4. Politiek vertrouwen van Heerlenaren in 2020

Voor het Heerlens-Heitje project heeft in de periode mei tot september 2020 een grotere groep, ruim 1100 personen, deelgenomen aan het enquête-onderzoek ‘Sociale samenhang en Welzijn’ van het CBS. Daarmee worden ook regionale verdelingen in beeld gebracht. Uit dit onderzoek blijkt wederom dat burgers van Heerlen weinig vertrouwen hebben in de politiek. Zo heeft 32 procent vertrouwen in politici, 41 in de Tweede Kamer en 40 procent in de Europese Unie. Wel heeft 48 procent vertrouwen in de gemeenteraad. Blijkbaar heeft de lokale politiek in Heerlen een grotere vertrouwensbasis dan de landelijke politiek en Europa. 
De vergelijking met de cijfers gemiddeld over de periode 2012-2019 leert dat het vertrouwen in de Tweede Kamer is toegenomen van 24 naar 41 procent en in de Europese Unie van 29 naar 40 procent. Dit biedt steun aan het ‘rally around the flag’ perspectief: een sterke groei van het politieke vertrouwen na een crisis.

Heerlen laat forse verschillen zien in het vertrouwen tussen de regionale deelgebieden. Net als bij het vrijwilligerswerk en het onderlinge vertrouwen, is er ook een tweedeling bij het vertrouwen in de politiek. Het politieke vertrouwen is in Heerlen-noord aanmerkelijk lager dan in Heerlen-zuid. Zo heeft 37 procent van de inwoners van Heerlen-noord vertrouwen in de Tweede Kamer, 43 procent in de gemeenteraad en 36 procent in de Europese Unie. In Heerlen-Zuid heeft respectievelijk 46, 55 en 45 procent vertrouwen in deze drie politieke instituties. Het vertrouwen dat politici in het algemeen van de bevolking krijgen verschilt niet tussen het noordelijke en zuidelijke deel.

Relaties met demografische en sociaaleconomische kernmerken

Vrouwen in Heerlen hebben beduidend meer vertrouwen in politieke instellingen dan mannen. Dat geldt vooral voor het vertrouwen in de Europese Unie: van de mannen heeft 36 procent vertrouwen, van de vrouwen is dat met 44 procent aanmerkelijk hoger. Dit verschil tussen de beide seksen is in Heerlen-noord groter dan in Heerlen-zuid. Ook is het hogere vertrouwen van vrouwen ten opzichte van mannen in politici, de Tweede Kamer en de gemeenteraad alleen in het noordelijke deel te zien. In het zuidelijke deel van Heerlen is er geen verschil tussen de beide seksen. Het ongenoegen over de politiek is vooral groot bij mannen die in Heerlen-noord wonen.

Leeftijd is ook onderscheidend. In grote lijnen hebben de 15- tot 45-jarigen meer fiducie in de politiek dan vooral de 45- tot 65-jarigen. De 65-plussers nemen een tussenpositie in. Het vertrouwen in de gemeenteraad is sterk gerelateerd aan de leeftijd: waar de jongste groep met 54 procent nog een meerderheid vertrouwen heeft in de gemeenteraad, is dat bij de middelste groep 39 procent, en bij de oudste groep 49 procent. De relatie tussen leeftijd en het vertrouwen in de politiek is zowel te zien in het noordelijke als in het zuidelijke deel van Heerlen. De 45- tot 65-jarigen tonen zich veel sceptischer dan de jongere en oudere groep. In Heerlen-noord geldt dit vooral voor het vertrouwen in de gemeenteraad. Daarnaast heeft in dit deel van Heerlen de jongste groep een groter vertrouwen in de Tweede Kamer en de Europese Unie dan de beide oudere leeftijdsgroepen. In Heerlen-zuid is het wantrouwen van vooral de 45- tot 65-jarigen duidelijker zichtbaar bij politici, gemeenteraad en Europese Unie.

Het vertrouwen in de vier politieke instituties is sterk gerelateerd aan het opleidingsniveau. Hierbij is duidelijk dat de hoogopgeleiden een groter vertrouwen hebben in de politiek dan de laag- en middelbaar opgeleiden. Dit is vooral te zien bij het vertrouwen dat de Heerlense bevolking in de Tweede Kamer heeft: van de laagstopgeleiden heeft 32 procent vertrouwen, van de groep met een middelbare opleiding 38 procent, en van de groep die hoger is opgeleid heeft 57 procent vertrouwen.

Dit is terug te zien als wordt ingezoomd op beide regionale deelgebieden. Echter, in Heerlen-noord is het verschil tussen hoogopgeleiden aan de ene kant en middelbaar en laagopgeleiden aan de andere kant, groter dan in Heerlen-zuid. Dat valt bijvoorbeeld af te lezen bij het vertrouwen in de Tweede Kamer. Van de laag-, middelbaar- en hoogopgeleiden is de vertrouwensscore respectievelijk 31, 33 en 57 procent in Heerlen-noord, tegenover 35, 46 en 57 procent in Heerlen-zuid.

Het besteedbare inkomen is eveneens relevant voor het vertrouwen in de politiek. Een hoger inkomen betekent meer politiek vertrouwen dan wanneer er minder geld te besteden is. Dat geldt in het bijzonder voor het vertrouwen in de Tweede Kamer. Een derde van de Heerlense bevolking met een lager dan gemiddeld inkomen vertrouwt de Tweede Kamer. Van degenen met een hoger inkomen is dat de helft. Het vertrouwen in de gemeenteraad is hierbij de uitzondering: tussen de lage en hoge inkomens is er geen verschil in het vertrouwen dat de gemeenteraad krijgt. Dergelijke relaties tussen het te besteden inkomen en het vertrouwen in politici, de Tweede Kamer en de Europese Unie zijn voornamelijk te zien in het zuidelijke deel van Heerlen. In het noordelijke deel is inkomen alleen relevant voor het vertrouwen in de Tweede Kamer.

Betaald werk is gerelateerd aan het vertrouwen in de Tweede Kamer, maar niet aan de drie andere politieke instituties. Van de groep zonder werk heeft 37 procent vertrouwen in de Tweede Kamer, van groep met betaald werk is dat met 44 procent iets hoger. Het verband speelt niet in Heerlen-noord maar is alleen in het zuidelijke deel van Heerlen (versterkt) zichtbaar met 37 tegen 54 procent. Ook gaat alleen in Heerlen-zuid een groter vertrouwen in de gemeenteraad gepaard met een hoger inkomen.