6. Online bedreiging en intimidatie
Het internet wordt niet alleen misbruikt om mensen op te lichten, te frauderen of om te hacken, maar ook om mensen te bedreigen en te intimideren. Het gaat dan om bedreiging, pesten, stalken en shamesexting. Bedreiging en intimidatie via internet verschilt van bedreiging en intimidatie in de fysieke wereld in de zin dat berichten en beeldmateriaal breder en sneller verspreid kunnen worden, voor anderen (lang) zichtbaar kunnen blijven en moeilijk te verwijderen zijn. In dit hoofdstuk komt eerst het slachtofferschap van online bedreiging en intimidatie aan de orde. Daarna wordt beschreven wie de daders zijn, wat de gevolgen voor het slachtoffer zijn en in welke mate slachtoffers melden wat hen overkomen is.
In de Tabellenset 2024 die bij deze publicatie hoort’, zijn alle resultaten van dit hoofdstuk opgenomen bij ‘6 Online bedreiging en intimidatie’ en ‘6 Gevolgen, melding, aangifte’.
6.1 Slachtoffers online bedreiging en intimidatie
In 2024 gaf 4 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder (620 duizend personen) aan in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer te zijn geweest van online bedreiging of intimidatie. Dit was vergelijkbaar met 2022. De meeste slachtoffers hadden te maken met online bedreiging (2 procent). Met online pesten en met online stalking had elk ruim 1 procent te maken. Van shamesexting, waarbij naaktfoto’s of -filmpjes van het slachtoffer online worden verspreid of hiermee wordt gedreigd, werd krap 1 procent slachtoffer.
| 2024 (% van 15 jaar of ouder) | 2022 (% van 15 jaar of ouder) | |
|---|---|---|
| Online bedreiging en intimidatie totaal | 4,1 | 4,1 |
| Online bedreiging | 1,9 | 1,9 |
| Online pesten | 1,4 | 1,3 |
| Online stalken | 1,2 | 1,2 |
| Shamesexting | 0,7 | 0,7 |
Slachtoffers online bedreiging en intimidatie naar persoonskenmerken
Mannen en vrouwen gaven ongeveer even vaak aan slachtoffer te zijn geweest van online bedreiging en intimidatie. Jongeren van 15 tot 25 jaar werden met 9 procent het vaakst slachtoffer, 65-plussers met 2 procent het minst vaak. Jongeren werden met name vaker slachtoffer van online bedreiging en online pesten. Homoseksuele mannen en bi-plus personen hadden gemiddeld twee keer zo vaak met online bedreiging en intimidatie te maken dan mensen met een andere seksuele oriëntatie.
| Totaal | Online bedreiging | Online pesten | Online stalken | Shame-sexting | |
|---|---|---|---|---|---|
| Totaal | 4,1 | 1,9 | 1,4 | 1,2 | 0,7 |
| Geslacht: Mannen | 4,4 | 2,1 | 1,5 | 0,9 | 0,9 |
| Geslacht: Vrouwen | 3,9 | 1,7 | 1,4 | 1,4 | 0,5 |
| Leeftijd: 15 tot 25 jaar | 8,8 | 4,1 | 3,9 | 2,1 | 1,6 |
| Leeftijd: 25 tot 45 jaar | 4,7 | 1,7 | 1,9 | 1,4 | 0,9 |
| Leeftijd: 45 tot 65 jaar | 3,1 | 1,7 | 0,8 | 0,8 | 0,4 |
| Leeftijd: 65 jaar of ouder | 2,0 | 1,0 | 0,2 | 0,7 | 0,3 |
| Geslacht, leeftijd: Mannen, 15 tot 25 jaar | 8,3 | 3,6 | 4,0 | 0,9 | 1,9 |
| Geslacht, leeftijd: Mannen, 25 tot 45 jaar | 5,1 | 2,0 | 2,1 | 1,2 | 1,1 |
| Geslacht, leeftijd: Mannen, 45 tot 65 jaar | 3,3 | 2,0 | 0,7 | 0,7 | 0,5 |
| Geslacht, leeftijd: Mannen, 65 jaar of ouder | 2,6 | 1,3 | 0,3 | 0,9 | 0,6 |
| Geslacht, leeftijd: Vrouwen, 15 tot 25 jaar | 9,4 | 4,7 | 3,8 | 3,3 | 1,4 |
| Geslacht, leeftijd: Vrouwen, 25 tot 45 jaar | 4,3 | 1,4 | 1,7 | 1,6 | 0,6 |
