4. Resultaten
4.1 Bestedingen van toeristen bij Amsterdamse bedrijven
De totale bestedingen van toeristen bij Amsterdamse bedrijven in 2017 kwamen uit op 15,7 miljard euro. Over 2018 groeide dit met 10,2 procent. In 2019 was de toename 7,5 procent en groeiden de bestedingen tot 18,6 miljard euro (zie figuur 2). De cijfers voor 2019 zijn echter nog wel voorlopig en daarom zal er niet in detail worden getreden bij de verschillende sectoren. De totale bestedingen worden weergegeven in marktprijzen. Dit houdt in dat dit de prijzen zijn die de consument daadwerkelijk betaalt, dus inclusief belastingen, subsidies etc.
De grootste toename van 2018, wat betreft bestedingen, zat bij de Luchtvaart en reisbranche en de Horeca (logiesverstrekkingen). De bestedingen aan Cultuur, Overige en Horeca (eten/drinken) maakten een meer gematigde groei door. Bij de Sport en overige recreatie namen de bestedingen door toeristen juist af.
| Bestedingen (marktprijzen) (miljard euro) | Toegevoegde waarde (basisprijzen) (miljard euro) | |
|---|---|---|
| 2017 | 15,7 | 5,6 |
| 2018 | 17,3 | 6,5 |
| 2019* | 18,6 | 7 |
In figuur 3 en 4 zijn de aandelen van de verschillende bestedingscategorieën t.o.v. de totale bestedingen weergegeven. De belangrijkste bestedingscategorie in de gemeente Amsterdam is in 2017 de Luchtvaart en reisbranche. Deze maakt ruim een derde van de totale toeristische bestedingen uit. Ook de bestedingen aan de Horeca (eten/drinken), Horeca (logiesverstrekking) en Overig, waarvan met name winkelen13), zijn belangrijk in het uitgavenpatroon van de toerist. In figuur 4 is te zien dat de verdeling van de categorieën in 2018 redelijk gelijk is gebleven. Het aandeel van de categorie Overig is iets kleiner geworden en het aandeel van de categorie Luchtvaart en reisbranche is nog wat groter geworden.
De verdeling van de bestedingen over karakteristieke (bedrijfstakken die voor het grootste deel afhankelijk zijn van toeristen) en niet-karakteristieke toeristische activiteiten ligt rond de 75-25 procent. Verreweg de grootste categorie in de karakteristieke toeristische activiteiten is de luchtvaart en reisbranche. Deze categorie bestaat uit bestedingen van toeristen die niet per se fysiek aanwezig zijn in Amsterdam. Het gaat om bestedingen bij met name reisbemiddelingsbureaus en platforms, gevestigd in Amsterdam, die verdienen aan het boeken van reizen over de hele wereld.
Bij de niet-karakteristieke toeristische activiteiten bestaat de grootste groep uit bedrijven die profiteren van de winkelende toerist. De uitgaven van Nederlanders tijdens eendaagse uitstapjes zijn hier een belangrijke activiteit.
4.2 De toeristische toegevoegde waarde van bedrijven in Amsterdam
De toegevoegde waarde van het toerisme in Amsterdam (figuur 2) wordt berekend als de productie minus het intermediair verbruik (zie bijlage C). De toegevoegde waarde wordt weergegeven in basisprijzen. Dit zijn prijzen exclusief productgebonden belastingen, subsidies etc. De toeristische toegevoegde waarde was in 2017 ruim 5,6 miljard euro. In 2018 groeide dit met 15,3 procent naar 6,5 miljard. In 2019 nam de toegevoegde waarde ten opzichte van 2018 minder hard toe, namelijk met 7,2 procent naar een totaal van 7,0 miljard euro.
De groei van de toegevoegde waarde van 2018 op 2017 was niet gelijk verdeeld over de sectoren. Vooral de toegevoegde waarde van de Luchtvaart en reisbranche steeg enorm. Daarna volgden de Horeca (Logiesverstrekking) en Horeca (eten/drinken). Cultuur en Overig hebben een meer ingetogen groei. De toegevoegde waarde van Sport en overige recreatie toont een lichte daling.
