5. Conclusie en discussie
Dit artikel bracht de ontwikkeling van de criminaliteit in de afgelopen jaren in beeld, een periode waarin de langdurige daling van de criminaliteit tot een halt lijkt te komen. Er is onderzocht of het beeld van een dalende trend gevolgd door stabilisatie uit verschillende statistieken en uitsplitsingen naar voren komt.
Sinds de eeuwwisseling daalde de geregistreerde criminaliteit in Nederland. Na 2018 is deze daling niet doorgezet. Het aantal misdrijven dat de politie registreerde, schommelt sindsdien rond hetzelfde niveau. Uitzondering is 2021, toen het aantal geregistreerde misdrijven lager was tijdens de coronapandemie. De dalende trend van het slachtofferschap van traditionele criminaliteit lijkt ook niet door te zetten. Dat steeg na een lange daling weer tussen 2021 en 2023. Ook het aantal beslissingen door het OM en de rechter volgde een dalende trend, die de laatste jaren niet doorzette.
Vermogensmisdrijven, vernielingen, geweldsmisdrijven en drugsmisdrijven laten een vergelijkbare ontwikkeling zien als het totaal aantal geregistreerde misdrijven: een daling tot ongeveer 2018, waarna het aantal blijft schommelen rond hetzelfde niveau. Vooral vermogensmisdrijven zijn bepalend voor de criminaliteitsontwikkeling, aangezien meer dan de helft van de geregistreerde misdrijven vermogensmisdrijven zijn.
Het aantal registraties van verkeersmisdrijven, seksuele misdrijven, misdrijven tegen openbare orde of gezag en wapenmisdrijven nam in de afgelopen jaren toe. In een deel van de gevallen was dat mede te verklaren door een andere werkwijze van de politie. Zo kan de politie sinds 2017 naast alcoholgebruik ook testen op drugsgebruik in het verkeer, en het aantal geregistreerde verkeersmisdrijven nam toe. Het aantal (vuur)wapenmisdrijven steeg na 2017, deels doordat de politie meerdere delicten die verband met elkaar houden (zoals een straatroof met een vuurwapen) sinds 2018 apart registreert, terwijl voorheen alleen het zwaarste delict werd geregistreerd. Dit zorgde ook voor een stijging van het aantal misdrijven tegen de openbare orde na 2018. Ook het aantal geregistreerde seksuele misdrijven steeg netto tussen 2010 en 2024. Dat is mogelijk een gevolg van de gestegen aandacht rondom seksueel geweld in de maatschappij. Het Landelijk Centrum Seksueel Geweld zag bijvoorbeeld een grote toename in het aantal hulpvragen na de uitzending van BOOS! over de misstanden bij The Voice of Holland.
In dit artikel zijn verschillende maatschappelijke gebeurtenissen aangehaald, zoals #MeToo, en de moorden op advocaat Derk Wiersum en onderzoeksjournalist Peter R. de Vries. Dit soort ontwikkelingen kunnen invloed hebben op beleid en het aantal registraties of meldingen van criminaliteit. Ook kunnen ze een negatief effect hebben op de veiligheidsbeleving. Bij sommigen heerst het gevoel dat Nederland onveiliger wordt. De veiligheidsbeleving en de ontwikkelingen in de criminaliteit gaan echter niet één op één samen. De omvang van de criminaliteit, zoals te meten met slachtofferenquêtes en politieregistraties, speelt wel een rol, maar veiligheidsbeleving is een complex fenomeen dat beïnvloed wordt door onder andere eigen slachtofferervaring, sociale samenhang en criminaliteit in de woonomgeving, en zorgen over ontwikkelingen in de criminaliteit en berichten vanuit de media (CBS, 2020).
Voor de meeste soorten misdrijven die in dit artikel aan bod kwamen, geldt dat er na 2010 een daling te zien was, die in de loop der jaren is gestagneerd. Er zijn in de afgelopen jaren wijzigingen geweest van de registratie en aanpak van de politie die een deel van de ontwikkelingen kunnen verklaren. Maar ook uit slachtofferenquêtes, die niet beïnvloed worden door registraties, komt het beeld naar voren dat de daling van de criminaliteit niet is doorgezet. De criminaliteitscijfers stabiliseren, en de lange daling van de criminaliteit lijkt dus inderdaad ten einde.