4. Kaders voor een adequate statistische voorziening

4.1 Naleving regelingen Werkzaamheden derden en Taakuitoefening CBS

Achtergrond
Op 1 juli 2020 zijn de Regeling werkzaamheden derden CBS (hierna: Regeling) en de Beleidsregel Taakuitoefening CBS (hierna: Beleidsregel) van kracht geworden. De Regeling regelt kort gezegd wat het CBS mag doen voor derden. De Beleidsregel legt vast binnen welke procedurele randvoorwaarden de in de CBS-wet omschreven taak uitgevoerd moet worden. Met de regelgeving is beoogd duidelijkheid te verschaffen over de taakverdeling tussen het CBS en marktpartijen met betrekking tot aanvullende statistische dienstverlening (ASD). Specifiek gaat het daarbij om de aanvullende statistische dienstverlening, die niet bekostigd wordt uit de algemene bijdrage van het ministerie van EZK en die het CBS uitvoert naast het basisprogramma. Voor deze dienstverlening rekent het CBS de integrale kostprijs. De specifiek hiervoor aangestelde competitive neutrality officer (CNO) ziet toe op de naleving van de Regeling en Beleidsregel en heeft hierover in juli 2021 gerapporteerd aan de directeur-generaal en de minister van EZK. Deze voortgangsrapportage is door de minister aan de Tweede Kamer aangeboden. Afgesproken is daarbij dat de rapportage voortaan een plaats krijgt in het jaarverslag van het CBS.

Verzoeken tot aanvullende statistische diensten
Deze paragraaf biedt cijfermatig inzicht in de verzoeken tot aanvullende statistische dienstverlening die het CBS in de periode 1 januari 2021 tot en met 31 december 2021 heeft ontvangen en beoordeeld.

In 2021 heeft het CBS de reeds ingezette praktijk om verzoeken tot aanvullende statistische dienstverlening te toetsen in het casuïstiekoverleg voortgezet. Dit overleg vindt tweemaal per week plaats. Ten opzichte van 2020 is daarbij de controle aangescherpt, waardoor alle verzoeken die vallen onder de Regeling (verzoeken van derden) van een oordeel worden voorzien en tevens is het streven, hoewel niet verplicht, om alle verzoeken van overheidspartijen vanaf €33.000 te beoordelen.

Tabel 4.1 toont de door het CBS ontvangen verzoeken voor aanvullende statistische diensten die zijn afgerond in de periode 1 januari 2021 tot en met 31 december 2021. De tabel geeft een uitsplitsing van verzoeken die zijn overeengekomen en niet overeengekomen. Een verzoek kan door de indiener worden teruggetrokken, bijvoorbeeld in verband met de kosten of de looptijd van het onderzoek, of door het CBS worden afgewezen vanwege ethische, methodologische of juridische bezwaren. De verzoeken zijn per uitsplitsing geregistreerd in het centrale registratiesysteem. De bedragen die gemoeid zijn met deze verzoeken betreffen een inschatting van de verwachte kosten voor het hele project, dat dus ook de jaargrens kan overschrijden. In de jaarrekening zijn de daadwerkelijke realisatiekosten opgenomen.

Tabel 4.1 ASD-verzoeken in 2021
ASD verzoeken tussen 1-1-2021 en 31-12-2021	Aantallen	Bedrag
Totaal afgeronde verzoeken	611	€ 26 360 074
Overeengekomen	519	€ 24 717 948
Niet overeengekomen	92	€ 1 642 126


Derden	161	€ 1 284 506
Overeengekomen	106	€ 814 256
Niet overeengekomen	55	€ 470 250


Overheid	434	€ 23 057 821
Overeengekomen	398	€ 22 325 085
Niet overeengekomen	36	€ 732 736


Eurostat, Europese Commissie en overige EU instellingen	16	€ 2.017.747
Overeengekomen	15	€ 1 578 607
Niet overeengekomen	1	€ 439 140
Bron: Bedrijfsadministratiesysteem Casper.

In het casuïstiekoverleg worden verzoeken tot aanvullende statistische diensten beoordeeld. Tabel 4.2 geeft hier een overzicht van. In 2021 zijn in totaal 307 verzoeken behandeld, waarvan 257 verzoeken van derden. Dit zijn er meer dan in tabel 4.1 staan. De verschillen hebben betrekking op zaken die voor 2021 overeengekomen maar alsnog beoordeeld zijn en zaken die op 31 december 2021 al door de competitive neutrality officer beoordeeld maar nog niet afgerond waren. De beoordeling door het Team-CNO vindt vroeg in het proces plaats, op basis van een inschatting van de verwachte kosten van het project. Een verzoek kan op enig moment daarna worden teruggetrokken door de indiener (bijvoorbeeld in verband met de kosten of de looptijd van het onderzoek) of door het CBS worden afgewezen vanwege ethische, methodologische of juridische bezwaren.

Tabel 4.2 Beoordeelde verzoeken casuïstiekoverleg in 2021
Beoordeelde verzoeken casuïstiekoverleg	Aantallen	Waarde-inschatting	Aantallen in %	Waarde in %
Regeling werkzaamheden derden	257	1 725 034
Akkoord	234	1 475 839	91%	86%
Niet akkoord	23	249 195	9%	14%


Beleidsregel	50	6 967 050
Akkoord	49	6 945 050	98%	99%
Niet akkoord	1	22 000	2%	1%
Bron: Overzichten casuïstiekoverleg.

