1. Over de relevantie van het politieke vertrouwen

Naast het onderlinge vertrouwen is het vertrouwen in instellingen in het publieke, private en politieke domein een belangrijke bouwsteen voor de sociale cohesie in de samenleving (OECD, 2017). Vooral recentelijk zijn er veel geluiden over het tanende vertrouwen van burgers in de overheid en politiek. Dit wordt niet alleen erkend in wetenschappelijke studies, maar ook door de politiek. In het vorige regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst van het kabinet Rutte III werden plannen opgenomen om dit vertrouwen te herstellen (Rijksoverheid, 2017). Ook in het recente coalitieakkoord is deze ambitie opgenomen, waarin wordt gesteld: “Wij willen het vertrouwen tussen burgers en overheid herstellen. Dat zal alleen gaan als de overheid betrouwbaar is, vertrouwen heeft in burgers en oog heeft voor de menselijke maat” (Rijksoverheid, 2021a, p. 1).

De gedachte dat het slecht gesteld is met het vertrouwen in de samenleving wordt mede gevoed door het overheersende beeld en de uitgedragen uitingen in de wetenschap, politiek en media dat het vertrouwen – in navolging van de Verenigde Staten (Putnam, 2000; Putnam en Garret, 2020) – sterk is afgenomen. Zo gaf, alweer ruim 10 jaar geleden, Fukuyama aan dat Nederland was afgegleden van een high-trust naar een low-trust samenleving (Fukuyama, 2010). Echter, telkens blijkt weer uit de statistieken dat dit niet klopt. In Nederland is, samen met Scandinavische landen, het vertrouwen in de politiek hoog ten opzichte van andere Europese landen (CBS, 2021a). Bovendien blijkt dat het vertrouwen in politieke instituties de afgelopen twee decennia is toegenomen. Uiteraard waren er in de afgelopen jaren ontwikkelingen in de samenleving die mogelijk een invloed hebben gehad op het vertrouwen van de burger in de politiek. Zo kwam Nederland al vroeg in 2020 in aanraking met de gevolgen van Covid-19, viel het kabinet en kwamen er vervroegde verkiezingen. De lange formatieduur, de nasleep van de toeslagenaffaire, alsmede de protesten uit de samenleving over de maatregelen om de pandemie te bestrijden zijn daarvan wellicht de meest in het oog springende voorbeelden.

Hoe is het gesteld met het vertrouwen in de politiek in Heerlen, voor en tijdens de pandemie? En wat kunnen we voor het vertrouwen verwachten van het Heerlens-Heitje project waarin burgers gestimuleerd worden om als vrijwilliger klusjes tegen een beperkte vergoeding op te pakken?