6. Waarde van het ecosysteemkapitaal
Goederen en diensten worden geproduceerd met behulp van kapitaalgoederen, zoals land, gebouwen, machines, gereedschap en vervoersmiddelen. Analoog hieraan kunnen ecosysteemdiensten worden gezien als de diensten die worden geproduceerd met behulp van ecosysteemkapitaal. Bijvoorbeeld, een bos is een kapitaalgoed waarmee hout wordt geproduceerd, dat mensen de mogelijkheid biedt om te recreëren, dat CO2 vastlegt en fijnstof afvangt. De waarde van een kapitaalgoed wordt bepaald door zijn levensduur en door de verdisconteerde waarde van de goederen en diensten die het oplevert gedurende die levensduur. De levensduur van ecosystemen waarover wordt verondersteld dat ecosysteemdiensten zullen worden geleverd is gesteld op 100 jaar. Voor producerende ecosysteemdiensten is een discontovoet van 3 procent genomen en voor regulerende en culturele ecosysteemdiensten diensten een discontovoet van 2 procent (Koetse et al, 2017). Meer informatie over de methode en de hierbij toegepaste aannames zijn terug te vinden in de technische toelichting.
Tabel 6.1 presenteert de totale monetaire waarde van het ecosysteemkapitaal op basis van de elf in dit rapport (monetair) berekende ecosysteemdiensten. Deze ecosysteemdiensten zijn geselecteerd op basis van het relatieve belang in Nederland en databeschikbaarheid (zie hoofdstuk 5). Deze totale waarde geeft dus per definitie geen compleet beeld, maar geeft wel een goede eerste indicatie voor vergelijking met de economische kapitaalgoederenvoorraad uit de nationale rekeningen. In 2018 was de totale waarde van alle ecosystemen op basis van de 11 ecosysteemdiensten 869 miljard euro. In 2013 was de waarde van dit ecosysteemkapitaal 635 miljard euro en in 2015 679 miljard euro. Hiermee hebben ecosystemen een groter aandeel in de totale kapitaalgoederenvoorraad dan immateriële activa (zoals onderzoek en ontwikkeling) en olie- en gasreserves samen. Ecosysteemkapitaal representeert 21 procent van de totale waarde van de niet financiële activa. Bijna 90 procent van deze waarde komt voor rekening van de culturele ecosysteemdiensten (natuurrecreatie, natuurtoerisme en groene leefbaarheid).
Tussen 2013 en 2018 is de waarde in lopende prijzen met 37 procent toegenomen. Het aandeel van ecosystemen in de niet-financiële activa in de Nederlandse economie is gestegen van 17 procent in 2013 naar 20 procent in 2018.
| Waarde (mln euro) | Herwaardering (mln euro) | Kapitaalvorming (mln euro) | Overige volumemutaties (mln euro) | Waarde (mln euro) | Herwaardering (mln euro) | Kapitaalvorming (mln euro) | Overige volumemutaties (mln euro) | Waarde (mln euro) | Verandering (%) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013 | 2013-2015 | 2013-2015 | 2013-2015 | 2015 | 2015-2018 | 2015-2018 | 2015-2018 | 2018 | 2013-2018 | |
| Totaal | 3.807.724 | -115.523 | 14.584 | -10.622 | 3.739.966 | 199.449 | 100.486 | -10.930 | 4.219.175 | 11 |
| Ecosystemen | 634.828 | . | . | . | 678.631 | . | . | . | 868.836 | 37 |
| Woningen en bedrijfsgebouwen | 1.289.873 | -31.792 | -3.058 | 0 | 1.255.023 | -43.328 | 25.449 | 0 | 1.237.144 | -4 |
| Overige materiële activa | 640.555 | 8.493 | 10.375 | -375 | 659.049 | 19.097 | 35.741 | -500 | 713.387 | 11 |
| Immateriële activa | 110.392 | 1.898 | 4.925 | 0 | 117.215 | 4.107 | 30.740 | -4.036 | 148.026 | 34 |
| Voorraden | 90.887 | -1.795 | 2.343 | -29 | 91.404 | 912 | 8.555 | 15 | 100.888 | 11 |
| Land onder woningen en bedrijfsgebouwen | 849.091 | -65.774 | -1 | 20.819 | 804.136 | 306.316 | 1 | 22.897 | 1.133.348 | 33 |
| Olie- en gasreserves | 192.098 | -26.553 | 0 | -31.037 | 134.508 | -87.655 | 0 | -29.306 | 17.546 | -91 |
| 1) Op basis van de 11 berekende ecosysteemdiensten 2) Herwaardering, kapitaalvorming en overige volumemutaties zijn netto veranderingen (saldi) die samenhangen met veranderingen in de prijs per eenheid kapitaal (herwaardering) of in het volume van de kapitaalgoederenvoorraad (overige volumemutaties) en met (netto) investeringen in nieuwe kapitaalgoederen (kapitaalvorming). | ||||||||||
Tabel 6.2 toont de waarde van het ecosysteemkapitaal per ecosysteemtype, op basis van de tien (monetair) berekende ecosysteemdiensten. Bos, open natuur, natte gebieden, duin en strand vertegenwoordigen het grootste deel van de waarde van het ecosysteemkapitaal, oplopend van 63 procent in 2013 naar 67 procent in 2018. Het aandeel van agrarische ecosysteemtypen in de totale waarde daalde van 18 procent in 2013 en 2015 naar 15 procent in 2018.