Het aandeel van de toegevoegde waarde van de Luchtvaart en reisbranche in de totale toeristische toegevoegde waarde van Amsterdam is in 2017 relatief het grootst, gevolgd door de Horeca (eten en drinken). Iets daaronder zitten de Horeca (logiesverstrekking) en Overig. Binnen de categorie Overig is de toegevoegde waarde van de detailhandel het hoogst, gevolgd door het vervoer. Cultuur en Sport en overige recreatie maken een relatief klein deel uit van het geheel aan toegevoegde waarde.
In figuur 6 kan worden gezien dat het aandeel van de Luchtvaart en reisbranche in de totale toegevoegde waarde over 2018 toeneemt, ten opzichte van de andere toeristische segmenten, tot bijna de helft van de toeristische toegevoegde waarde.
Opvallend is ook dat over het algemeen de categorie Overig bij de bestedingen een veel grote aandeel heeft dan bij de toegevoegde waarde. Bij de Horeca (eten/drinken) is juist het tegenovergestelde te zien; bij de Horeca (eten/drinken) wordt er gemiddeld per eenheid besteding meer waarde toegevoegd dan bij de categorie Overig.
In 2017 maakte de toegevoegde waarde (in werkelijke prijzen) van de toeristische sector ruim 8 procent uit van de Amsterdamse economie, zoals te zien is in figuur 7. De toegevoegde waarde van de totale Amsterdam economie was in 2017 68,7 miljard euro. In 2018 en 2019 blijft het belang van toerisme voor de totale Amsterdamse economie toenemen tot ongeveer 9 procent. De totale toegevoegde waarde van Amsterdamse economie was in 2018 en 2019, 73,5 miljard en 77,2 miljard euro respectievelijk.
In Nederland was het aandeel van toerisme in 2017 ruim 4 procent (28,4 mld. t.o.v. 661,6 mld.). Dat wil zeggen dat Amsterdam meer afhankelijk is van toerisme dan de rest van Nederland. In 2018 en 2019 nam het gemiddelde aandeel van het toerisme in Nederland ook toe, maar minder hard dan in Amsterdam. In 2019 was het aandeel ongeveer 4,4 procent.
| Nederland (%) | Amsterdam (%) | |
|---|---|---|
| 2017 | 4,3 | 8,2 |
| 2018 | 4,4 | 8,9 |
| 2019* | 4,4 | 9 |
In figuur 8 is het aandeel van Amsterdam voor de toegevoegde waarde van toerisme in heel Nederland te zien. In 2017 draagt Amsterdam voor ongeveer een vijfde bij aan het toerisme in Nederland. Ook is te zien dat het aandeel van Amsterdam alleen maar groeit over de jaren heen tot bijna 22 procent in 2019. In feite is de toegevoegde waarde zo aanzienlijk dat in vergelijking met de twaalf provincies Amsterdam op de tweede plaats zou komen achter (uiteraard) Noord-Holland.
| (%) | |
|---|---|
| 2017 | 19,8 |
| 2018 | 21,5 |
| 2019* | 21,9 |
Vergeleken met de nationale toerismerekeningen, zijn de toeristen in Amsterdam wel anders verdeeld over de sectoren. In Nederland werd in 2018 verreweg de meeste toegevoegde waarde gegenereerd bij de Horeca (eten/drinken), gevolgd door de categorie Overig en de Luchtvaart en reisbranche. In de rest van Nederland is uit de laatste categorie vooral de Luchtvaart sterk aanwezig, vanwege grote internationale luchthavens. In Amsterdam beslaat de Luchtvaart en reisbranche een veel groter deel en is de dominantie van deze categorie vooral
toe te wijzen aan een paar hoofdkantoren van grote ondernemingen in met name de reisbranche, die in Amsterdam gevestigd zijn.
