Schuld Rijksoverheid steeg in de eerste helft van 2020 met 48 miljard euro

Door de coronacrisis is de financiële positie van de Rijksoverheid in de afgelopen vier maanden van dit jaar snel verslechterd. Ten opzichte van vorig jaar waren de kasontvangsten in de eerste helft van dit jaar 13 miljard euro lager dan in 2019. Dit komt hoofdzakelijk door de afgenomen belastingontvangsten, verreweg de belangrijkste inkomstensbron van het Rijk. Een van de maatregelen die het kabinet heeft getroffen is betalingsuitstel van belastingen. Samen met de afgenomen bedrijvigheid heeft deze maatregel geleid tot de afgenomen kasontvangsten. 

Kasuitgaven bijna 2 miljard hoger

In de eerste helft van 2020 waren de kasuitgaven van het Rijk bijna 2 miljard hoger dan vorig jaar. Maar deze vergelijking is vertekend, doordat in 2019 al in juni een bedrag van 15 miljard euro werd uitgekeerd aan de Sociale Verzekeringsbank voor de AOW. Deze betaling vindt doorgaans plaats in juli, dus in de tweede helft van het jaar. Een vergelijking met 2018 zegt daarom meer. Ten opzichte van de eerste helft van 2018 werd dit jaar 22 miljard euro meer uitgegeven. Uiteraard houden de toegenomen uitgaven verband met de steunmaatregelen in het kader van de coronacrisis. Met het volledige pakket aan steunmaatregelen is naar schatting van het kabinet eind juni een bedrag van 38 miljard euro gemoeid. Inmiddels heeft het Rijk in het kader van drie van de inkomensondersteunende maatregelen, NOW (7), Tozo (2,5) en TOGS (0,8), een bedrag van ruim 10 miljard euro uitgekeerd. 

Schuld Rijksoverheid opgelopen naar 385 miljard euro

De extra uitgaven hebben consequenties voor de schuld van de Rijksoverheid. Die is recent sterk toegenomen. In de afgelopen jaren nam de schuld van het Rijk gestaag af, van ruim 400 miljard eind maart 2015 naar 324 miljard euro eind februari van dit jaar. Eind juni stond het schuldcijfer weer op 385 miljard, dus in vier maanden tijd een stijging van 61 miljard euro. 

Het Rijk heeft de extra uitgaven grotendeels gefinancierd met kortlopende schuld, dus met een initiële looptijd korter dan één jaar. Deze nam in de afgelopen vier maanden toe met bijna 40 miljard euro. Ook de extra uitgaven ter ondersteuning van de financiële sector eind 2008 werd in eerste instantie met kortlopende schuld gefinancierd. Toen werd op later moment de kortlopende schuld deels omgezet naar langlopende schuld.

De steunmaatregelen van de overheid in het kader van de coronacrisis hebben grote gevolgen voor de overheidsfinanciën. Het CBS publiceert sinds 24 juni ook maandcijfers van de inkomsten, uitgaven en het saldo op kasbasis van de Rijksoverheid. Daarnaast publiceert het CBS ook een maandcijfer van de schuld van het Rijk. Deze nieuwe cijfers wijken af van het reguliere overheidssaldo en schuldcijfers op kwartaalbasis maar zijn eerder beschikbaar en geven een actueler inzicht van de overheidsfinanciën. De maandcijfers over de inkomsten en uitgaven zijn op kasbasis geregistreerd. De gebruikelijke kwartaal- en jaarcijfers zijn daarentegen op transactiebasis registreert. Tevens betreffen de maandcijfers uitsluitend de Rijksoverheid. Socialezekerheidsfonden en lokale overheden, zoals gemeenten en provincies, worden dus bij de maandcijfers buiten beschouwing gelaten. Hoewel de maandcijfers een indicatie geven van de overheidsfinanciën, schetsen zij niet het volledige beeld.