10. Import van producten met kritieke materialen
Tot dusverre is er gekeken naar directe en indirecte afhankelijkheden van kritieke en strategische materialen. Dat is echter maar een deel van het verhaal, omdat veel materialen worden ingevoerd in de vorm van halffabricaten of eindproducten. Zo bevatten zonnepanelen of elektrische auto's heel veel kritieke grondstoffen en deze producten worden massaal door Nederland ingevoerd. De invoerbedragen zijn hier vele malen groter dan bij grondstoffen, omdat de waarde van het gehele product wordt geteld. Zie tabel 10.1.
Producten met bauxiet of aluminium verwerkt hebben de grootste invoerwaarde. In 2022 ging het om 241 miljard euro (177 miljard euro exclusief quasi-doorvoer). Dat is wel de totale productwaarde en niet de waarde van het materiaal zelf, dat kan maar een fractie van de productwaarde zijn. Ook koper is een belangrijk bestanddeel van ingevoerde producten. Het ging om een bedrag van 222 miljard euro productwaarde in 2022 (165 miljard euro exclusief quasi-doorvoer). Daarna volgen op enige afstand zeldzame aardmetalen, scandium en nikkel. Bij de totale import, inclusief quasi-doorvoer, is China voor al deze producten de grootste leverancier, maar zonder quasi-doorvoer is het beeld gemengd met naast China ook Duitsland als grote productleverancier (deels Duitse producten waarin ook Chinese materialen verwerkt zitten). Inclusief quasi-doorvoer is het 17-6 in het voordeel van China, maar exclusief quasi-doorvoer is het juist 13-10 in het voordeel van Duitsland. Het onderstreept weer dat disproportioneel veel Chinese producten via Nederland worden doorgevoerd naar het Europese achterland. Maar ook in de ‘gewone import’ (voor wederuitvoer of verwerking en afzet in Nederland) is China dus sterk vertegenwoordigd. Dat is niet alleen te zien aan de tien eerste plekken als leverancier, maar ook in de breedte is het bij elk materiaal opvallend aanwezig. Het bevestigt het eerder geschetste beeld dat China in vrijwel alle waardeketens betrokken is, ook als de grondstoffen niet uit de Chinese grond komen. Zo staat het land in 20 van 27 gevallen in de top 3 van belangrijkste leveranciers exclusief quasi-doorvoer. Inclusief quasi-doorvoer zelfs 22 keer.
| Invoer1) | Invoer1) | Invoer1) | Invoer1) | Invoer2) | Invoer2) | Invoer2) | Invoer2) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Materiaal | mld euro | 1e herkomst | Aandeel | China | mld euro | 1e herkomst | Aandeel | China |
| Bauxiet/aluminium | 241 | China | 26% | 1 | 177 | Duitsland | 19% | 2 |
| Koper | 222 | China | 28% | 1 | 165 | Duitsland | 19% | 2 |
| Zeld. Aardmetalen | 115 | China | 33% | 1 | 76 | China | 21% | 1 |
| Scandium | 97 | China | 37% | 1 | 63 | China | 23% | 1 |
| Nikkel | 75 | China | 19% | 1 | 56 | Duitsland | 21% | 2 |
| Platinametalen | 70 | China | 37% | 1 | 41 | China | 19% | 1 |
| Antimoon | 68 | China | 24% | 1 | 50 | China | 19% | 1 |
| Magnesium | 67 | Duitsland | 21% | 2 | 49 | Duitsland | 25% | 3 |
| Kobalt | 64 | China | 23% | 1 | 48 | China | 20% | 1 |
| Gallium | 63 | China | 54% | 1 | 30 | China | 31% | 1 |
| Tantaal | 62 | China | 40% | 1 | 35 | China | 20% | 1 |
| Silicium | 60 | China | 29% | 1 | 41 | Duitsland | 17% | 2 |
| Germanium | 59 | China | 58% | 1 | 27 | China | 35% | 1 |
| Lithium | 57 | China | 25% | 1 | 41 | Duitsland | 17% | 2 |
| Mangaan | 35 | Duitsland | 21% | 3 | 26 | Duitsland | 26% | 3 |
| Wolfraam | 30 | Duitsland | 22% | 2 | 25 | Duitsland | 25% | 2 |
| Vanadium | 27 | China | 17% | 1 | 18 | Duitsland | 23% | 2 |
| Titanium | 27 | Duitsland | 21% | 6 | 23 | Duitsland | 23% | 7 |
| Beryllium | 27 | China | 18% | 1 | 19 | VS | 18% | 2 |
| Niobium | 19 | Duitsland | 30% | 7 | 17 | Duitsland | 32% | 7 |
| Bariet | 17 | Duitsland | 33% | 5 | 15 | Duitsland | 34% | 6 |
| Vloeispaat | 14 | China | 17% | 1 | 10 | China | 16% | 1 |
| Strontium | 13 | Noorwegen | 26% | 5 | 9 | Duitsland | 24% | 4 |
