Bijlage A. Onderzoeksbeschrijving
In deze onderzoeksbeschrijving wordt de opzet en uitvoering van het onderzoek Online Veiligheid en Criminaliteit 2024 kort beschreven. Achtereenvolgens komen aan de orde:
- Steekproef en respons
- Dataverzameling
- Vragenlijst
- Weging
- Schattingen en betrouwbaarheidsmarges
- Gebruikte analysemethoden
Voor geïnteresseerden zijn separate notities over het steekproefontwerp, dataverzameling en de weging van het onderzoek OVeC 2024 op aanvraag beschikbaar.
Steekproef en respons
Voor de vergelijkbaarheid met de Veiligheidsmonitor (VM), die onder andere ook het slachtofferschap van online criminaliteit meet, is bij het steekproefontwerp van OVeC 2024 zoveel mogelijk aangesloten bij dat van de VM 2023 en OVeC 2022.
De doelpopulatie voor OVeC 2024 bestaat uit alle in Nederland woonachtige personen die 15 jaar of ouder zijn en die deel uitmaken van een particulier huishouden. De institutionele bevolking, dat zijn personen in inrichtingen, instellingen of tehuizen, behoort niet tot de doelpopulatie en wordt dus niet benaderd.
Het steekproefontwerp heeft als uitgangspunt dat minimaal 32.500 personen aan het onderzoek meedoen. Dit aantal is bepaald om niet alleen voor de 15-plus bevolking als geheel maar ook voor groepen uit de bevolking betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Uitgaande van de verwachte responsschattingen zijn in totaal 100 duizend personen voor deelname aan het onderzoek benaderd. In totaal hebben 33 236 personen meegedaan, het responspercentage bedroeg daarmee 33,2 procent.
Dataverzameling
De dataverzameling vond plaats van 14 augustus tot 28 oktober 2024. Bij de uitvoering ervan is uitsluitend gebruikgemaakt van internetenquêtering. De 100 duizend steekproefpersonen ontvingen bij aanvang van het onderzoek een aanschrijfbrief met daarin het verzoek om via internet deel te nemen. Drie weken na de aanschrijfbrief is aan mensen die nog niet gerespondeerd hadden, een eerste rappelbrief verstuurd met daarin opnieuw het verzoek om via internet deel te nemen aan het onderzoek. Drie weken daarna is een tweede rappelbrief verstuurd aan de steekproefpersonen die op dat moment de internetvragenlijst nog niet hadden ingevuld.
Om de respons te verhogen is er conform CBS-beleid gebruik gemaakt van een incentive (kans om bij deelname een smartwatch of cadeaubon te winnen). De steekproef is in drie groepen verdeeld en elke groep ontving op een ander moment de aanschrijfbrief. Zo werden risico’s, bijvoorbeeld door problemen met de postbezorging of servers die niet goed werken, gespreid.
Vragenlijst
De vragenlijst van OVeC 2024 is door het CBS opgesteld in overleg met het ministerie van Justitie en Veiligheid, waarbij zoveel mogelijk aangesloten is bij de vraagstellingen in OveC 2022. Voor de vragenlijst van OveC 2022 is voor online veiligheid zoveel mogelijk aangesloten bij de vraagstellingen van de ICT-enquête en het pilotonderzoek Digitale Veiligheid en Criminaliteit (Akkermans et al, 2019), en voor online criminaliteit is zoveel mogelijk aangesloten bij de vraagstellingen in de Veiligheidsmonitor 2021. Voor de VM 2021 hebben ook de vraagstellingen uit het pilotonderzoek Digitale Veiligheid en Criminaliteit als basis gediend.
Vragen over nieuwe vormen van online veiligheid en criminaliteit (zoals doxing) zijn in 2024 toegevoegd. Verder zijn enkele vragen over online oproepen tot openbare ordeverstoring in overleg aangepast.
De vragenlijst bevat de volgende vraagblokken:
- Internetgebruik en -activiteiten
- Privacy en beveiliging persoonsgegevens
- Internetveiligheid en veiligheidsbeleving
- Huidige maatregelen beveiliging
- Slachtofferschap van online criminaliteit
- Aan- en verkoopfraude
- Hacken
- Online oplichting
- Fraude betalingsverkeer
- Identiteitsfraude
- Interpersoonlijke delicten
- Online discriminatie
- Online bedreiging en intimidatie
- Doxing
- Online oproepen tot openbare ordeverstoring
- verige online delicten
- Maatregelen vóór slachtofferschap hacken
- Achtergrondkenmerken
Weging
Door non-respons is de groep respondenten van OVeC 2024 selectief. Om de uitkomsten te corrigeren voor deze selectiviteit, krijgt iedere respondent een weegfactor. De factoren zijn tot stand gekomen met hetzelfde weegmodel als dat van OVeC 2022. De weegvariabelen zijn ook hetzelfde als die van de Veiligheidsmonitor 2021/2023, en bestaan uit geografische, demografische en sociaaleconomische kenmerken.
Schattingen en betrouwbaarheidsmarges
Omdat OVeC 2024 een steekproefonderzoek is, zijn alle gepresenteerde cijfers schattingen met een bijbehorende betrouwbaarheidsmarge (aangegeven met een boven- en ondergrens). Deze betrouwbaarheidsmarge is behalve van het gekozen betrouwbaarheidsniveau en het onderzoeksdesign, vooral afhankelijk van de spreiding in de antwoorden en van het aantal ondervraagde personen. Meestal wordt een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent gekozen. Dit betekent dat de werkelijke waarde bij herhaald uitvoeren van het onderzoek met dezelfde steekproefomvang in 95 van de 100 gevallen zou liggen tussen de marges behorende bij de gevonden waarde. De 95%-betrouwbaarheidsintervallen zijn beschikbaar in de bijbehorende Tabellenset 2024.
Gebruikte analysemethoden
In bivariate analyses is de relatie tussen twee variabelen bekeken, in dit geval de relatie tussen de doelvariabelen over online veiligheid en online criminaliteit enerzijds en de achtergrondkenmerken anderzijds. Met behulp van significantietoetsing is onderzocht of het verband tussen twee variabelen in de populatie statistisch significant is op basis van het steekproefresultaat. De in deze publicatie beschreven verschillen zijn statistisch significant, tenzij anders aangegeven.
In sommige gevallen bestaat er een samenhang tussen de achtergrondkenmerken. Zo kunnen bijvoorbeeld verschillen die op een doelvariabele gemeten worden voor het kenmerk welvaart indirect (mede)bepaald worden door het kenmerk leeftijd (jongeren hebben relatief lagere welvaart dan ouderen). Met behulp van multivariate logistische regressieanalyses is gekeken of de verschillen naar achtergrondkenmerken statistisch significant blijven wanneer gecorrigeerd wordt voor de samenhang tussen deze kenmerken.