7. Online criminaliteit totaal
In de hoofdstukken 4, 5 en 6 stonden de verschillende soorten online criminaliteit centraal. In dit hoofdstuk worden deze in onderlinge samenhang beschreven en wordt een totaalbeeld van online criminaliteit geschetst. Zoals in de vorige hoofdstukken komen achtereenvolgens slachtofferschap, gevolgen, en melding en aangifte aan de orde.
7.1 Slachtoffers online criminaliteit
In 2022 gaf 15 procent van de Nederlanders van 15 jaar of ouder aan in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van online criminaliteit. Dit zijn 2,2 miljoen mensen. De meesten, 8 procent, waren slachtoffer van oplichting en fraude, vooral van aankoopfraude. 5 procent had te maken met hacken en 4 procent met bedreiging en intimidatie. Een half procent werd slachtoffer van andere online delicten.
| 2022 (% ) | |
|---|---|
| Online criminaliteit totaal | 14,8 |
| Online oplichting en fraude | 7,6 |
| Aankoopfraude | 5,6 |
| Verkoopfraude | 1,3 |
| Fraude betalingsverkeer | 1,0 |
| Phishing | 0,7 |
| Identiteitsfraude | 0,5 |
| Hacken | 4,7 |
| Hacken account | 3,6 |
| Hacken apparaat | 1,9 |
| Online bedreiging en intimidatie | 4,1 |
| Online bedreiging | 1,9 |
| Online pesten | 1,3 |
| Online stalken | 1,2 |
| Shamesexting | 0,7 |
| Overige online delicten | 0,6 |
Slachtoffers online criminaliteit naar persoonskenmerken
Jongeren werden relatief vaak slachtoffer van online criminaliteit. Zo werd 21 procent van de 15- tot 25-jarigen slachtoffer, jonge vrouwen iets vaker dan jonge mannen. Vooral bij het slachtofferschap van online bedreiging en intimidatie is er een groot verschil tussen jongeren en oudere leeftijdsgroepen. Ook personen uit huishoudens met de laagste inkomens werden vaak met online criminaliteit geconfronteerd (19 procent). Biseksuele vrouwen en aseksuelen hadden er vaker mee te maken dan anderen (zie tabellenset), dit houdt verband met hun hoge slachtofferschap van online bedreiging en intimidatie.
| Online criminaliteit totaal | Online oplichting en fraude | Hacken | Online bedreiging en intimidatie | Overige online delicten | |
|---|---|---|---|---|---|
| Mannen | 14,7 | 7,5 | 4,7 | 4,2 | 0,6 |
| Vrouwen | 14,9 | 7,8 | 4,8 | 4,0 | 0,6 |
| 15 tot 25 jaar | 21,0 | 8,6 | 6,2 | 9,8 | 0,8 |
| 25 tot 45 jaar | 16,8 | 9,2 | 5,0 | 4,4 | 0,8 |
| 45 tot 65 jaar | 14,0 | 7,6 | 4,6 | 3,1 | 0,5 |
| 65 jaar en ouder | 9,6 | 5,1 | 3,6 | 1,6 | 0,3 |
| Mannen, 15 tot 25 jaar | 18,9 | 7,5 | 6,2 | 8,2 | 1,0 |
| Mannen, 25 tot 45 jaar | 16,3 | 8,6 | 4,7 | 4,7 | 0,8 |
| Mannen, 45 tot 65 jaar | 14,5 | 7,9 | 4,8 | 3,4 | 0,6 |
| Mannen, 65 jaar en ouder | 9,8 | 5,4 | 3,4 | 2,1 | 0,3 |
| Vrouwen, 15 tot 25 jaar | 23,1 | 9,7 | 6,1 | 11,5 | 0,6 |
| Vrouwen, 25 tot 45 jaar | 17,3 | 9,7 | 5,4 | 4,0 | 0,8 |
| Vrouwen, 45 tot 65 jaar | 13,5 | 7,4 | 4,3 | 2,8 | 0,5 |
| Vrouwen, 65 jaar en ouder | 9,4 | 4,9 | 3,9 | 1,1 | 0,4 |
| Laag opgeleid | 14,9 | 7,4 | 4,8 | 4,9 | 0,5 |
| Middelbaar opgeleid | 15,3 | 7,7 | 4,6 | 4,4 | 0,6 |
| Hoog opgeleid | 14,2 | 7,2 | 4,8 | 3,3 | 0,7 |
| Inkomen: 1e 20%-groep (laag) | 19,2 | 9,7 | 5,7 | 6,9 | 1,1 |
| Inkomen: 2e 20%-groep | 14,7 | 7,5 | 4,9 | 4,0 | 0,5 |
| Inkomen: 3e 20%-groep | 13,5 | 6,9 | 4,3 | 3,7 | 0,5 |
| Inkomen: 4e 20%-groep | 13,8 | 7,2 | 4,4 | 3,4 | 0,4 |
| Inkomen: 5e 20%-groep (hoog) | 13,7 | 6,9 | 4,6 | 3,2 | 0,5 |
7.2. Gevolgen online criminaliteit
Problemen voor slachtoffers
Bijna een kwart (24 procent) van de slachtoffers van online criminaliteit zei emotionele of psychische problemen dan wel financiële problemen te hebben of te hebben gehad als gevolg van het voorval. Het vaakst ervoeren slachtoffers van online bedreiging en intimidatie problemen: 33 procent. Het minst vaak slachtoffers van hacken: 18 procent.
