2. Affectieve component: onveiligheidsgevoelens

2.1 Onveiligheidsgevoelens in buurt

Onveiligheidsgevoelens in buurt onder slachtoffers ruim twee keer zo groot

Onveiligheidsgevoelens in de buurt verschillen fors naar slachtofferschap. Het aandeel dat zich er weleens onveilig voelt, is onder personen die in de afgelopen 12 maanden slachtoffer waren van veelvoorkomende criminaliteit ruim dubbel zo groot als onder degenen die in die periode geen slachtoffer waren. Onder slachtoffers van high impact crimes is dit zelfs drie keer zo groot als onder degenen die hier in de afgelopen 12 maanden geen slachtoffer van waren. Ook het aandeel dat zich vaak onveilig voelt verschilt sterk naar slachtofferschap van veelvoorkomende criminaliteit en van high impact crimes.

2.1.1 Onveiligheidsgevoelens in buurt naar slachtofferschap veelvoorkomende criminaliteit en high impact crimes, 2019
Categorie 1	Categorie 2	Slachtoffer in afgelopen 12 maanden (%)	Geen slachtoffer in afgelopen 12 maanden (%)
Slachtoffers veelvoorkomende criminaliteit	Voelt zich weleens onveilig in buurt	27,7	12,3
Slachtoffers veelvoorkomende criminaliteit	Voelt zich vaak onveilig in buurt	4,1	1,0
Slachtoffers high impact crimes	Voelt zich weleens onveilig in buurt	39,9	13,5
Slachtoffers high impact crimes	Voelt zich vaak onveilig in buurt	7,7	1,2

Helft frequente slachtoffers voelt zich weleens onveilig in buurt

Mensen die herhaaldelijk slachtoffer zijn, voelen zich onveiliger in de eigen buurt dan mensen die dat niet zijn. Van degenen die meerdere keren slachtoffer van geweld waren in de afgelopen 12 maanden, voelde de helft zich in de eigen buurt weleens onveilig. Van degenen die één keer geweldsslachtoffer waren, gaf ruim 1 op de 3 dit aan; van degenen die geen slachtoffer waren bijna 1 op de 7. Een vergelijkbaar beeld is zichtbaar bij slachtoffers van (woning)inbraak. Ook het percentage dat zich vaak onveilig voelt in de buurt verschilt sterk naar frequentie van het slachtofferschap. Zo is dit aandeel onder frequente slachtoffers van woninginbraak bijna vier keer zo groot als onder eenmalige inbraakslachtoffers.

2.1.2 Onveiligheidsgevoelens in buurt naar frequentie slachtofferschap geweld en inbraak, 2019
Categorie 1	Categorie 2	Een keer slachtoffer in afgelopen 12 maanden (%)	Meerdere keren slachtoffer in afgelopen 12 maanden (%)	Geen slachtoffer in afgelopen 12 maanden (%)
Slachtofffers geweld	Weleens onveilig in buurt	36,6	51,1	13,8
Slachtofffers geweld	Vaak onveilig in buurt	6,5	12,8	1,2
Slachtofffers inbraak	Weleens onveilig in buurt	31,8	54,9	14
Slachtofffers inbraak	Vaak onveilig in buurt	4,4	15,4	1,3

Onveiligheidsgevoelens slachtoffers in buurt houden lang aan

Het effect van slachtofferschap van high impact crimes op de onveiligheidsgevoelens in de buurt blijkt lang aan te houden. Dit effect is weliswaar het grootst wanneer het slachtofferschap in de afgelopen 12 maanden plaatsvond, maar ook mensen die 1 tot 5 jaar geleden slachtoffer waren voelen zich nog steeds relatief onveilig. Zo voelde van degenen die in de afgelopen 12 maanden slachtoffer van geweld waren 43 procent zich weleens onveilig in de buurt; van degenen die 1 tot 5 jaar geleden geweldsslachtoffer waren, was dit nog altijd 34 procent. Bij slachtoffers van beroving of zakkenrollerij zijn de verschillen vergelijkbaar. Bij de slachtoffers van inbraak houden de onveiligheidsgevoelens minder lang aan. Mogelijk speelt hierbij mee dat geweld en beroving door de toepassing van (dreiging met) lichamelijk geweld een grotere inbreuk op de persoonlijke integriteit van het slachtoffer maken dan inbraak, waarbij geweld niet aan de orde hoeft te zijn.