Als de volumemutatie14) van de toeristische toegevoegde waarde wordt vergeleken met de volumemutatie van de totale toegevoegde waarde, dan is te zien dat het toeristische deel harder groeit (figuur 9). Dit is het geval voor zowel Amsterdam als Nederland. Daarnaast groeit in 2018 de toeristische sector in Amsterdam (12,3%) veel harder dan de totale toeristische sector (4,7%) in Nederland. In 2019 is te zien dat het groeiritme convergeert.
| Toeristisch BBP Nederland (%) | Toeristisch BBP Amsterdam (%) | Totaal BBP Nederland (%) | Totaal BBP Amsterdam (%) | |
|---|---|---|---|---|
| 2018 | 4,7 | 12,3 | 2,4 | 5,9 |
| 2019* | 2,9 | 4,4 | 1,7 | 3,1 |
4.3 Werkgelegenheid in de toeristische sector
Het aantal werkenden in de toeristische sector in Amsterdam in 2017 bedroeg ruim 71 duizend personen. In 2018 waren dit ruim 74 duizend personen. In 2019 groeide het aantal werkenden met ongeveer 3 procent naar ruim 77 duizend personen. Het aantal banen was ruim 83 duizend in 2017 en bijna 87 duizend 2018. In 2019 nam dit toe naar ruim 91 duizend. Dit ligt hoger dan het aantal werkzame personen, omdat werkzame personen meerdere banen kunnen hebben en in de toeristische sector relatief veel in deeltijd wordt gewerkt. In 2017 bedroeg het aantal arbeidsjaren ruim 59 duizend, in 2018 ruim 63 duizend en in 2019 bijna 65 duizend.
| x1 000 | 2017 | 2018* | 2019* |
|---|---|---|---|
| Banen | 83 | 87 | 91 |
| Werkzame personen | 71 | 74 | 77 |
| Arbeidsjaren | 59 | 63 | 65 |
| * Voorlopige cijfers | |||
Het aantal werkzame personen groeit in alle Amsterdamse toeristische sectoren, maar niet in gelijke mate. De meeste groei van de werkzame personen zit bij de Horeca (logiesverstrekkingen) en de Luchtvaart en Reisbranche. Op nationaal niveau groeien deze sectoren niet zo hard als in Amsterdam. Daarna volgen de Horeca (eten/drinken), Cultuur en Sport en overige recreatie. De minste groei zit in de categorie Overig.
In 2017 werkten 10,7 procent van de werkzame personen in Amsterdam in de toeristische sector. Het totaal aantal werkzame personen in Amsterdam was ruim 661 duizend (figuur 10). In 2018 steeg dit licht naar 10,9 procent en in 2019 naar 11,1 procent. Het totaal aantal werkzame personen in Amsterdam was in 2018 en 2019 respectievelijk 682 duizend en 695 duizend personen.
Het aandeel in arbeid (in werkzame personen) is hoger dan het aandeel in de toegevoegde waarde (figuur 7). In 2017 was bijvoorbeeld het aandeel van de toeristische toegevoegde waarde 8,2 procent, terwijl het aandeel van de toeristische arbeid 10,7 procent was. Dit komt voornamelijk doordat de Horeca, zowel eten/drinken als logiesverstrekking, een arbeidsintensieve sector is.
In Amsterdam werkt een hoger percentage van de werkzame personen in de toeristische sector dan in heel Nederland, waar het percentage rond de 7 procent ligt. In 2017 waren in heel Nederland bijvoorbeeld 9,2 miljoen werkzame personen, waarvan er 656 duizend in de toeristische sector werken.
| Nederland (%) | Amsterdam (%) | |
|---|---|---|
| 2017 | 7,2 | 10,7 |
| 2018* | 7,2 | 10,9 |
| 2019* | 7,2 | 11,1 |
Voor de werkgelegenheid in de toeristische sector is de Horeca (eten/drinken) het belangrijkst; hier werkt ruim een derde van de werkzame personen (zie figuur 11). Een iets kleiner aandeel personen werkt in de groep Overig, wat vooral betrekking heeft op banen in de detailhandel en vervoer. Het minste aantal mensen is werkzaam in de Luchtvaart en reisbranche, die het grootste aandeel van de toegevoegde waarde verzorgt. De arbeidsproductiviteit is in de reisbranche over het algemeen hoger dan in de horeca door het gebruik van technologie.
