Nieuwsbrief Regionaal, september 2023

In deze nieuwsbrief

Welkom in de tweede Nieuwsbrief Regionaal van 2023, van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In deze nieuwsbrief vindt u een overzicht van de nieuwste cijfers en publicaties op lokaal niveau en andere ontwikkelingen op het gebied van regionale en ruimtelijke statistieken. Wij wensen u veel leesplezier!

Regionale statistieken

Waar wonen zzp’ers?

In 2021 waren er ruim 1 miljoen zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) in Nederland, wat neerkomt op 12,6 procent van alle werkenden. Het aandeel zzp’ers onder werkenden varieert aanzienlijk tussen gemeenten. In de tien gemeenten met de hoogste concentratie zzp’ers lag het aandeel in 2021 tussen de 19 en 27 procent. Deze gemeenten zijn voornamelijk gelegen in het Gooi, ten noorden van Amsterdam en op de Waddeneilanden. Blaricum, Bloemendaal en Laren hadden de hoogste aandelen zzp’ers, elk met meer dan 22 procent. In 165 gemeenten was het aandeel zzp’ers minstens zo hoog als het landelijke gemiddelde (12,6 procent), in 180 gemeenten was het aandeel juist kleiner. De gemeenten Landgraaf, Assen en Den Helder hadden met minder dan 8 procent de laagste aandelen zzp’ers.

Gemiddeld 20 kilometer van huis naar werk

Eind 2021 bedroeg de gemiddelde woon-werkafstand van werknemers die in Nederland werkten, 20 kilometer. Voor diegenen die in Bunschoten en Westland woonden, was de reisafstand nog geen 12 kilometer, terwijl werknemers uit de gemeente Terschelling met gemiddeld bijna 41 kilometer het verst van hun werk woonden. Vanuit het perspectief van de werklocatie blijkt dat werknemers die in Brunssum en Stede Broec werkten, met 9 kilometer het minst hoefden te reizen naar hun werk. De gemeente Haarlemmermeer trekt gemiddeld juist werknemers aan die het verst weg van hun werk wonen, namelijk 30 kilometer.

Het doel van de statistiek Woon-werkverkeer is om zo nauwkeurig mogelijk in kaart te brengen wat de gemiddelde afstand over de weg is tussen de woon- en werklocatie van werknemers. Eind maart zijn drie StatLine-tabellen over dit onderwerp gepubliceerd:

• Werknemersbanen en reisafstand; woon- en werkregio
• Werknemersbanen en reisafstand; SBI (2008), arbeidsduur, woon- en werkregio
• Werknemersbanen en reisafstand; geslacht, leeftijd, woon- en werkregio.

Limburg telt het hoogste aandeel gelovigen

In 2022 gaf 43 procent van de Nederlandse bevolking van 15 jaar of ouder aan bij een levensbeschouwelijke groepering zoals een kerk, moskee of synagoge te horen. Dat is bijna net zoveel als een jaar eerder. In 2012 rekende nog 54 procent van de Nederlanders van 15 jaar en ouder zich tot een kerk, moskee of synagoge.

Gemiddeld over de periode 2012 tot en met 2021 was het aandeel religieuzen in Limburg het hoogst. Ongeveer 70 procent van de Limburgers van 15 jaar of ouder gaf aan tot een religieuze groep te behoren. In sommige andere delen van het land, waaronder Groningen, lag het aandeel gelovigen met 30 tot 40 procent een stuk lager.

