Ondernemersvertrouwen minder hoog
Het ondernemersvertrouwen, daalt nu voor het tweede kwartaal op rij. De stemmingsindicator van ondernemend Nederland ligt in het eerste kwartaal van 2019 met 10,6 echter nog ruim boven het gemiddelde (1,5) sinds de start van de meting in 2008. In het tweede kwartaal van 2009 bereikte het ondernemersvertrouwen de laagste waarde (-29,7) tot nu toe en in het eerste kwartaal van 2018 werd de hoogste waarde bereikt: 18,1.
| jaar | Kwartaal | Ondernemersvertrouwen |
|---|---|---|
| 2008 | 4e kwartaal | -7 |
| 2009 | 1e kwartaal | -24,3 |
| 2009 | 2e kwartaal | -29,7 |
| 2009 | 3e kwartaal | -23,5 |
| 2009 | 4e kwartaal | -13,5 |
| 2010 | 1e kwartaal | -7,1 |
| 2010 | 2e kwartaal | 0,5 |
| 2010 | 3e kwartaal | 3,4 |
| 2010 | 4e kwartaal | 6,1 |
| 2011 | 1e kwartaal | 7,2 |
| 2011 | 2e kwartaal | 10,1 |
| 2011 | 3e kwartaal | 3,2 |
| 2011 | 4e kwartaal | -4,4 |
| 2012 | 1e kwartaal | -6,3 |
| 2012 | 2e kwartaal | -6,8 |
| 2012 | 3e kwartaal | -8,6 |
| 2012 | 4e kwartaal | -9,2 |
| 2013 | 1e kwartaal | -10,7 |
| 2013 | 2e kwartaal | -11,7 |
| 2013 | 3e kwartaal | -8,7 |
| 2013 | 4e kwartaal | -2,7 |
| 2014 | 1e kwartaal | 1,6 |
| 2014 | 2e kwartaal | 4,7 |
| 2014 | 3e kwartaal | 2,9 |
| 2014 | 4e kwartaal | 4,9 |
| 2015 | 1e kwartaal | 5,6 |
| 2015 | 2e kwartaal | 5,4 |
| 2015 | 3e kwartaal | 8,7 |
| 2015 | 4e kwartaal | 7,4 |
| 2016 | 1e kwartaal | 9,3 |
| 2016 | 2e kwartaal | 8,8 |
| 2016 | 3e kwartaal | 7,9 |
| 2016 | 4e kwartaal | 9,2 |
| 2017 | 1e kwartaal | 14,7 |
| 2017 | 2e kwartaal | 15,5 |
| 2017 | 3e kwartaal | 15,9 |
| 2017 | 4e kwartaal | 13,4 |
| 2018 | 1e kwartaal | 18,1 |
| 2018 | 2e kwartaal | 14,2 |
| 2018 | 3e kwartaal | 15 |
| 2018 | 4e kwartaal | 13,4 |
| 2019 | 1e kwartaal | 10,6 |
| Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW | ||
| *de horizontale lijn geeft het langjarig gemiddelde weer | ||
Bouw nog steeds koploper
Voor het tiende kwartaal op rij is in de bouw het vertrouwen het grootst van alle bedrijfstakken: 31,2. Ook in de zakelijke dienstverlening en bij groothandelaren is het vertrouwen bovengemiddeld.In de meeste bedrijfstakken is het ondernemersvertrouwen in het eerste kwartaal minder dan in het vierde kwartaal van 2018. De ondernemers die zich bezighouden met autohandel en -reparatie zijn aan het begin van 2019 negatief gestemd. Het vertrouwen daalde van 2,7 in het vierde kwartaal van 2018 naar -5,1 in het eerste kwartaal van 2019.
| null | 2019, 1e kwartaal | 2018, 4e kwartaal |
|---|---|---|
| Niet-financieel bedrijfsleven | 10,6 | 13,4 |
| Bouwnijverheid | 31,2 | 33,3 |
| Zakelijke dienstverlening | 17,1 | 16,4 |
| Groothandel en handelsbemiddeling | 15,3 | 18,4 |
| Informatie en communicatie | 13,7 | 16,4 |
| Horeca | 11,9 | 11,2 |
| Industrie | 5,8 | 5,9 |
| Detailhandel (niet in auto's) | 4,9 | 12,6 |
| Delfstoffenwinning | 4,4 | -14,4 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 3,5 | 1 |
| Vervoer en opslag | -0,2 | 8 |
| Autohandel en -reparatie | -5,1 | 2,7 |
| Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW | ||
Toenemend aantal bedrijven verwacht problemen door brexit
Een groeiend deel van het niet-financiële bedrijfsleven verwacht in het eerste kwartaal van 2019 negatieve gevolgen van de brexit. Bijna 1 op de 4 bedrijven verwacht gevolgen voor de bedrijfsvoering. Met name de vrijheid van verkeer van goederen en diensten wordt volgens ondernemers geraakt (11,5 procent van de bedrijven). 11 procent van de ondernemers spreekt de verwachting uit dat er in het eerste kwartaal minder handel gedreven zal worden met Groot-Brittannië dan drie maanden geleden. Ook de omzetontwikkeling in het eerste kwartaal zal naar verwachting negatief beïnvloed worden door de brexit. Ondernemers in de landbouw en de industrie verwachten het vaakst negatieve gevolgen van de brexit.
| Jaar | Kwartaal | Bedrijven (%) |
|---|---|---|
| 2017 | 2e kwartaal | 6,8 |
| 2017 | 3e kwartaal | 7,4 |
| 2017 | 4e kwartaal | 5,9 |
| 2018 | 1e kwartaal | 6,3 |
| 2018 | 2e kwartaal | 5,6 |
| 2018 | 3e kwartaal | 6,8 |
| 2018 | 4e kwartaal | 8,5 |
| 2019 | 1e kwartaal | 11,5 |
| Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW | ||
Ondernemers in Overijssel meest positief
In Overijssel gevestigde ondernemers zijn het meest positief. Het regionale ondernemersvertrouwen in die provincie ligt begin 2019 met 14,0 anderhalve punt hoger dan in het vorige kwartaal. Ook in Zeeland verbeterde het ondernemersvertrouwen. In de overige provincies kwam de stemmingsindicator aan het begin van 2019 lager uit dan in het laatste kwartaal van 2018. De grootste daling komt voor rekening van het bedrijfsleven in Noord-Holland. Het ondernemersvertrouwen daalde daar van 14,9 in het vierde kwartaal van 2018 naar 6,9 in het eerste kwartaal van 2019.
| Regio | 2019, 1e kwartaal | 2018, 4e kwartaal |
|---|---|---|
| Overijssel | 14 | 12,5 |
| Friesland | 10,6 | 13,2 |
| Noord-Brabant | 10,5 | 11,1 |
| Zeeland | 10,2 | 8,2 |
| Gelderland | 10,1 | 14,7 |
| Utrecht | 9,8 | 14,4 |
| Zuid-Holland | 9 | 9,4 |
| Drenthe | 8,1 | 8,7 |
| Noord-Holland | 6,9 | 14,9 |
| Limburg | 6,5 | 10,3 |
| Groningen | 6,3 | 9,7 |
| Flevoland | 5,8 | 7,4 |
| Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW | ||
Dit is een gezamenlijke publicatie van:
Bronnen
- StatLine - Ondernemersvertrouwen; bedrijfstakken
- StatLine - Ondernemersvertrouwen; regio
- StatLine - Conjunctuurenquête Nederland; kwartaal; bedrijfstakken
- Conjunctuurenquête Nederland - Verwachtingen brexit