| Geslacht, leeftijd: Vrouwen, 45 tot 65 jaar | 2,9 | 1,4 | 0,8 | 0,9 | 0,3 |
| Geslacht, leeftijd: Vrouwen, 65 jaar of ouder | 1,4 | 0,7 | 0,2 | 0,6 | 0,1 |
| Onderwijsniveau: Basisonderwijs, vmbo, mbo1 | 4,3 | 1,9 | 1,8 | 1,4 | 0,9 |
| Onderwijsniveau: Havo, vwo, mbo2-4 | 4,4 | 2,1 | 1,5 | 1,1 | 0,8 |
| Onderwijsniveau: Hbo, wo | 3,8 | 1,8 | 1,2 | 1,0 | 0,5 |
| Seksuele oriëntatie: Heteroseksuele mannen | 4,0 | 2,0 | 1,2 | 0,8 | 0,7 |
| Seksuele oriëntatie: Heteroseksuele vrouwen | 3,6 | 1,6 | 1,1 | 1,3 | 0,5 |
| Seksuele oriëntatie: Homoseksuele mannen | 9,4 | 4,1 | 5,0 | 2,4 | 2,1 |
| Seksuele oriëntatie: Homoseksuele vrouwen | 4,9 | 1,6 | 3,0 | 2,3 | 2,0 |
| Seksuele oriëntatie: Bi-plus mannen | 8,5 | 3,6 | 3,8 | 1,4 | 2,3 |
| Seksuele oriëntatie: Bi-plus vrouwen | 8,3 | 3,6 | 3,8 | 2,6 | 0,6 |
| Seksuele oriëntatie: Aseksuele mannen | 6,0 | 3,0 | 2,1 | 0,1 | 1,8 |
| Seksuele oriëntatie: Aseksuele vrouwen | 4,0 | 1,5 | 2,3 | 0,8 | 0,3 |
6.2 Daders online bedreiging en intimidatie
Bij 4 op de 10 slachtoffers van online bedreiging en intimidatie was de dader bekend. Bij pesten en stalken kende het slachtoffer de dader(s) het vaakst.
| 2024 (% van slachtoffers) | |
|---|---|
| Online bedreiging en intimidatie totaal | 40,9 |
| Online bedreiging | 29,1 |
| Online pesten | 51,5 |
| Online stalken | 55 |
| Shamesexting | 17,8 |
De meest genoemde daders waren de ex-partner, een vriend/vriendin of een medestudent/-scholier. De ex-partner werd bij online stalken het vaakst als dader genoemd door de slachtoffers (17 procent). Bij online pesten was dat een medestudent/-scholier (15 procent) en bij online bedreiging een andere bekende (13 procent).
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% van slachtoffers) | Online bedreiging (% van slachtoffers) | Online pesten (% van slachtoffers) | Online stalken (% van slachtoffers) | Shamesexting (% van slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ex-partner | 8,6 | 5,7 | 5,9 | 16,9 | 8,7 |
| Vriend of vriendin | 5,9 | 5 | 6,8 | 4,2 | 4,1 |
| Medestudent of - scholier | 5,9 | 2,2 | 14,6 | 2,7 | 1,3 |
| Buurtgenoot | 3,3 | 3,1 | 3,9 | 2,1 | 0,4 |
| Bekende van sport of hobby | 2,2 | 1,2 | 3,8 | 0,7 | 1,2 |
| Collega | 2,1 | 2,2 | 1,8 | 2 | 0,3 |
| Familielid | 1,6 | 1,1 | 1,5 | 3,3 | 0,7 |
| Partner | 0,9 | 0,9 | 0,4 | 0,2 | 1,8 |
| Docent of leraar | 0,7 | 0,2 | 1,6 | 0,4 | 0 |
| Leidinggevende | 0,6 | 0,7 | 1,1 | 0,4 | 0 |
| Zorgverlener | 0,3 | 0,2 | 0,1 | 0 | 0,7 |
| Andere bekende | 10,7 | 13,3 | 8,7 | 7 | 2,6 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
6.3 Gevolgen online bedreiging en intimidatie
Problemen voor slachtoffers
Bijna een derde (32 procent) van de slachtoffers van online bedreiging en intimidatie zei emotionele of psychische problemen dan wel financiële problemen te (hebben) gehad als gevolg van het voorval. Emotionele of psychische problemen werden door slachtoffers vaker genoemd dan financiële problemen (30 tegen 5 procent).
Slachtoffers van online pesten ervoeren het vaakst emotionele of psychische problemen (40 procent) en slachtoffers van online bedreiging het minst vaak (25 procent). Financiële problemen werden het vaakst genoemd bij online stalking en shamesexting, bij beide vormen door 7 procent van deze slachtoffers.