Slachtofferschap van online criminaliteit leidde vaker tot emotionele of psychische problemen dan tot financiële problemen: 20 tegen 9 procent. Vooral bij online bedreiging en intimidatie is dit verschil relatief groot (30 tegen 7 procent).
| Online criminaliteit totaal (% slachtoffers) | Online oplichting en fraude (% slachtoffers) | Hacken (% slachtoffers) | Online bedreiging en intimidatie (% slachtoffers) | Overige online delicten (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Heeft/had emotionele/psychische of financiële problemen | 24,0 | 23,4 | 17,5 | 33,1 | 28,9 |
| waarvan: | |||||
| Emotionele of psychische problemen | 19,5 | 16,7 | 14,1 | 30,2 | 18,8 |
| Financiële problemen | 8,5 | 11,2 | 6,0 | 6,6 | 14,9 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
Emotionele of psychische gevolgen
Voor de meeste slachtoffers van online criminaliteit heeft of had het voorval tot gevolg dat men minder vertrouwen had in mensen (37 procent) en dat men zich minder veilig voelde (30 procent). Slaapproblemen, depressieve klachten, angstklachten en het voorval steeds opnieuw beleven werden elk door 7 á 8 procent van de slachtoffers genoemd.
Hacken leidde met ruim 20 procent minder vaak tot afname van vertrouwen in mensen dan andere online delicten (ongeveer 40 procent). Online oplichting leidde met ruim 20 procent minder vaak tot onveiligheidsgevoelens. Bij hacken en bij online bedreiging en intimidatie gaf bijna 40 procent aan zich minder veilig te voelen. Het telkens opnieuw beleven van het voorval, slaapproblemen, depressieve klachten en angstklachten werden door slachtoffers van online bedreiging en intimidatie vaker gerapporteerd dan door slachtoffers van de andere online delicten.
| Online criminaliteit totaal (% slachtoffers) | Online oplichting en fraude (% slachtoffers) | Hacken (% slachtoffers) | Online bedreiging en intimidatie (% slachtoffers) | Overige online delicten (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Minder vertrouwen in mensen | 36,6 | 41,7 | 21,9 | 42,2 | 41,7 |
| Minder veilig voelen | 30,3 | 22,0 | 37,4 | 37,1 | 28,7 |
| Slaapproblemen | 7,5 | 4,9 | 4,8 | 15,5 | 6,9 |
| Depressieve klachten | 7,2 | 4,5 | 2,8 | 16,8 | 9,4 |
| Angstklachten | 6,8 | 3,0 | 3,7 | 17,0 | 6,1 |
| Voorval telkens opnieuw beleven | 6,6 | 5,7 | 2,8 | 10,9 | 10,2 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
7.3 Melding en aangifte online criminaliteit
Ruim 2 op de 10 slachtoffers van online criminaliteit hebben bij de politie gemeld wat hen overkomen is, en bijna 5 op de 10 slachtoffers hebben dit bij een andere instantie of persoon gedaan. Bij instanties gaat het bijvoorbeeld om meld- of adviespunten voor online criminaliteit. Bij personen kan het bijvoorbeeld gaan om professionele hulpverleners zoals huisartsen, psychologen of maatschappelijk werkers, om andere professionals zoals leerkrachten of leidinggevenden, of om mensen uit het eigen, informele circuit zoals andere gezinsleden, familie of vrienden. In totaal heeft 51 procent van de slachtoffers van online criminaliteit in 2022 bij de politie en/of een andere instantie of persoon melding gemaakt. Bijna alle meldingen van online criminaliteit bij de politie resulteerden in een aangifte (21 procent maakte melding; 19 procent deed aangifte).