| Cokeskolen | 8 | VS | 28% | 11 | 3 | VS | 32% | 8 |
| Boraat | 1 | België | 20% | 3 | 1 | België | 22% | 4 |
| Fosforiet | 1 | België | 22% | 3 | 1 | België | 24% | 5 |
| Veldspaat | 1 | China | 35% | 1 | 1 | China | 33% | 1 |
| Bron: CBS, mede op basis van grondstoffenscanner TNO en RVO (2021). 1) Invoer inclusief quasi-doorvoer. 2) Invoer exclusief quasi-doorvoer. | ||||||||
Een belangrijke nuance bij tabel 10.1 betreft het punt van dubbeltellingen. De meeste producten hebben namelijk meerdere kritieke materialen in zich en worden dus meerdere keren meegeteld. Een product met bijvoorbeeld koper, gallium en kobalt komt zowel terug bij de invoerwaarde van producten met koper als bij de invoerwaarde van producten met gallium of kobalt. Daarom is het goed om in figuur 10.2 ook te kijken naar unieke producten. Dus wat zijn de belangrijkste leveranciers van Nederland op basis van unieke producten? Ook nu staan China en Duitsland bovenaan. Zo importeert Nederland bijvoorbeeld veel zonnepanelen met meerdere kritieke materialen uit China en hetzelfde geldt voor Duitse auto’s. China is met afstand de grootste leverancier voor Nederland inclusief quasi-doorvoer, maar zonder deze stroom is Duitsland nipt de grootste. Op enige afstand volgen de VS, België, het VK en Japan. Ook in eerder CBS onderzoek naar de belangrijkste herkomstlanden van producten voor de groene transitie, kwamen China en Duitsland naar voren als de belangrijkste leveranciers voor Nederland (Creemers et al., 2023).
Inclusief quasi-doorvoer gaat het om een totaalbedrag van 338 miljard euro productwaarde en dat was 40 procent van de totale Nederlandse invoer in 2022. Exclusief quasi-doorvoer was het 245 miljard euro oftewel 36 procent van het totaal. In vergelijking met 2002 zijn de invoerwaarden weliswaar verdrievoudigd, maar is het aandeel van de producten met kritieke materialen in de totale goedereninvoer toch gedaald (in 2002 44 procent aandeel).
| Land | Zonder quasi-doorvoer (mld euro) | Quasi-doorvoer (mld euro) |
|---|---|---|
| China | 38,1 | 40,5 |
| Duitsland | 43,6 | 4,4 |
| VS | 24,2 | 6,3 |
| België | 18,1 | 0,4 |
| VK | 10,8 | 1,9 |
| Japan | 6,7 | 2,2 |
| Frankrijk | 7,3 | 0,8 |
| Polen | 5,8 | 1,9 |
| Italië | 7,2 | 0,3 |
| Taiwan | 5,3 | 2 |
| Bron: CBS, mede op basis van Grondstoffenscanner TNO en RVO (2021) | ||
Maar om wat voor producten gaat het hier precies? Typische producten met een grote invoerwaarde zijn laptops en tablets (21 miljard euro inclusief quasi-doorvoer), telefoontoestellen (ook 21 miljard euro), geneesmiddelen (16 miljard euro), computers en onderdelen (15 miljard euro), auto’s en onderdelen (13 miljard euro), zonnepanelen (12 miljard euro), spuiten, naalden, katheters (11 miljard euro), ballasten voor ontladingslampen- en buizen (7 miljard euro), gewichtsprothesen (6 miljard euro) en batterijen en accu’s (4 miljard euro). Veel van deze producten vinden we ook terug in de import uit China, in de eerste plaats laptops/tablets, telefoons en zonnepanelen.
Voor China specifiek geldt dat de invoer van unieke producten met kritieke materialen 79 miljard euro bedroeg in 2022 (of 38 miljard euro exclusief quasi-doorvoer). Hier is het aandeel van deze producten duidelijk groter dan we eerder zagen bij alle herkomstlanden samen: 63 procent inclusief quasi-doorvoer en 59 procent exclusief. In de import van China zitten dus disproportioneel veel producten met kritieke materialen. Een ander kenmerk van de Chinese import is de harde groei sinds 2002. De importwaarde van producten met kritieke materialen lag in 2022 twaalf keer hoger dan in 2002 (exclusief quasi-doorvoer is dat negen keer). Dat is een grotere groei dan bij de totale goederenimport uit China. Het aandeel van producten met kritieke materialen in de totale goederenimport uit China is dan ook toegenomen (in 2002 was het respectievelijk 53 en 52 procent aandeel).