2020: Lege wegen tijdens de coronacrisis
De coronacrisis zorgde voor ingrijpende veranderingen in het Nederlandse straatbeeld. Vanaf maart 2020 kondigde de overheid verschillende maatregelen tegen de verdere verspreiding van het coronavirus. Maatregelen zoals lockdowns, de avondklok en internationale reisbeperkingen hadden directe invloed op de mobiliteit. Door thuiswerken, onderwijs op afstand en tijdelijke sluiting van winkels en horeca waren mensen minder onderweg. Mondkapjes bepaalden het straatbeeld.
Het aantal reizigerskilometers nam fors af nadat in maart 2020 maatregelen waren afgekondigd om corona te stoppen. In april 2020 bereikte het aantal reizigerskilometers het laagste niveau: 7,1 miljard, 61 procent minder dan in april 2019. In mei 2020 werden sommige coronamaatregelen versoepeld. Het aantal reizigerskilometers liep in juli op tot het hoogste punt na het begin van de coronamaatregelen: 15,5 miljard kilometer. Maar ook dat was nog altijd 13 procent minder dan een jaar eerder.
Vanwege weer oplopende aantallen besmettingen kondigde de overheid in oktober 2020 een gedeeltelijke lockdown af en op 14 december 2020 nog een strengere. Het aantal reizigerskilometers daalde in december naar 10,2 miljard kilometer, 43 procent minder dan in december 2019.
Vanaf maart 2021, na stapsgewijze versoepelingen van de maatregelen, nam het aantal reizigerskilometers weer toe, tot iets meer dan 17 miljard kilometer in oktober. In november werden de maatregelen aangescherpt. Op 19 december 2021 volgde weer een lockdown, waardoor het aantal reizigerskilometers wederom afnam naar 13,1 miljard kilometer.
| maand | 2021 (mld km) | 2020 (mld km) | 2019 (mld km) |
|---|---|---|---|
| jan | 9,8 | 16,7 | 17,7 |
| feb | 9,8 | 16,2 | 16,3 |
| mrt | 12,2 | 11,8 | 17,5 |
| apr | 12,9 | 7,1 | 18,2 |
| mei | 14,7 | 10,4 | 19 |
| jun | 14,8 | 12,4 | 18,9 |
| jul | 16 | 15,5 | 18 |
| aug | 16,8 | 14,5 | 18,7 |
| sep | 16,4 | 14,2 | 19,2 |
| okt | 17,3 | 11,9 | 18,9 |
| nov | 14,5 | 11,2 | 18,9 |
| dec | 13,1 | 10,2 | 17,7 |
| 1) Personen van zes jaar of ouder. | |||
Lege wegen, lege fietspaden
In april 2020 circuleerden er foto’s van lege snelwegen: het was ongebruikelijk rustig op de weg door de coronamaatregelen. Cijfers van NDW (Nationale Databank Wegverkeersgegevens) over de verkeersintensiteit lieten zien dat het personenverkeer op rijkswegen begin april 2020 in de weekenden een dieptepunt bereikte: 33 procent minder dan april 2019.
Nederlandse motorvoertuigen legden in 2020 en 2021 dan ook veel minder kilometers af dan voor corona. In 2020 reden personenauto’s bijvoorbeeld 17,8 procent minder kilometers dan in 2019. Met name met auto’s in zakelijk bezit werd minder gereden (25,6 procent). De afname was het grootst bij touringcars; deze reden dat jaar 62,7 procent minder kilometers dan in 2019. Ook op de Nederlandse fietspaden werd het rustiger in coronatijd. In 2019 werden er nog 17,8 miljard kilometers gefietst, in 2020 daalde dat naar 15,5 miljard.
Lege treinen, lege vliegtuigen
Ook in het openbaar vervoer waren de effecten van de coronamaatregelen enorm. In 2019 werd er in totaal nog bijna 1,3 miljard keer ingecheckt met een OV-Chipkaart. In 2020 werd er nog maar 700 miljoen keer ingecheckt. Vooral in maart en april 2020 daalde het aantal check-ins fors. In april 2020 werd er 85 procent minder ingecheckt dan een jaar eerder.
| maand | 2019 (x mln) | 2020 (x mln) | 2021 (x mln) | 2022 (x mln) | 2023 (x mln) |
|---|---|---|---|---|---|
| jan | 114,5 | 115,6 | 34,9 | 55,4 | 90,6 |
| feb | 106,7 | 110,3 | 34,4 | 69,1 | 83 |
| mrt | 117,1 | 62,2 | 48,8 | 86,1 | 97,5 |
| apr | 107,5 | 15,8 | 47,1 | 83,3 | 91,3 |
| mei | 105,5 | 23,5 | 51,1 | 84,7 | 94,1 |
| jun | 99,6 | 36,2 | 60,6 | 84,6 | 94,4 |
| jul | 85,5 | 44,2 | 53 | 66,6 | 74,8 |
| aug | 78,5 | 43,6 | 51,4 | 60,5 | 72,6 |
| sep | 116,3 | 62,4 | 81,6 | 94,2 | 104,1 |
| okt | 123,4 | 52,9 | 83,2 | 92,3 | 105,2 |
| nov | 122,9 | 52,7 | 81,5 | 99,9 | 111,1 |
| dec | 107,7 | 43,4 | 64,5 | 89,7 | 97,6 |
| Bron: CBS, Translink | |||||
Wie in 2020 omhoog keek, had een stuk minder kans om een vliegtuig te zien. Het vliegverkeer werd al vanaf maart 2020 ernstig beperkt en kwam in april zelfs vrijwel volledig stil te liggen. In april 2020 vloog maar 2 procent van het aantal passagiers een jaar eerder, in mei was dit 3 procent. Meer hierover is te vinden in de Tijdlijn Luchtvaart.
