1. Inleiding

Welke mate van zingeving ervaren mensen in hun leven? Dat is de hoofdvraag vanuit het ministerie van VWS die ten grondslag ligt aan dit onderzoek. Zingeving is het leiden van een leven dat voldoening geeft waarbij gezocht wordt naar een doel en betekenis. Zingeving is een relevant thema, omdat als mensen zin aan hun leven geven dit kan helpen in het voorkomen van ziekten, het verbeteren van welzijn en het vergroten van het vermogen van mensen om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden (Reker, 2000). Weten wat je leven zin geeft en daarnaar handelen kan dus een bron zijn van gezondheid en welzijn (Ventegodt & Merrick, 2012). Zingeving is ook relevant in relatie tot de vergrijzing, het groeiende aantal ouderen en het feit dat de ouderdom steeds langer duurt; mensen worden steeds ouder. Het kan een uitdaging zijn om de langere ouderdom zinvol in te vullen (De Lange, 2007). Uit onderzoek blijkt de positieve invloed van een hoge mate van zingeving op een langer leven in goede gezondheid (Krause, 2009). Ook is door eerder onderzoek vastgesteld dat de ervaren gezondheid positief samenhangt met een zinvol leven (Van Beuningen, 2018). Mensen met een (zeer) goede ervaren gezondheid beleefden hun leven vaker als zinvol dan mensen die zich minder gezond voelden. 
Vanuit het ministerie van VWS was er daarnaast speciale interesse in de rol van sport bij zingeving. Zo zijn meerdere ministeries bezig met het zogenoemde ‘nieuwe normaal’ na de Coronapandemie. Dit is ook gerelateerd aan preventie en gezonde leefstijl, waarin sport en beweging meer gepromoot gaan worden als onderdeel van het dagelijks leven. Dat sporten en gezond bewegen op deze manier gestimuleerd kunnen worden door beleid, maakt het relevant om te onderzoeken in relatie tot zingeving. Ervaren gezondheid en (aspecten van) een gezonde leefstijl hoeven niet even sterk gerelateerd te zijn aan zingeving. Uit eerder onderzoek naar de samenhang van beide variabelen met geluk bleek dat de rol van gezondheid belangrijker was dan leefstijl, waaronder ook sporten (Van Beuningen en Moonen, 2013). In dit onderzoek wordt zowel naar de rol van de ervaren gezondheid als het al dan niet regelmatig sporten bij zingeving gekeken.

In dit onderzoek omvat zingeving zowel de mate waarin mensen het leven de moeite waard vinden als de mate waarin mensen het gevoel hebben iets bij te dragen aan de samenleving. Daarnaast wordt zingeving opgevat als een multidimensionaal begrip, waarbij de volgende dimensies worden onderscheiden: 1) Sociale contacten en relaties; 2) Persoonlijke ontwikkeling; 3) Religie/spiritualiteit; 4) (Momenten van) transcendentie, ook wel aangeduid met de term ‘kippenvelmomenten’ (Van Veelen, 2018). 
Omdat transcendentie als één van de pijlers van zingeving genoemd wordt (Smith, 2017), was er vanuit VWS speciale interesse in dergelijke momenten. De vraag daarbij was in hoeverre deze ervaringen bijdragen aan zingeving, en of mensen met een hoge vastgestelde mate van zingeving, deze momenten vaker beleven dan anderen. In hoofdstuk 2 over het conceptuele kader is een uitgebreidere beschrijving van de dimensies opgenomen. 

In dit onderzoek wordt ook nagegaan wat de relatie is tussen zingeving en geluk. Zingeving en geluk zijn verwante begrippen en de verwachting is dat ze positief samenhangen. Zo stelt Schnell (2009) dat zingeving een voorspeller is voor positief welzijn. Daarnaast hangt het hebben van sociale contacten met vrienden, familie en buren, in dit onderzoek een belangrijk aspect van zingeving, positief samen met geluk en tevredenheid (CBS, 2016, 2018; Diener en Seligman, 2002). Echter, omdat deze begrippen conceptueel te onderscheiden zijn (zie ook paragraaf 2.2 over zingeving en welzijn) is het de vraag hoe groot de samenhang is en hoe die er uitziet.

Naar aanleiding van bovenstaande zijn de volgende onderzoeksvragen vastgesteld: 

1. In welke mate vinden Nederlanders hun leven de moeite waard en hebben zij het gevoel iets bij te dragen aan de samenleving? 
2. In welke mate ervaren Nederlanders zingeving op verschillende dimensies (sociaal contact, persoonlijke ontwikkeling, religie/spiritualiteit en transcendentie) en hoe is dit gerelateerd aan de beleving van zingeving in het algemeen? 
3. Hoe hangen de ervaren gezondheid en al dan niet regelmatig sporten samen met zingeving in het algemeen en op de verschillende dimensies? 
4. Hoe is zingeving (algemeen en voor aparte dimensies) gerelateerd aan geluk en wat is de rol van de ervaren gezondheid en sport daarbij? 

Bovenstaande onderzoeksvragen worden onderzocht voor diverse achtergrondkenmerken zoals geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, inkomensgroep en migratieachtergrond en regionale factoren (landsdeel, provincie en stedelijkheid).
De gegevens zijn verzameld in 2020 in een ad hoc module van de enquête Sociale Samenhang en Welzijn (SSW). Bij de interpretatie van de resultaten moet rekening worden gehouden met de mogelijke invloed van de Coronapandemie met de bijbehorende beperkende maatregelen en versoepelingen. 
 
Het rapport zal allereerst ingaan op het concept zingeving en gerelateerde begrippen (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt er in hoofdstuk 3 ingegaan op de resultaten; er wordt een beeld geschetst van de algemene mate van zingeving onder Nederlanders, de verschillende domeinen van zingeving en de onderlinge relatie. Ook is er aandacht voor de samenhang van zingeving met gezondheid, sport en geluk. In hoofdstuk 4 volgen ten slotte enkele conclusies en een discussie.