Anders dan bij de toegevoegde waarde, lijkt de verdeling van de werkzame personen15) over de toeristische activiteiten erg op de nationale verdeling. Gemiddeld gezien werkt in Nederland een iets groter deel van de mensen bij de Horeca (eten/drinken) en een veel kleiner deel in de Cultuur.
4.4 Conclusies
In dit rapport omvat toerisme (conform de definitie van de TSA) de activiteiten van personen reizend naar en verblijvend op plaatsen buiten hun normale omgeving voor ontspanning, zakelijk verkeer en andere activiteiten die niet gerelateerd zijn aan een activiteit die beloond wordt vanuit de plaats die bezocht wordt. De normale omgeving wordt verlaten als een activiteit inclusief reistijd meer dan twee uur duurt, maar minder dan een jaar in beslag neemt. Daarmee is een inwoner van Amsterdam die langer dan twee uur (inclusief reistijd) met een recreatief motief gaat winkelen of gaat eten in een restaurant ook een toerist.
Met de toerisme in Amsterdam worden bedoeld de bestedingen van toeristen bij bedrijven die gevestigd zijn in Amsterdam. Hierbij hoeven toeristen niet perse zelf fysiek aanwezig te zijn in Amsterdam; dit is bijvoorbeeld het geval wanneer toeristen hun ticket of verblijf boeken bij een reisbureau of platform gevestigd in Amsterdam. De bestemming van de geboekte reis kan een andere stad zijn dan Amsterdam.
Naar aanleiding van de resultaten (Bijlage E) kunnen er enkele conclusies getrokken worden over de toeristische bestedingen, toegevoegde waarde en werkgelegenheid van Amsterdam in de jaren 2017 tot en met 2019.
Bestedingen en toegevoegde waarde
- Ten eerste waren de bestedingen door toeristen bij Amsterdamse bedrijven 15,7 miljard in 2017; deze groeiden naar 18,6 miljard in 2019. Dat is een groei van 18,4 procent over twee jaar. De onderliggende toegevoegde waarde groeide van 5,7 miljard naar 7,0 miljard in dezelfde periode; een groei van 23,6 procent.
- Deze groei werd met name veroorzaakt door de Luchtvaart en reisbranche.
- 9 procent van de toegevoegde waarde die wordt gecreëerd in de gemeente Amsterdam kon worden toegeschreven aan de toeristische sector in 2019; tegelijkertijd had het toerisme in Amsterdam 22 procent aandeel in de toegevoegde waarde van het totale Nederlandse toerisme.
- Hiermee is de toeristische sector van Amsterdam zo aanzienlijk dat de gemeente - na Noord-Holland in het geheel – boven alle andere provincies zou staan qua bestedingen en toegevoegde waarde.
Werkgelegenheid
- In 2017 waren er 71 duizend personen werkzaam in de toeristische sector; dit groeide in 2019 naar 77 duizend personen. Dat is een groei van 8,0 procent over twee jaar. In dezelfde periode steeg het aantal arbeidsjaren (vte’s) van 59 duizend naar 65 duizend.
- De meeste personen zijn werkzaam in de Horeca (eten/drinken) en het minste aantal personen was werkzaam in de Luchtvaart en reisbranche.
- Het aandeel van de toeristische sector in de werkgelegenheid was ruim 11 procent in 2019.
14) Een volumemutatie is het gewogen gemiddelde van de veranderingen in de hoeveelheid en de kwaliteit. Een volumemutatie is concreet een waardemutatie gecorrigeerd voor prijseffecten.
15) Ook de werkgelegenheid gemeten in aantal banen en arbeidsjaren heeft een overeenkomende verdeling.