In Limburg was een duidelijke meerderheid (zo’n 60 procent) van de 15-plussers rooms-katholiek, terwijl het aantal protestanten relatief laag lag. In Noord-Overijssel en op de Veluwe was ongeveer 40 procent van de inwoners protestant. Het aandeel moslims varieerde van minder dan 1 procent in Noord-Friesland en Noord-Drenthe tot 9 procent in de regio’s Groot-Amsterdam, Groot-Rijnmond en Agglomeratie Den Haag. Ook de categorie ‘andere gezindte’, waaronder hindoes, boeddhisten, agnosten, humanisten en aanhangers van natuurreligies, was relatief groot in de gebieden rond Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

Uitstroom uit Zorg en welzijn het hoogst in Noord-Holland

In het eerste kwartaal van 2023 lag het aantal werknemers in de bedrijfstak Zorg en welzijn 21 duizend hoger dan een jaar eerder. Dit resulteerde uit 155 duizend uitstromers en 176 duizend instromers. Het merendeel van de uitstromers koos ervoor om over te stappen naar een andere bedrijfstak.

De uitstroom uit Zorg en welzijn was relatief hoog in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en in Flevoland (waar veel werknemers wonen die in Amsterdam en omgeving werken). Tussen het eerste kwartaal van 2022 en het eerste kwartaal van 2023 was het aandeel vertrekkende werknemers vanuit deze bedrijfstak met 12,3 procent het grootst in Noord-Holland. In alle provincies buiten de Randstad lag dit aandeel lager dan 10,5 procent. In Drenthe vertrokken met 9,1 procent relatief de minste werknemers uit Zorg en welzijn.

1 op de 10 mensen woonde een jaar eerder elders

In juli publiceerde het CBS de uitkomsten van de Volkstelling 2021. Voor het eerst werd de Volkstelling voor heel Europa uitgevoerd per vierkant van 1 kilometer bij 1 kilometer. Door het gebruik van deze vierkanten zijn de uitkomsten van verschillende gebieden en jaren beter met elkaar te vergelijken.

Uit de eerste resultaten van de Volkstelling 2021 blijkt dat 89 procent van de mensen die op 1 januari 2021 in Nederland woonden, een jaar eerder op hetzelfde adres woonde. 9 procent verhuisde binnen Nederland en 1 procent verhuisde vanuit het buitenland naar Nederland. Deze uitkomsten voor heel Nederland zijn vergelijkbaar met die van de Volkstelling 2011.

Het aandeel inwoners dat in 2021 op dezelfde plek woonde als een jaar eerder, was in Zeeland en in Noord-Nederland hoger dan het landelijk gemiddelde, en lager in de Randstad en West-Gelderland. Mensen die in 2020 vanuit het buitenland naar Nederland verhuisden, vestigden zich vooral in of om Den Haag en Amsterdam. Rondom Den Haag gingen ze ook vaak wonen in de gemeenten Alphen aan de Rijn en Westland, en in de regio Amsterdam vooral in de gemeenten Haarlemmermeer, Haarlem en Zaanstad.

Afbouw gaswinning zorgt voor economische krimp in Groningen 

In het tweede kwartaal van 2023 kromp de Nederlandse economie met 0,3 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Per regio bekeken kromp de economie het sterkst in Overig Groningen, met 15 procent. Dit komt door de afbouw van de gaswinning: in deze regio bevinden zich de meeste gaswinningslocaties. Als we de gaswinning buiten beschouwing laten, groeide de economie in Overig Groningen met circa 1 procent.

Na Overig Groningen waren Zeeuws-Vlaanderen (-7 procent), IJmond (-6 procent) en Delfzijl en omgeving (-4 procent) de sterkst krimpende regio’s. Hier daalde de productie van de industrie, die last heeft van de hoge energieprijzen.
In Zuidoost-Noord-Brabant (3 procent) en Overig Noordoost-Noord-Brabant (1 procent) zorgde de industrie juist voor groei in het tweede kwartaal. Het type industrie in deze regio’s is minder gevoelig voor hoge energieprijzen dan de industrie in andere regio’s.

Statistieken in opdracht

Ruim een derde van goederenvervoer over de weg naar Utrecht kwam uit eigen provincie

Het CBS heeft in opdracht van de gemeente Utrecht het goederenvervoer over de weg van en naar de gemeente in kaart gebracht. De lokale goederenvervoerstromen zijn hiermee beter inzichtelijk.