Minder naar school en naar kantoor, meer wandelingen
Een van de coronamaatregelen was het advies om zoveel mogelijk thuis te werken. Het aantal reizigerskilometers van en naar het werk in 2020 lag 36,6 procent lager dan een jaar eerder, en het aantal kilometers voor zakelijke en beroepsmatige reizen was zelfs 43,4 procent lager. Ook scholieren en studenten bleven vaker thuis en volgden onderwijs op afstand. Er werden ruim 50 procent minder reizigerskilometers voor onderwijs, cursussen of kinderopvang gemaakt dan in 2019.
Voor andere zaken gingen Nederlanders in coronatijd juist vaker de deur uit. Zo nam het aantal verplaatsingen om te toeren of te wandelen met bijna 59 procent toe. Het totale aantal reizigerskilometers te voet steeg van 5,2 miljard in 2019 naar 6,6 miljard in 2020 en zelfs 8,2 miljard in 2021.
| motief | 2021 (x mld) | 2020 (x mld) | 2019 (x mld) |
|---|---|---|---|
| Van en naar het werk | 36,3 | 36,4 | 57 |
| Zakelijk en beroepsmatig | 11,4 | 10,9 | 19,2 |
| Diensten en verzorging | 4,4 | 3,6 | 4,3 |
| Winkelen en boodschappen doen | 15,3 | 14,7 | 18,3 |
| Onderwijs of cursus volgen | 6,9 | 6 | 12 |
| Visite en logeren | 27,6 | 24 | 34,2 |
| Uitgaan, sport en hobby | 27,8 | 23,7 | 39,2 |
| Toeren en wandelen | 14,9 | 12,2 | 9,5 |
| Ander motief | 16,6 | 15,4 | 17,2 |
| 1) Personen van zes jaar of ouder. | |||
Meer zomervakanties in eigen land
In totaal gingen Nederlanders 28,7 miljoen keer op vakantie in 2020, 30 procent minder dan in 2019 (40,9 miljoen). In 2020 daalde het aantal vakanties van Nederlanders in het buitenland tot 11,7 miljoen, bijna de helft minder dan in 2019. In dat jaar gingen 17 miljoen mensen in eigen land op vakantie, dat waren er een miljoen minder dan een jaar eerder.
De afname van het aantal binnenlandse vakanties had vooral te maken met beperkingen in het voorjaar. In de zomer van 2020 brachten juist meer Nederlanders hun vakantie door in eigen land. Het aantal zomervakanties binnen Nederland steeg in 2020 ruim 6 procent ten opzichte van 2019, van 9,9 naar 10,5 miljoen. Het aantal zomervakanties met een buitenlandse bestemming daalde juist sterk: van 13,7 naar 4,4 miljoen (67 procent).
Terug in het oude patroon?
Inmiddels hebben we de coronaperiode achter ons gelaten. Zijn we wat mobiliteit betreft weer terug op het oude niveau en in ons oude patroon?
In 2019 werden er in totaal 218,8 miljard reizigerskilometers afgelegd met alle manieren van vervoer. In 2023 waren dat er 199,3 miljard. Er werden in 2023 minder reizigerskilometers afgelegd met de auto en het openbaar vervoer dan in 2019, maar het aantal reizigerskilometers met de fiets zit weer rond hetzelfde niveau als voor de pandemie, en te voet werden er meer kilometers afgelegd dan in 2019. Wandelen is meer ingeburgerd geraakt tijdens de coronacrisis, mede doordat het gezond is.
Een opvallende andere verandering in ons mobiliteitspatroon komt door thuiswerken, dat sinds de pandemie ingeburgerd is geraakt. In 2023 werkten ruim 5 miljoen mensen soms of meestal thuis, 52 procent van alle werkende mensen. Dit is het hoogste van alle EU-lidstaten. Waar Nederlanders in 2019 nog gemiddeld 3 549 kilometer per jaar aflegden van en naar hun werk, was dit in 2023 nog maar 2 912 kilometer. Ook de reizigerskilometers voor zakelijke en beroepsmatige verplaatsingen (anders dan woon-werkverkeer) lagen in 2023 onder het niveau van voor corona.
Bronnen
Aantal reizigerskilometers 2021 kwart lager dan 2019 | CBS
StatLine - Totale vervoersprestatie in Nederland; vervoerwijzen, regio's
StatLine - Mobiliteit; per persoon, vervoerwijzen, motieven, regio's
Ruim helft Nederlanders werkt weleens thuis | CBS
Meer rijbewijsbezitters ondanks coronacrisis | CBS
Hoe beïnvloedt corona onze mobiliteit? | CBS
Personenvervoer en -mobiliteit tijdens de coronacrisis | CBS
Ruim 15 procent meer check-ins in het openbaar vervoer in 2023 | CBS