Verplaatsing bedrijfsactiviteiten naar buitenland

Eén van de meest in het oog springende fenomenen van globalisering is het verplaatsen van bedrijfsactiviteiten naar het buitenland. Toegang tot goedkopere arbeid, grondstoffen, hoogwaardige technologie of gunstiger (fiscale) wetgeving spelen hierbij een belangrijke rol.

Nederland in Europese middenmoot

In de jaren 2009-2011 hebben Nederlandse grote bedrijven relatief weinig activiteiten naar het buitenland verplaatst. In Europa bevindt Nederland zich in de middenmoot. Van de kleinere open economieën met relatief hoge loonkosten, waar Nederland er één van is, verplaatsen Nederlandse bedrijven zelfs het minst haar activiteiten naar het buitenland. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld grote Deense en Finse bedrijven.
Ook in Oost-Europese landen zoals Roemenië, Bulgarije en Litouwen kwamen verhoudingsgewijs weinig van deze bedrijfsverplaatsingen voor. Dit komt wellicht door de lagere arbeidskosten in deze landen. Besparing op arbeidskosten is namelijk één van de belangrijkste motieven voor het verplaatsen van bedrijfsactiviteiten. Het relatief hoge percentage Portugese bedrijven dat haar activiteiten verplaatst lijkt voornamelijk te maken te hebben met de nauwe band die dat land heeft met Brazilië. In vrijwel alle landen vindt het fenomeen van verplaatsing van bedrijfsactiviteiten vooral in de industriële sectoren plaats. In Denemarken betreft dit zelfs één derde van de bedrijven in deze sector. In Nederland verplaatste 16 procent van de bedrijven in industriële sectoren activiteiten naar het buitenland. In de overige sectoren was dit slechts 7 procent.

Aandeel grote bedrijven dat activiteiten naar het buitenland verplaatst, 2009-2011 

Vooral buitenlandse bedrijven

In Nederland gevestigde grote bedrijven met een buitenlands moederbedrijf verplaatsen veel vaker activiteiten naar het buitenland, dan bedrijven met een Nederlands moederbedrijf. 24 procent van de grote bedrijven met een moeder in een EU-land heeft in 2009-2011 een activiteit, deels of geheel, naar het buitenland verplaatst. Voor bedrijven met een moeder in een niet-EU land was dat 26 procent, terwijl dit voor bedrijven met een Nederlands moederbedrijf slechts 8 procent was. Bedrijven die onderdeel zijn van een ondernemingengroep verplaatsen relatief vaker activiteiten naar het buitenland (12 procent) dan individuele bedrijven (2 procent). Verder blijkt dat dochterbedrijven vaker activiteiten verplaatsen dan moederbedrijven.

Veel verplaatste activiteiten blijven binnen de ondernemingengroep

Bedrijven verplaatsen hun activiteiten naar het buitenland voornamelijk binnen hun ondernemingengroep. Het “outsourcen” naar externe bedrijven in het buitenland komt relatief weinig voor. Het lijkt erop dat bedrijven controle willen houden over hun bedrijfsactiviteiten in het buitenland. Vooral R&D (onderzoek en ontwikkeling) en ingenieursdiensten worden zeer weinig buiten de groep geplaatst. Dit betreft vaak strategische en gevoelige informatie, waarvan bedrijven willen voorkomen dat het in handen komt van concurrenten. ICT diensten worden relatief gezien het meest naar externe bedrijven in het buitenland verplaatst.

Aandeel grote bedrijven dat activiteiten naar het buitenland verplaatst, binnen of buiten ondernemingengroep 2009-2011

Vooral ondersteunende activiteiten gaan naar het buitenland

Zowel in Nederland als in andere Europese landen (selectie van Europese landen) worden vooral ondersteunende activiteiten naar het buitenland verplaatst. Van deze ondersteunende activiteiten worden ICT en administratieve diensten het meest verplaatst. Er is weinig verschil tussen het beeld in Nederland en in andere Europese landen. Het valt wel op dat bedrijven in Nederland relatief minder vaak hoofdactiviteiten naar het buitenland verplaatsen. Het lijkt erop dat er in Nederland een grote focus is op behoud van de hoofdactiviteit, waarbij ondersteunende activiteiten worden verplaatst. Dit kan onder anderen verklaard worden door de relatief grote dienstensector in Nederland. Diensten worden vaak geleverd aan klanten in de fysieke nabijheid en zullen daardoor minder vaak verplaatst worden naar het buitenland. Goederen kunnen relatief eenvoudig in het buitenland worden geproduceerd en vervolgens naar de gewenste bestemming worden getransporteerd.

Aandeel grote bedrijven dat activiteiten naar het buitenland verplaatst, naar bedrijfsactiviteit 2009-2011

Europa belangrijkste bestemming

De bestemmingen van Nederlandse bedrijven die activiteiten verplaatsen verschillen slechts weinig van die in andere Europese landen. Zowel voor Nederlandse bedrijven, als voor de andere Europese bedrijven in dit onderzoek is Europa de belangrijkste bestemming, gevolgd door India en China. Nabijheid van de verplaatste activiteiten speelt dus een belangrijke rol. Het valt op dat Nederlandse bedrijven relatief vaker kiezen voor een bestemming in Europese landen. In de andere Europese landen worden activiteiten relatief vaker verplaatst naar China en de Verenigde Staten en Canada.

Bestemming van verplaatste bedrijfsactiviteiten, 2009-2011

Weinig bedrijven verplaatsen activiteiten uit buitenland naar Nederland

Naast dat er activiteiten verplaatst worden naar het buitenland, worden er ook activiteiten verplaatst naar Nederland. Dit staat echter in geen verhouding tot de activiteiten die naar het buitenland verplaatst zijn. In de periode 2009-2011 heeft 1,2 procent van de grote bedrijven een eerder naar het buitenland verplaatste activiteit terug naar Nederland gehaald. Daarnaast heeft 2,1 procent van de bedrijven een buitenlandse activiteit, die nooit eerder in Nederlands heeft plaatsgevonden, naar Nederland verplaatst.

Door René Bongard en Bastiaan Rooijakkers

Bron:
Maatwerktabel 
Eén op de tien grote bedrijven verplaatst activiteiten naar buitenland