Aanvullende uitvraag coronagerelateerde lasten en baten Gemeenten, t/m september 2020

Toelichting bij de tabellen

Inleiding

Op initiatief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) doet het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) naast de reguliere Iv3-kwartaaluitvraag een aanvullende uitvraag naar de coronagerelateerde meerlasten en -baten tot en met 30 september 2020. Doel is om in kaart te brengen wat het effect is van de coronacrisis op de financiële positie van gemeenten. 
Hierbij wordt tevens gevraagd naar opgaves van, door corona, niet-gerealiseerde baten en lasten in de periode tot en met 30 september. Deze uitvraag vindt plaats onder alle Nederlandse gemeenten. De manier van uitvraag is afgestemd met de vertegenwoordigers van een aantal gemeenten.
Deze uitvraag zal worden herhaald ten tijde van het aanleveren van de jaarrekening over 2020. Uitgangspunt is dat ook dit parallel verloopt aan het aanleveren van Iv3-gegevens. Mogelijk vindt ook een uitvraag over het derde kwartaal plaats, al naar gelang de behoefte aan informatie en de uitkomsten van de uitvraag over tweede kwartaal. Het volledige Excel-bestand is te downloaden via deze link.

Over de tabellen

Tabel 1
In tabel 1 wordt per grootteklassegroep de respons getoond. Hierin wordt onderscheid gemaakt of de meerlasten en -baten zijn ingevuld en of de niet-gerealiseerde lasten en -baten zijn ingevuld. 

Tabel 2
In tabel 2 staan per taakveld de meerlasten die gemeenten hebben gehad  door corona. Het gaat om lasten die in de gemeentelijke administratie zijn verwerkt tot en met 30 september 2020.
Gevraagd wordt naar lasten die 1. in overwegende mate veroorzaakt zijn door de coronacrisis, en 2. meerkosten vormen. De eerste voorwaarde betekent dat er een direct verband moet zijn met corona - dus, bijvoorbeeld, geen achterstallig onderhoud dat tijdens de coronacrisis versneld is uitgevoerd. De timing is daarbij wel beïnvloed door corona, maar het onderhoud komt niet door corona. De tweede voorwaarde is dat de gemeente extra lasten heeft gehad. Heeft de gemeente bijvoorbeeld personeel van een andere afdeling ingezet om TOZO-aanvragen af te wikkelen, dan gelden die lasten niet als meerlasten door corona. Maar heeft de gemeente extra personeel ingehuurd, dan gelden de lasten daarvan wel als meerlasten door corona. Uitstel van belastingen en verstrekking van leningen resulteren niet in meerlasten. Daarvan is pas sprake bij oninbaarheid of ingebreke blijven om af te lossen. De lasten voor de doorbetaling van jeugd en wmo vormen ook geen meerlasten, want die lasten worden gemaakt zoals begroot - ook al wordt de zorg niet geleverd. Lasten door inhaalzorg en extra lasten van de anderhalve-metersamenleving vormen wel meerlasten.

Tabel 3
In tabel 3 staan per taakveld de meerbaten die gemeenten hebben gehad door corona. Het gaat om baten die in de gemeentelijke administratie zijn verwerkt tot en met 30 september 2020.
Gevraagd wordt naar baten die 1. in overwegende mate veroorzaakt zijn door de coronacrisis, en 2. meerbaten vormen. De eerste voorwaarde betekent dat er een direct verband moet zijn met corona. De tweede voorwaarde is dat de gemeente extra baten heeft gehad. Een voorbeeld vormen de voorschotten die zijn verstrekt voor de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers (TOZO).

Tabel 4
In tabel 4 staan per taakveld de niet-gerealiseerde lasten die gemeenten niet hebben gerealiseerd door corona. Het gaat om opgaves van geschatte minderlasten ten opzichte van de begroting die vóór het begin van het jaar is vastgesteld, voor de periode tot en met 30 september 2020.
Het gaat om opgaves van geschatte lasten die de gemeente niet heeft gerealiseerd, waarbij die niet-realisatie in overwegende mate het gevolg is van corona. Een voorbeeld: de vermindering van lasten doordat - de lijn van VWS, OCW en de VNG volgend - niet 100 procent, maar 80 procent wordt vergoed voor de uitgevallen ritten in het doelgroepenvervoer.

