9. Online oproepen tot openbare-ordeverstoring

Internet wordt ook gebruikt om oproepen te doen om de openbare orde te verstoren. Denk aan berichten via social media of in app-groepen, waarin opgeroepen wordt tot straatraces, demonstraties of illegale feesten. Hoe vaak komen 15-plussers dit soort oproepen op internet tegen? Om wat voor soort oproepen gaat het? En wat doen mensen met zulke berichten? Deze vragen worden in dit hoofdstuk beantwoord.

In de Tabellenset 2024 die bij deze publicatie hoort, zijn alle resultaten van dit hoofdstuk opgenomen bij ‘9 Openbare-ordeverstoring’ en ‘9 Details’.

9.1 Online oproepen tot openbare-ordeverstoring

In 2024 gaf 7 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder (bijna 980 duizend personen) aan in de afgelopen twaalf maanden weleens online berichten gezien te hebben, waarin werd opgeroepen tot openbare-ordeverstoring of activiteiten die vaak daartoe leiden, zoals straatraces, demonstraties of illegale feesten. In 2022 was dit aandeel hoger, namelijk 9 procent.

Mannen gaven vaker aan online berichten over openbare-ordeverstoring gezien te hebben dan vrouwen. Jongeren in de leeftijd van 18 tot 25 jaar zagen met 14 procent het vaakst een online bericht tot openbare-ordeverstoring, 65-plussers kwamen deze online berichten het minst tegen. Mensen met basisonderwijs, vmbo of mbo1 zagen dit soort berichten minder vaak dan mensen met een ander onderwijsniveau.

Waar worden berichten gezien?

Bijna de helft van de 15-plussers die online berichten zagen waarin werd opgeroepen tot openbare-ordeverstoring, gaf aan zulke berichten op Facebook te hebben gezien. Voor ruim 40 procent was dit op Instagram en voor bijna 30 procent op X. WhatsApp en TikTok werden elk door ruim 20 procent genoemd als bron van berichten voor openbare-ordeverstoring. Dit gold in mindere mate voor Telegram, Snapchat of Signal.

Waartoe wordt opgeroepen?

Verreweg de meeste mensen die berichten zagen waarin werd opgeroepen tot openbare-ordeverstoring, gaven aan dat het (laatste) bericht ging om een oproep tot demonstraties (55 procent). Bij 14 procent van de oproepen tot demonstraties, zei men dat het om illegale demonstraties ging (zonder een vergunning); 29 procent gaf aan dat het om legale demonstraties (met een vergunning) ging en 22 procent zei dat het om zowel legale als illegale demonstraties ging. De meeste mensen (34 procent) wisten niet of de oproepen tot demonstraties legaal of illegaal waren.⁴⁾

Berichten die oproepen tot illegale feesten of evenementen werden door 12 procent genoemd en berichten die oproepen tot rellen door 9 procent. Verder gaf 8 procent aan dat het bericht opriep tot het bedreigen van bekende personen of politici. 3 procent zei dat het om oproepen tot straatraces ging. Eveneens 3 procent noemde berichten met een andere inhoud. In een open antwoord kon men aangeven waartoe dan opgeroepen werd. De antwoorden waren zeer divers, zoals tekenen van een petitie, boycotten van producten of bedrijven, gegevens van mensen verder verspreiden, DDoS-aanvallen, onwaarheden verspreiden of onrust veroorzaken.

In 2024 zagen meer mensen online oproepen tot bedreiging van bekende personen of politici dan in 2022. Online oproepen tot demonstraties, tot illegale feesten of evenementen, en tot straatraces werden daarentegen in 2024 door minder mensen gezien.

9.2 Actie na zien oproep tot openbare-ordeverstoring

Het merendeel van de mensen die een online oproep tot openbare-ordeverstoring hadden gezien, gaf aan niets met het bericht te hebben gedaan (84 procent). 4 procent meldde het bij de politie en eveneens 4 procent zei te hebben deelgenomen aan de activiteit waartoe werd opgeroepen. Het ging dan met name om het meedoen aan illegale feesten of evenementen, straatraces en demonstraties.

Een klein deel van de mensen die een online oproep tot openbare-ordeverstoring hadden gezien, deelde het bericht online (3 procent). Verreweg de meeste mensen die een oproep deelden, deden dat via WhatsApp (54 procent), Instagram (34 procent) en Facebook (28 procent). Op andere social media werd dit soort berichten steeds door minder dan 15 procent gedeeld (bijv. X, TikTok, Signal en Snapchat).