In 2021 werd in totaal 7,6 miljoen ton aan goederen geladen en 6,2 miljoen ton gelost in deze gemeente. Ruim een derde van het goederenvervoer vond plaats binnen de eigen regio: 36 procent van alle geloste goederen kwam uit de provincie Utrecht inclusief de gemeente Utrecht en 37 procent van alle geladen goederen in de gemeente Utrecht ging naar de eigen provincie.

Van alle goederen die over de weg naar de gemeente Utrecht werden vervoerd, kwam 96 procent uit binnenlandse locaties. Dit kunnen ook goederen zijn die per zeeschip Nederland zijn binnengekomen en per vrachtauto verder vervoerd. Groot-Rijnmond, met haven Rotterdam, staat op de tweede plaats van gebieden van waar het hoogste gewicht aan goederen naar Utrecht kwam.

Deze gegevens komen van platform VESDI waar Utrecht aan deelneemt.

Afstand tot bibliotheek vooral verminderd in Waterland

De gemiddelde afstand over de weg tot de dichtstbijzijnde bibliotheek is tussen 2014 en 2022 met 0,1 kilometer toegenomen. Per gemeente bekeken zijn de ontwikkelingen sterk uiteenlopend. De afstand tot de bibliotheek is het meest gedaald in de gemeenten Waterland (-6,7 kilometer), Hollands Kroon (-5,0 kilometer) en Waalre (-4,0 kilometer). Voor inwoners van Montfoort, Lopik en Zundert nam de afstand tot de dichtstbijzijnde bibliotheek juist met meer dan 4 kilometer toe.

Uit aanvullend onderzoek van het CBS in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek, blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de nabijheid van de dichtstbijzijnde (hoofd)vestiging of servicepunt van de bibliotheek en de dichtstbijzijnde bibliotheeklocatie (inclusief locaties als afhaalpunten en bibliobussen). Zo was de gemiddelde afstand tot de dichtstbijzijnde (hoofd)vestiging of servicepunt in Zeeland in 2022 ruim 3 kilometer, terwijl de afstand tot de dichtstbijzijnde bibliotheeklocatie 1,6 kilometer was. In de gemeenten Noord-Beveland (14,3 kilometer) en Veere (9,3 kilometer) was in 2022 de afstand tot een (hoofd)vestiging of servicepunt het grootst.

Armoedescan uitgebreid met cijfers 2021

In 2021 had 7 procent van de huishoudens in Nederland een inkomen van 101 procent van het sociaal minimum, wat wordt beschouwd als een laag inkomen. Dit aandeel huishoudens was het hoogst in Rotterdam (13 procent), Amsterdam en Den Haag (beide 12 procent). Ruim 50 gemeenten, waaronder Terschelling, Hellendoorn en Urk, hadden 3 procent huishoudens met een laag inkomen.

Deze en verschillende andere armoedecijfers voor 2021 zijn recentelijk toegevoegd aan de Armoedescan. In dit dashboard is het mogelijk om per gemeente te zien in welke mate huishoudens onder bepaalde inkomens-/armoedegrenzen vallen. Daarbij is het mogelijk om in te zoomen op bepaalde kenmerken van het huishouden, zoals de voornaamste inkomstenbron, de samenstelling van het huishouden en of het huishouden kampt met problematische schulden.

De Armoedescan biedt daarnaast de mogelijkheid om het bereik van bepaalde armoederegelingen in kaart te brengen. Zo is bijvoorbeeld te zien in hoeverre in Den Haag de Ooievaarspas daadwerkelijk wordt aangevraagd door de mensen die daar volgens de voorwaarden recht op hebben. Voor meer informatie kunt u per email contact met ons opnemen.

