4. Conclusie

Mantelzorg is een belangrijk onderdeel van de zorgverlening in de vergrijzende Nederlandse samenleving (Kooiker et al, 2019). Mantelzorg is gericht op ondersteuning van mensen met gezondheidsbeperkingen. Deze zorg is onbetaald, onverplicht en gebeurt niet door een organisatie. Volgens de Gezondheidsenquête 2019 ontvangt 10 procent van de 55-plussers in Nederland mantelzorg. Met het vorderen van de leeftijd neemt het percentage mantelzorgontvangers toe tot bijna een kwart van de 75-plussers. Onder vrouwen bevinden zich bijna dubbel zoveel mantelzorgontvangers als onder mannen.

Mantelzorg wordt vaak ontvangen in de vorm van hulp in het huishouden of begeleiding en/of vervoer bij bezoek aan bijvoorbeeld familie of arts. Ook gaat het geregeld om hulp bij het regelen van geldzaken of andere administratieve zaken, troost en gezelschap, of hulp bij klusjes in en om het huis. Minder vaak gaat het bij mantelzorg om hulp bij het bereiden van maaltijden, persoonlijke verzorging of medische verzorging.
De mantelzorg wordt door een grote meerderheid als prettig of zeer prettig ervaren. Degenen die het niet prettig vinden om bepaalde zorg van bekenden te krijgen geven hiervoor vooral als reden dat ze het niet fijn vinden om afhankelijk te zijn van anderen, dat ze anderen niet willen belasten of dat ze niet graag om hulp vragen.

De overgrote meerderheid van de 55-plussers (ongeveer 90 procent) heeft in de afgelopen vier weken geen mantelzorg ontvangen. Mochten zij in de toekomst vanwege hun gezondheid toch hulp nodig hebben, dan verschilt hun houding ten aanzien van mantelzorg naar het soort zorg dat ze nodig hebben. In geval van huishoudelijke taken zoals schoonmaken en boodschappen doen, zou de helft voorkeur geven aan hulp van een bekende. Bij persoonlijke verzorging neemt de voorkeur voor een bekend iemand af tot 40 procent en bij medische verzorging tot een derde. Het merendeel ziet dan liever dat iemand anders dit doet, zoals een medewerker van de thuiszorg, een vrijwilliger of particuliere hulp.
Indien de voorkeur bij een toekomstige zorgbehoefte uitgaat naar hulp van een bekende, dan zegt het grootste deel deze hulp het liefst te ontvangen van de partner. Op de tweede plek, op ruime afstand, bestaat voorkeur voor een eigen kind. Andere familieleden of vrienden worden slechts sporadisch genoemd.
Diverse bevolkingsgroepen onderscheiden zich in hun voorkeuren bij een toekomstige zorgbehoefte. Zo geven mannen en 55- tot 75-jarigen vaker de voorkeur aan hulp van een bekende dan vrouwen en 75-plussers. Ook zeggen ze vaker deze hulp het liefst van hun partner te ontvangen. Dat vrouwen en 75-plussers vaker geen partner (meer) hebben speelt hierbij een rol. De redenen om liever geen hulp van bekenden te ontvangen maar van iemand anders zoals een thuiszorgmedewerker of vrijwilliger, lopen uiteen. In het geval van hulp bij huishoudelijke taken is de belangrijkste reden dat ze bekenden niet tot last willen zijn. Bij persoonlijke verzorging en vooral bij medische verzorging wordt vaker genoemd dat een professional de desbetreffende hulp beter kan geven. Bij persoonlijke verzorging wordt ook relatief vaak aangegeven dat het niet prettig is om deze hulp van bekenden te krijgen.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau schat dat bij de 75-plussers tussen 2018 en 2040 het aantal mantelzorgontvangers met ongeveer 70 procent zal toenemen tot 390 duizend, en er een grotere discrepantie zal ontstaan tussen de gevers en de ontvangers van mantelzorg (Kooiker, et al., 2019). Beleidsgerichte maatregelen zijn nodig, terwijl ontwikkelingen en prognoses omgeven zijn door tal van onzekere factoren. De wensen van toekomstige ouderen zoals beschreven in dit artikel kunnen daarbij van nut zijn.