2.1.3 Onveiligheidsgevoelens in buurt naar tijdstip slachtofferschap geweld, inbraak, beroving of zakkenrollerij, 2019
Categorie 1	Categorie 2	Slachtoffer in afgelopen 12 maanden (%)	Slachtoffer 1 tot 5 jaar geleden (%)	Geen slachtoffer in afgelopen 5 jaar (%)
Slachtofffers geweld	Weleens onveilig in buurt	42,8	34,4	12,8
Slachtofffers geweld	Vaak onveilig in buurt	9,2	5,8	1
Slachtofffers inbraak	Weleens onveilig in buurt	37,5	25,2	12,9
Slachtofffers inbraak	Vaak onveilig in buurt	7,1	3,5	1,1
Slachtofffers beroving of zakkenrollerij	Weleens onveilig in buurt	32,1	26,3	13,4
Slachtofffers beroving of zakkenrollerij	Vaak onveilig in buurt	6,5	3,6	1,2

Vrouwelijke en niet-westerse slachtoffers voelen zich meest onveilig in buurt

Bijna 1 op de 3 vrouwen die in de afgelopen 12 maanden slachtoffer was van veelvoorkomende criminaliteit, voelt zich weleens onveilig in de buurt (zie tabel 1a in bijlage). Dit is ongeveer dubbel zo hoog als onder vrouwen die de afgelopen 12 maanden geen slachtoffer van criminaliteit zijn geweest. Het aandeel vrouwelijke slachtoffers met onveiligheidsgevoelens is bijna 10 procentpunt groter dan bij mannelijke slachtoffers.
Onder slachtoffers met een niet-westerse migratieachtergrond is het aandeel dat zich weleens onveilig voelt in de buurt nog iets hoger, namelijk ruim 1 op de 3. Dat is eveneens twee keer zo veel als onder personen met een niet-westerse achtergrond die geen slachtoffer waren. Het aandeel niet-westerse slachtoffers dat zich onveilig voelt is ongeveer 10 procentpunt groter dan het aandeel slachtoffers met een Nederlandse achtergrond. Bekend is dat personen met een niet-westerse migratieachtergrond gemiddeld genomen jonger zijn dan personen met een Nederlandse achtergrond en in sociaaleconomisch zwakkere buurten wonen. Dat zijn factoren die de veiligheidsbeleving negatief beïnvloeden (Kloosterman en Moons, 2017). Wanneer gecorrigeerd wordt voor persoonskenmerken en buurtkenmerken verdwijnen de verschillen in onveiligheidsgevoelens van slachtoffers tussen de herkomstgroepen. Binnen de groepen blijven de verschillen in onveiligheidsgevoelens tussen slachtoffers en niet-slachtoffers bestaan. De buurtkenmerken die in dit artikel zijn onderzocht, zijn het percentage huishoudens met een laag inkomen, het percentage personen met een WW-uitkering, het percentage personen met een niet-westerse migratieachtergrond, stedelijkheid en ervaren sociale overlast (zie technische toelichting).

2.1.4 Onveiligheidsgevoelens in buurt naar persoonskenmerken en slachtofferschap, 2019
Categorie 1	Categorie 2	Slachtoffer in afgelopen 12 maanden (% weleens onveilig in buurt)	Geen slachtoffer in afgelopen 12 maanden (% weleens onveilig in buurt)
Geslacht	Mannen	23,2	8,9
Geslacht	Vrouwen	32,6	15,5
Leeftijd	15 tot 25 jaar	27,8	14,5
Leeftijd	25 tot 45 jaar	28,2	13,1
Leeftijd	45 tot 65 jaar	27,8	11,6
Leeftijd	65 jaar of ouder	26,1	11,0
Migratieachtergrond	Nederlands	25,7	11,2
Migratieachtergrond	Westers	29,5	14,2
Migratieachtergrond	Niet-westers	36,6	17,6
Seksuele geaardheid	Homo's	27,2	16,4
Seksuele geaardheid	Heteromannen	21,3	7,9
Seksuele geaardheid	Lesbiennes	31,4	17,8
Seksuele geaardheid	Heterovrouwen	31,9	14,8

2.2 Onveiligheidsgevoelens in algemeen

Algemene onveiligheidsgevoelens bij helft slachtoffers veelvoorkomende criminaliteit

Ook de onveiligheidsgevoelens in het algemeen, dus los van een specifieke locatie of context, zijn onder slachtoffers van criminaliteit duidelijk hoger dan onder personen die geen slachtoffer zijn geweest. Bijna de helft van degenen die in de afgelopen 12 maanden slachtoffer waren van veelvoorkomende criminaliteit voelt zich weleens onveilig, tegen 29 procent van degenen die dat niet waren. De onveiligheidsgevoelens onder de slachtoffers van high impact crimes zijn nog hoger: 58 procent voelt zich weleens onveilig. Ook het aandeel dat zich vaak onveilig voelt verschilt naar slachtofferschap van veelvoorkomende criminaliteit en van high impact crimes. Net zoals onveiligheidsgevoelens in de buurt houden ook algemene onveiligheidsgevoelens van slachtoffers lang aan (zie tabel 4a, bijlage).