Dashboard Ondermijning op vakantieparken

De meeste mensen kennen vakantieparken als fijne plekken om vrije tijd door te brengen. Sommige parken zijn echter minder vitaal en daarmee kwetsbaarder voor ondermijnende criminaliteit en andere problematiek, zoals illegale bewoning en witwassen. Daarom heeft het CBS in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) het dashboard Zicht op Ondermijning - Vakantieparken gemaakt. Het doel van dit dashboard is het zichtbaar maken van patronen en opdoen van inzichten die kunnen bijdragen aan de aanpak van ondermijningsproblematiek op vakantieparken.

Op het dashboard is bijvoorbeeld te zien welke kenmerken personen hebben die staan ingeschreven op een vakantieparkadres. Ook bevat het analyses met betrekking tot het eigenaarschap van vakantiehuisjes en bedrijven die zijn gevestigd op een vakantiepark. Daarnaast is er aandacht voor het thema criminaliteit: bijvoorbeeld welk deel van de door de politie geregistreerde misdrijven in een gemeente gerelateerd is aan een vakantieparkadres. Kijk op het dashboard en zie hoe de situatie van uw gemeente of provincie is.

Workshops over lokale beleidsbehoeften Natuurlijk Kapitaalrekeningen

In het kader van de Natuurlijk Kapitaalrekeningen (NKR) heeft het CBS tussen mei 2022 en mei 2023 zes workshops georganiseerd voor beleidsmakers, (natuur)organisaties en andere stakeholders rondom het thema “Natuurlijk kapitaal: natuurinclusieve landbouw, veenweidegebieden en de stedelijke omgeving”.

Tijdens de workshops werden deelnemers geïnformeerd over alle informatie die beschikbaar is binnen de NKR. Ook werd besproken welke beleidsrelevante indicatoren nog ontbreken in het werk van het CBS en op welke ruimtelijke schaalniveaus de NKR van toepassing kan zijn. Uit de levendige discussies volgden verschillende aanknopingspunten om de NKR beter toepasbaar te maken voor (lokaal) beleid. Voorbeelden hiervan zijn de vraag naar ruimtelijke indicatoren over de verschillende vormen van natuurvriendelijke landbouw, en de vraag naar vergelijkingen tussen buurten, wijken en gemeenten.

Urban Data Centers

Webinar datagedreven werken op 28 september

Op donderdag 28 september organiseert het CBS een webinar over datagedreven werken. In dit webinar willen we u hierover informeren en inspireren. Vanuit de CBS-studio gaan we in gesprek met sprekers van verschillende gemeenten en de VNG over hoe datagedreven werken in hun organisaties wordt toegepast. Hierbij komen ook enkele praktijkvoorbeelden aan bod. We nodigen u van harte uit om hieraan deel te nemen.

Het webinar vindt plaats via Zoom op 28 september van 13.00 uur tot 14.00 uur. Om deel te nemen aan dit webinar dient u zich te registreren. Het volledige programma is te vinden op de registratiewebsite. We willen met dit webinar een grote groep beleidsmedewerkers en onderzoekers bereiken, dus stuur deze uitnodiging gerust door naar andere geïnteresseerden.

Verhuizingendashboard CBS uitgebreid met nieuwe data

In 2021 zijn 7,4 duizend volwassenen vanuit Nijmegen verhuisd, waaronder 400 personen uit jonge gezinnen. De jonge gezinnen die uit Nijmegen vertrokken, zijn vooral in omliggende gemeenten gaan wonen zoals Beuningen, Berg en Dal en Heumen, maar ook in verder gelegen plaatsen zoals Rotterdam of het Limburgse Beekdaelen. Daarnaast zijn 8,1 duizend mensen naar Nijmegen verhuisd, waaronder 275 mensen uit jonge gezinnen. De jonge gezinnen kwamen uit verschillende delen van het land: deels uit de regio, maar vooral uit Amsterdam, Arnhem en Utrecht.