De gemiddelde waarde van natuurlijk kapitaal per hectare steeg van 153 duizend euro in 2013 naar 209 duizend euro in 2018. In 2018 hadden duinen en strand de hoogste gemiddelde waarde per hectare (3,2 miljoen euro). De gemiddelde waarde van (semi)natuurlijke ecosysteemtypen bedraagt 644 duizend euro per hectare, van agrarische ecosysteemtypen 68 duizend euro per hectare en van openbaar groen in steden 632 duizend euro per hectare.
| Beginbalans | netto verandering | Beginbalans | netto verandering | Beginbalans | |
|---|---|---|---|---|---|
| 2013 | 2013-2015 | 2015 | 2015-2018 | 2018 | |
| Totaal Nederland | 629.364 | 42.757 | 672.122 | 190.037 | 862.159 |
| Bos | 182.645 | 12.074 | 194.719 | 73.086 | 267.805 |
| Open natuur | 82.679 | 9.008 | 91.687 | 22.747 | 114.434 |
| Natte gebieden | 25.001 | 4.176 | 29.177 | 8.641 | 37.819 |
| Duin en strand | 108.230 | 19.446 | 127.676 | 31.489 | 159.165 |
| Water | 46.838 | -1.423 | 45.415 | 15.605 | 61.020 |
| Akkerbouw | 47.501 | 2.496 | 49.997 | 4.471 | 54.468 |
| Grasland | 65.154 | 1.394 | 66.548 | 5.179 | 71.728 |
| Intensieve tuinbouw | 80 | -5 | 74 | 24 | 99 |
| Landbouw overig | 299 | -45 | 254 | 104 | 358 |
| Bebouwd | 20.206 | -994 | 19.212 | 16.633 | 35.845 |
| Openbaar groen | 50.730 | -3.369 | 47.361 | 12.058 | 59.419 |
| 1) Exclusief de ecosysteemdienst waterzuivering | |||||
Figuur 6.3 geeft de kaart van Nederland weer met de monetaire waarde van ecosystemen op basis van tien ecosysteemdiensten (in 1 000 euro per hectare). Hoge waarden zijn te vinden in de hele kuststreek (duinen en strand). Ook grote natuurgebieden zoals de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug, maar ook kleinere gebieden in Drenthe, Overijsel, Noord Brabant en Limburg kenmerken zich door relatief hoge waarden die oplopen tot boven de 800 duizend euro per hectare. Grote steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag hebben lage waarden, maar de meer open en groene gebieden direct rondom de steden hebben juist een duidelijk hoge waarde. Dit maakt duidelijk dat deze gebieden een belangrijke functie vervullen, met name voor recreatie vanuit de stad. Grote wateren als het IJsselmeer, de Waddenzee en de Ooster- en Westerschelde hebben nu op de kaart een relatief lage waarde, maar dat komt vooral omdat specifieke ecosysteemdiensten die door deze gebieden worden geleverd nog buiten de scope van het huidige onderzoek vallen.
6.3 Waarde van ecosysteemkapitaal in Nederland op basis van 10 ecosysteemdiensten, 2018
