | 0,2 | 0,0 |
| 2004 | 0,1 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,0 | 0,4 | 0,2 | 0,8 | 0,3 | 0,0 |
| 2005 | 0,1 | 0,0 | 0,6 | 0,0 | 0,0 | 0,6 | 0,2 | 0,8 | 0,3 | 0,0 |
| 2006 | 0,1 | 0,0 | 0,8 | 0,0 | 0,0 | 0,6 | 0,2 | 1,1 | 0,4 | 0,0 |
| 2007 | 0,1 | 0,0 | 0,8 | 0,0 | 0,0 | 0,7 | 0,2 | 1,5 | 0,1 | 0,0 |
| 2008 | 0,2 | 0,0 | 0,9 | 0,0 | 0,0 | 0,8 | 0,2 | 1,5 | 0,2 | 0,0 |
| 2009 | 0,3 | 0,0 | 1,1 | 0,0 | 0,0 | 1,0 | 0,3 | 1,6 | 0,2 | 0,0 |
| 2010 | 0,4 | 0,0 | 1,2 | 0,3 | 0,0 | 1,1 | 0,3 | 1,9 | 0,2 | 0,0 |
| 2011 | 0,4 | 0,0 | 1,7 | 0,5 | 0,0 | 1,2 | 0,4 | 2,1 | 0,3 | 0,0 |
| 2012 | 0,6 | 0,0 | 1,4 | 1,2 | 0,0 | 1,5 | 0,6 | 1,8 | 0,4 | 0,0 |
| 2013 | 0,7 | 0,0 | 1,2 | 1,2 | 0,1 | 1,4 | 0,6 | 1,9 | 0,6 | 0,0 |
| 2014 | 0,8 | 0,1 | 1,2 | 0,7 | 0,1 | 1,4 | 0,5 | 2,8 | 0,6 | 0,0 |
| 2015 | 1,2 | 0,1 | 1,3 | 0,7 | 0,1 | 1,5 | 0,3 | 2,8 | 0,7 | 0,0 |
| 2016 | 1,7 | 0,1 | 1,0 | 0,7 | 0,0 | 1,6 | 0,5 | 3,2 | 0,8 | 0,0 |
| 2017 | 1,9 | 0,1 | 1,0 | 1,1 | 0,0 | 1,7 | 0,5 | 3,9 | 1,0 | 0,0 |
| 2018 | 2,0 | 0,1 | 0,8 | 0,4 | 0,0 | 1,9 | 0,4 | 4,8 | 1,2 | 0,0 |
| 2019 | 2,6 | 0,1 | 0,8 | 0,2 | 0,0 | 2,1 | 0,6 | 4,7 | 1,6 | 0,0 |
| 2020 | 3,1 | 0,1 | 0,8 | 0,3 | 0,0 | 2,2 | 0,5 | 5,6 | 1,5 | 0,0 |
| 2021 | 2,6 | 0,2 | 1,0 | 0,3 | 0,2 | 2,4 | 0,4 | 5,5 | 1,5 | 0,0 |
| 2022 | 3,4 | 0,2 | 0,9 | 0,1 | 0,0 | 2,1 | 0,5 | 5,7 | 1,6 | 0,0 |
| 2023 | 2,6 | 0,1 | 0,8 | 0,0 | 0,0 | 1,9 | 0,6 | 10,1 | 1,7 | 0,0 |
China en andere Oost-Aziatische handelspartners
China is de grootste Oost-Aziatische exportbestemming voor Nederland. Zuid-Korea (9,5 miljard euro) en Taiwan (8 miljard euro) staan op twee en drie. De export naar China, Taiwan en Zuid-Korea is sinds 2015 veel harder gegroeid dan naar de nummers vier en vijf: Japan en Hongkong. Zo is de waarde van de Nederlandse goederenexport naar Taiwan tussen 2015 en 2023 verdrievoudigd. In dezelfde periode is de export naar Oost-Azië1) als geheel twee keer groter geworden. Belangrijk voor de exportgroei naar China, Zuid-Korea en Taiwan zijn gespecialiseerde machines, met name chipmachines. De export naar Macau, Noord-Korea en Mongolië is zeer gering.
| Jaar | China (mld euro) | Zuid-Korea (mld euro) | Taiwan (mld euro) | Japan (mld euro) | Hongkong (mld euro) |
|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 8,5 | 4,2 | 2,7 | 3,5 | 2,2 |
| 2016 | 9,7 | 3,6 | 3,1 | 3,3 | 2,1 |
| 2017 | 11,3 | 6,0 | 3,4 | 3,7 | 2,1 |
| 2018 | 11,7 | 6,0 | 4,5 | 4,4 | 2,2 |
| 2019 | 12,8 | 4,4 | 8,0 | 4,5 | 2,4 |
| 2020 | 14,1 | 6,5 | 6,4 | 4,8 | 2,0 |
| 2021 | 13,3 | 8,5 | 9,5 | 4,2 | 1,8 |
| 2022 | 14,5 | 9,3 | 11,3 | 5,0 | 1,9 |
| 2023* | 17,9 | 9,5 | 8,0 | 4,8 | 2,0 |
In de afgelopen decennia is China uitgegroeid tot een wereldwijde economische supermacht. De handelsrelatie met China werd echter complexer door toenemende onevenwichtigheden (zoals grote handelsoverschotten doordat China veel meer exporteert dan het importeert, beperkte markttoegang voor buitenlandse bedrijven en staatssteun) en zorgen over mensenrechten, technologieoverdracht en schendingen van intellectueel eigendom. De Westerse visie op handel met China is veranderd; men erkent steeds meer de noodzaak van een meer gebalanceerde handelsrelatie, aandacht voor wederkerigheid en eerlijke concurrentie en veiligheid in de toeleveringsketen. De afhankelijkheid van China op velerlei vlak – denk aan (kritieke) grondstoffen en technologie – wordt heroverwogen, en er wordt een strategischere benadering gevolgd in de handelsrelatie2).
1) De volgende landen en gebieden worden tot Oost-Azië gerekend: China, Japan, Zuid-Korea, Noord-Korea, Mongolië, Taiwan, Macau en Hongkong. In de statistiek wordt de goederenhandel met deze landen en gebieden apart bijgehouden.
2) Zie bijvoorbeeld Ministerie van Buitenlandse Zaken (2019), de Nationale Grondstoffenstrategie (2022) en de Kamerbrief Open Strategische Autonomie (2022).