SDG 4 Kwaliteitsonderwijs

SDG 4 gaat over de zorg dat mensen de kennis en vaardigheden hebben om te kunnen werken en om mee te kunnen doen in de maatschappij. Goed en toegankelijk onderwijs is voor iedereen belangrijk, in alle leeftijden en alle levensfasen, van de voorbereiding op onderwijs en basisschool tot ‘leven lang ontwikkelen’.

• De oplopende vacaturegraad in het onderwijs wijst op krapte.
• Vergeleken met de andere EU-landen stoppen in Nederland relatief weinig leerlingen voortijdig met hun opleiding.
• Nederland heeft het hoogste aandeel inwoners van de EU-27 met ten minste een basisniveau aan digitale vaardigheden.

Het dashboard en de indicatoren

 

Uitleg dashboard, kleuren en noten

Onderwijs is noodzakelijk voor de brede welvaart van de huidige inwoners van Nederland en voor de volgende generatie. Passende en toegankelijke scholing is van belang, van kinderopvang en basisonderwijs tot beroeps- en hoger onderwijs en ‘leven lang ontwikkelen’. Onderwijs in de context van deze SDG betreft dan ook zowel het initiële onderwijs als het verder ontwikkelen door trainingen of cursussen.

Middelen en mogelijkheden betreffen investeringen in onderwijs en de infrastructuur, menskracht en betaalbaarheid van onderwijs. In 2023 gaf de overheid 4,9 procent van het bruto binnenlands product uit aan onderwijs. Vergeleken met andere landen binnen de EU is dit aandeel niet groot maar ook niet klein. Menskracht is nodig voor het geven van onderwijs en het overdragen van kennis. Vanuit dat oogpunt is de toename van het aantal gewerkte uren in het onderwijs positief. In 2024 lag dit op gemiddeld 49,9 uur per inwoner, aan het begin van de trendperiode (2017) was dit 43,8 uur. De oplopende vacaturegraad in het onderwijs wijst echter op personele krapte. Sinds 2014 nam de vacaturegraad in het onderwijs vrijwel voortdurend, toe tot 21 vacatures per duizend banen in 2023. Nederland hoorde in 2023 ook bij de groep landen met de meeste vacatures in het onderwijs per duizend banen van de EU. In 2024 nam de vacaturegraad af, tot 17 vacatures per duizend banen.

Gebruik heeft betrekking op voorbereiding op het onderwijs en de deelname aan het onderwijs. Bijna 94 procent van de kinderen in de leeftijdsgroep vanaf vier jaar tot het begin van de leerplicht (met ingang van de vijfde verjaardag), nam in 2022 al deel aan onderwijs. Het aandeel is afgenomen vergeleken met 2021. Toen nam bijna 97 procent van deze kinderen deel aan het onderwijs. Vergeleken met de andere EU-landen stoppen in Nederland weinig leerlingen voortijdig met hun opleiding. Jongeren van 18 tot 25 jaar die het onderwijs zonder startkwalificatie verlaten worden gerekend tot de groep voortijdige schoolverlaters. Het aandeel voortijdige schoolverlaters daalde tussen 2013 en 2021 tot 5,2 procent. In de jaren daarna steeg het percentage echter, naar 7 procent in 2024. Ook het percentage van de volwassen bevolking (van 25 tot 75 jaar), dat een opleiding of cursus volgt (‘leven lang ontwikkelen’) is relatief hoog. In 2023 ging het om 23,2 procent van de volwassen bevolking. Het aandeel van de volwassen bevolking dat onderwijs heeft gevolgd in de afgelopen 4 weken is stabiel.

Uitkomsten betreffen het behaalde onderwijsniveau en het niveau van specifieke vaardigheden. Om goed mee te komen in de maatschappij is een startkwalificatie belangrijk. Ongeveer een kwart van de bevolking van 15 tot 75 jaar heeft geen startkwalificatie. In een hoogwaardige kenniseconomie zijn mensen nodig met allerlei soorten kennis en vaardigheden. Het gaat hier om de balans. Het aandeel van de bevolking van 15 tot 75 jaar met een hbo- of wo-diploma nam toe, tot 37 procent in 2024. Dit aandeel is groot vergeleken met andere Europese landen. De groep met als behaald onderwijsniveau havo, vwo of mbo-2-4 nam af tot 36,7 procent van de 15- tot 75-jarigen in 2024. Vergeleken met andere EU-landen is dit aandeel klein.

De meest recente cijfers die een beeld geven over de ontwikkeling van reken- en leesvaardigheden van 15-jarigen komen uit het PISA-onderzoek. Iedere vier jaar wordt hier onderzoek naar gedaan in de OESO-landen. Niet eerder daalden de rekenvaardigheden in Nederland zo sterk als tussen 2018 en 2022. Omdat ook in andere EU-landen de rekenprestaties van 15-jarigen afnamen, scoren Nederlandse leerlingen nog steeds hoger dan veel van hun leeftijdsgenoten. De scores op leesvaardigheid daalden al sinds 2012 en zijn verder afgenomen in 2022. Nederlandse leerlingen behoren bij leesvaardigheden tot de onderste groep van de EU.

Digitale vaardigheden worden steeds belangrijker om maatschappelijk en economisch te kunnen participeren. Voor jongere generaties zijn digitale vaardigheden onderdeel geweest van het onderwijs. Ouderen hebben digitale vaardigheden vooral ontwikkeld en onderhouden door zelf te leren. In Nederland hebben relatief veel mensen de mogelijkheden benut om digitale vaardigheden te ontwikkelen. Bijna 83 procent van de inwoners in de leeftijd van 16 tot 75 jaar heeft ten minste digitale vaardigheden op basisniveau. Op dit punt ging Nederland in 2023 aan kop in de EU.

Beleving heeft betrekking op hoe mensen onderwijs en opleidingskansen ervaren. Het aandeel van de volwassen bevolking dat tevreden is met de opleidingskansen nam toe tot 84,1 procent in 2024. Vergeleken met andere Europese landen is dit gemiddeld.