Hacken werd met 39 procent minder vaak gemeld dan online oplichting en fraude (52 procent), online bedreiging en intimidatie (57 procent) en overige online delicten (58 procent). Meldingen bij de politie, en in het verlengde daarvan aangiften, gingen relatief vaak over online oplichting en fraude en overige online delicten, en relatief minder vaak over hacken en online bedreiging en intimidatie.
| Online criminaliteit totaal (% slachtoffers) | Online oplichting en fraude (% slachtoffers) | Hacken (% slachtoffers) | Online bedreiging en intimidatie (% slachtoffers) | Overige online delicten (% slachtoffers) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Melding totaal | 50,8 | 51,5 | 39,0 | 56,9 | 57,5 |
| Melding bij politie | 20,5 | 27,2 | 12,2 | 16,5 | 33,7 |
| Melding bij andere instantie of persoon | 47,0 | 48,0 | 33,6 | 53,3 | 36,6 |
| Aangifte bij politie | 18,6 | 25,9 | 11,2 | 13,3 | 26,8 |
De meeste slachtoffers van online criminaliteit (44 procent) deden aangifte via internet (zie ook tabellenset). Ruim 3 op de 10 deden dit op het politiebureau, ruim 2 op de 10 telefonisch, en ruim 1 op de 10 op een andere manier.
Redenen geen melding of aangifte bij politie
De meest genoemde reden om het voorval niet bij de politie te melden of aangifte te doen is dat er niet aan wordt gedacht of dat men het niet zo belangrijk vindt (41 procent), gevolgd door ‘het helpt toch niets’ (33 procent). Ongeveer 20 procent zei dat het al is opgelost en 15 procent heeft geen zin of tijd gehad, of vindt het te veel moeite. Alle andere redenen worden door 8 procent of minder van de slachtoffers van online criminaliteit genoemd.
Slachtoffers van hacken noemden relatief vaak ‘het is al opgelost’ als reden om het voorval niet bij de politie te melden of aangifte te doen, slachtoffers van overige online delicten zeiden vaak dat het geen zaak voor de politie is, en slachtoffers van online bedreiging en intimidatie deden vaak uit angst voor een vervelende reactie of wraak geen melding of aangifte.
| Online criminaliteit totaal (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Online oplichting en fraude (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Hacken (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Online bedreiging en intimidatie (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | Overige online delicten (% slachtoffers die geen melding of aangifte hebben gedaan) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Niet aan gedacht / niet zo belangrijk | 40,6 | 33,0 | 45,6 | 42,7 | 22,8 |
| Het helpt toch niets | 33,1 | 37,0 | 26,4 | 33,1 | 26,2 |
| Het is al opgelost | 19,0 | 9,5 | 31,4 | 15,8 | 13,1 |
| Geen zin of tijd / teveel moeite | 14,6 | 17,5 | 10,2 | 13,7 | 9,2 |
| Dit is geen zaak voor de politie | 7,6 | 6,2 | 8,5 | 6,6 | 16,0 |
| Financiële schade is al vergoed | 4,1 | 7,8 | 1,3 | 0,3 | 6,7 |
| Uit angst voor vervelende reactie of wraak | 3,6 | 2,0 | 1,3 | 9,7 | 1,2 |
| Door schuld- of schaamtegevoel | 3,0 | 3,1 | 1,1 | 5,4 | 3,7 |
| Digitaal aangifte/melding doen lukt niet | 2,5 | 3,4 | 1,4 | 1,8 | 4,2 |
| Nog niet aan toe gekomen, ga ik nog doen | 2,0 | 3,3 | 0,9 | 1,3 | 0,0 |
| Op advies van de politie | 1,5 | 0,9 | 0,6 | 2,8 | 3,7 |
| Andere reden | 16,0 | 13,6 | 11,1 | 21,4 | 22,4 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
15) Op data.politie.nl worden onder de categorie ‘cybercrime’ verstaan alle vormen van bezitsaantasting waarbij de computer zowel het middel als het doel is.
16) Deze cijfers zijn afkomstig uit een secundaire analyse van de data op data.politie.nl. De cijfers van de categorie ‘horizontale fraude’ zijn uitgesplitst naar de genoemde subcategorieën.