Tabel 5
In tabel 5 staan per taakveld de niet-gerealiseerde baten die gemeenten niet hebben gerealiseerd door corona. Het gaat om opgaves van geschatte minderbaten ten opzichte van de begroting die vóór het begin van het jaar is vastgesteld, voor de periode tot en met 30 september 2020.
Het gaat om opgaves van geschatte baten die de gemeente niet heeft gerealiseerd, waarbij die niet-realisatie in overwegende mate het gevolg is van corona. Een voorbeeld: de derving in toeristenbelasting.

Tabel 6
Naar aanleiding van deze uitvraag zijn nog een aantal vragen gesteld om onder andere de kwaliteit en up-to-date-heid te duiden. Deze vragen staan gepresenteerd in tabel 6.

Tabel 7
In tabel 7 staan de totaal uitkomsten uitgesplitst naar taakveld en respons en bijraming van de meerlasten en -baten van het tweede en derde kwartaal naast elkaar. Daarnaast is de ontwikkeling berekend.

Tabel 8
In tabel 8 staan de totaal uitkomsten uitgesplitst naar taakveld en respons en bijraming van de niet-gerealiseerde lasten en -baten van het tweede en derde kwartaal naast elkaar. Daarnaast is de ontwikkeling berekend.

Variabelen

Taakvelden
Gemeentelijke taakvelden zoals opgenomen in het Iv3-informatievoorschrift 2020. Voor meer informatie zie:
https://vraagbaakiv3gemeenten.nl/files/2020-03/iv3-informatievoorschrift-2020-gemeenten-en-gemeenschappelijke-regelingen.pdf

Grootteklassegroep
1 - gemeenten met 250 000 inwoners of meer per 1 januari 2020
2 - gemeenten met 150 000 tot 250 000 inwoners per 1 januari 2020
3 - gemeenten met 100 000 tot 150 000 inwoners per 1 januari 2020
4 - gemeenten met 50 000 tot 100 000 inwoners per 1 januari 2020
5 - gemeenten met 20 000 tot 50 000 inwoners per 1 januari 2020
6-8 - gemeenten met minder dan 20 000 inwoners per 1 januari 2020

Aandachtspunten bij de cijfers

Correcties
Sommige eenheden hebben de gegevens aangeleverd in hele euro's in plaats van 1000den euro's, hiervoor is gecorrigeerd. Verder heeft het CBS op basis van inzichten op basis van onder andere de kwartaalenquete correcties doorgevoerd. Deze zijn niet apart zichtbaar in de tabellen.

Bijraming van eenheden
In dit onderzoek zijn alle gemeenten bevraagd, echter om verschillende redenen hebben gemeenten niet (kunnen) of gedeeltelijk gerespondeerd. Voor de (gedeeltelijk) ontbrekende eenheden heeft het CBS bijgeraamd. De bijraming is niet per gemeente teruggelegd in deze tabellenset, maar per grootteklassegroep.
Voor non-respons bij de meerlasten en -baten en de niet-gerealiseerde lasten en -baten is bijgeraamd. Per grootteklassegroep is gekeken naar de respons voor een bepaald taakveld voor een onderwerp. De som hiervan is afgezet tegen de som van de begrotingswaarde voor diezelfde groep gemeenten (in de grootteklassegroep). Hier komt een verhoudingsgetal uit, een factor. Voor de non-respons binnen een bepaalde grootteklassegroep, taakveld en onderwerp wordt deze factor op de begrotingswaarde (lasten of baten afhaneklijk van het onderwerp) gezet. 
"Met uitzondering op het bovenstaande wordt voor taakveld 3.4 (onder andere de toeristenbelasting) niet gekeken naar grootteklassegroep maar naar toeristische regio. Dit geldt alleen voor het onderwerp de niet-gerealiseerde baten.
Als tweede uitzondering hierop wordt voor taakveld 6.3 (het taakveld waar gemeenten de TOZO verantwoorden) voor de onderwerpen meerlasten en -baten de TOZO-budgetten (tot en met de vierde tranche) gebruikt. Voor de lasten wordt een factor berekend. Voor de baten wordt bij non-respons de gehele waade ingezet."

Risico's
"Dit betreft nieuwe informatie op basis van een vrijwillige uitvraag. Nieuwe informatie heeft altijd een aanlooptijd om goed geregistreerd te worden. Hoe dat met dit gegeven zit is nog niet bekend omdat kwaliteitsonderzoek nog niet heeft plaatsgevonden. 
Gemeenten hebben aangegeven dat hun administratie op moment van leveren nog niet helemaal bij was."

Afkortingen

Tozo - Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers

Iv3 - Informatie voor derden