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% van slachtoffers) | Online bedreiging (% van slachtoffers) | Online pesten (% van slachtoffers) | Online stalken (% van slachtoffers) | Shamesexting (% van slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Emotionele/psychische of financiële problemen | 32,4 | 25,2 | 41,7 | 36,1 | 35,8 |
| waarvan: | |||||
| Emotionele of psychische problemen | 30,2 | 23,8 | 40,2 | 32,4 | 28,8 |
| Financiële problemen | 4,6 | 3 | 3,5 | 7,3 | 7,3 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
Emotionele of psychische gevolgen
Voor de meeste slachtoffers van online bedreiging en intimidatie leidde het voorval ertoe dat men minder vertrouwen had in mensen (40 procent) en dat men zich minder veilig voelde (37 procent). Slaapproblemen, depressieve klachten, angstklachten en het voorval telkens opnieuw beleven werden minder vaak genoemd.
Slachtoffers van online stalken gaven het vaakst aan zich minder veilig te voelen door het voorval. Minder vertrouwen hebben in mensen en depressieve klachten kwamen het vaakst voor bij slachtoffers van online pesten.
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% van slachtoffers) | Online bedreiging (% van slachtoffers) | Online pesten (% van slachtoffers) | Online stalken (% van slachtoffers) | Shamesexting (% van slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Minder vertrouwen in mensen | 40,4 | 35,2 | 50,7 | 36,6 | 35,6 |
| Minder veilig voelen | 37,5 | 34,7 | 34,8 | 44,3 | 39,1 |
| Slaapproblemen | 14,5 | 12,7 | 16,4 | 15,6 | 17,2 |
| Depressieve klachten | 14,3 | 10,3 | 19,6 | 12,7 | 14,4 |
| Angstklachten | 14 | 9,3 | 18,2 | 17,3 | 12,1 |
| Voorval telkens opnieuw beleven | 9,9 | 6,9 | 11,8 | 13,8 | 9,2 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
6.4 Melding en aangifte online bedreiging en intimidatie
In totaal heeft 55 procent van de slachtoffers van online bedreiging en intimidatie het voorval ergens gemeld: 17 procent bij de politie en 50 procent bij een andere instantie of persoon. Bij andere instanties gaat het bijvoorbeeld om meld- of adviespunten zoals Meld Misdaad Anoniem of Veilig Thuis. Personen aan wie het voorval werd gemeld, waren bijvoorbeeld professionele hulpverleners zoals huisartsen, psychologen of maatschappelijk werkers, andere professionals zoals leerkrachten of leidinggevenden, en mensen uit het eigen, informele circuit zoals andere gezinsleden, familie of vrienden.
Het grootste deel van de meldingen van online bedreiging en intimidatie bij de politie resulteerde in een aangifte (17 procent maakte melding; 13 procent deed aangifte). Van shamesexting werd door slachtoffers het vaakst aangifte gedaan bij de politie (26 procent), van online pesten het minst vaak (9 procent).
| Online bedreiging en intimidatie totaal (% van slachtoffers) | Online bedreiging (% van slachtoffers) | Online pesten (% van slachtoffers) | Online stalken (% van slachtoffers) | Shamesexting (% van slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Melding totaal | 55,1 | 53,4 | 52 | 58,5 | 54,8 |
| Melding bij politie | 17,1 | 17,9 | 11 | 18,4 | 30,3 |
| Melding bij andere instantie of persoon | 49,6 | 46,4 | 49,1 | 51,8 | 44,9 |
| Aangifte bij politie | 13,3 | 14 | 9,2 | 14,1 | 25,6 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
De meeste slachtoffers van online bedreiging en intimidatie die aangifte deden, deden dit op het politiebureau (40 procent). Daarnaast deed 24 procent aangifte via internet, 22 procent telefonisch en 25 procent op een andere manier.
Redenen geen melding of aangifte bij politie
De meest genoemde reden om het voorval niet bij de politie te melden of aangifte te doen, was dat er niet aan is gedacht of dat men het niet zo belangrijk vond (41 procent), gevolgd door ‘het helpt toch niets’ (33 procent). Ongeveer 14 procent zei dat het al was opgelost en 13 procent heeft geen zin of tijd gehad, of vond het te veel moeite. Andere redenen, zoals ‘door schuld of schaamtegevoel’ en ‘op advies van de politie’, werden door slachtoffers minder vaak genoemd.
Slachtoffers van online stalking gaven vaker dan slachtoffers van andere delicten ‘het is al opgelost’ als reden om geen melding of aangifte te doen bij de politie. Slachtoffers van shamesexting noemden vaker het hebben van schuld- of schaamtegevoel als reden.