Naast de eerder genoemde aangescherpte controleprocedure heeft het CBS in 2021 voortdurend ingezet op het verder vergroten van de bewustwording en kennis in de organisatie en het operationaliseren van de genoemde acties in de voortgangsrapportage van de competitive neutrality officer van juli 2021. Tevens is eind 2021 een eerste rapportage over Blaise opgesteld. Blaise is een software-platform ten behoeve van het bouwen en afnemen van vragenlijsten voor computer-ondersteund interviewen. Blaise is ontwikkeld door het CBS ten behoeve van zijn eigen wettelijke taak. Blaise wordt sinds decennia ook gebruikt door enkele tientallen nationale en regionale statistiekbureaus, universiteiten en onderzoeksorganisaties wereldwijd. Voor het gebruik van Blaise betalen de afnemers een licentievergoeding aan het CBS. Het betreft hier werkzaamheden ex artikel 5 lid 1 van de Wet op het CBS.

Klachten
Het CBS heeft per 1 juli 2020 een klachtenregeling geïntroduceerd waarop partijen een beroep kunnen doen indien zij menen dat het CBS zich niet houdt aan de regels. Klachten zijn in de verslagperiode behandeld door een externe commissie onder voorzitterschap van de heer M. van Straalen. Vanaf 1 januari 2022 is het voorzitterschap overgenomen door de heer mr. J.P. van der Putten. In de verslagperiode is één klacht ingediend bij de klachtencommissie. De klacht had betrekking op het niet honoreren van een verzoek van een private partij om een statistische dienst te leveren. De commissie heeft geadviseerd de klacht ongegrond te verklaren. De directeur-generaal van het CBS heeft de klacht conform het advies afgehandeld.

De competitive neutrality officer heeft daarnaast een klacht ontvangen over een gedraging door het CBS die als marktverstorend werd ervaren, namelijk het opnieuw in eigen beheer exploiteren van face-to-face interviewers en het als gevolg daarvan aantrekken van interviewers door het CBS. Op basis van deze klacht heeft een gesprek plaatsgevonden tussen de klager en de verantwoordelijke hoofddirecteur in aanwezigheid van de competitive neutrality officer. Daarbij heeft het CBS toelichting gegeven op zijn werkwijze en is ook gesproken over de samenwerking met de markt. Partijen hebben vervolgafspraken gemaakt voor een gesprek over de kwalitatief hoogstaande inbesteding van diensten.

De competitive neutrality officer noch de klachtencommissie heeft in 2021 klachten ontvangen over het door het CBS uitvoeren van aanvullende statistische diensten in strijd met de Regeling of Beleidsregel. Wel heeft het CBS diverse signalen ontvangen van derden van wie het verzoek tot het leveren van een statistische dienst door het CBS was afgewezen. Zij waren over het algemeen ontevreden dat hun verzoek niet werd gehonoreerd.

4.2 Privacy en informatiebeveiliging

Voorzieningen
Het CBS beschikt over een grote hoeveelheid vertrouwelijke gegevens. De beveiliging van die gegevens is van groot belang. Mensen, bedrijven en instellingen die hun gegevens aan het CBS ter beschikking stellen, moeten erop kunnen rekenen dat die informatie vertrouwelijk blijft. In de Wet op het CBS staat dat de gegevens die het CBS verzamelt uitsluitend gebruikt mogen worden voor statistische doeleinden.

Het CBS wil niet alleen voldoen aan de wettelijke eisen omtrent privacy en informatieveiligheid, maar daarin ook excelleren. Daarom heeft het CBS in 2021 geïnvesteerd in initiatieven op het gebied van verdere dataminimalisatie. Dit principe dat CBS’ers alleen toegang hebben tot data die relevant zijn voor hun onderzoek wordt al sinds jaar en dag gebezigd bij het CBS. In 2021 is er een verbeterd controlesysteem in gang gezet dat, met name bij interne verschuivingen van personeel, nog sneller moet zorgen voor de juiste toegangsrechten voor de juiste personen.

Ook heeft het CBS zich verder ontwikkeld op het gebied van privacy enhancing technologies, zoals privacy preserving technologies. Dit zijn technieken die de privacy van data borgen en tegelijkertijd het maken van statistieken mogelijk maken, bijvoorbeeld door de data bij de bron te laten staan. Tenslotte heeft het CBS in 2021 een nieuwe privacy governance ingericht en is aan de hand van een concernbreed managementsessie de aftrap gegeven tot een awareness campagne omtrent privacy.

Nieuwe privacy governance
Het CBS heeft technische en organisatorische voorzieningen om de gegevens te beveiligen. In 2021 heeft het CBS naar analogie van de governance van het ministerie van EZK een privacy governance gecreëerd die duidelijkheid biedt over de verschillende verantwoordelijkheden. Een chief privacy officer en privacy-coördinatoren zijn toegevoegd aan deze governance.

Het interne toezicht op de bescherming van persoons- en bedrijfsgegevens wordt in de eerste plaats uitgeoefend door het lijnmanagement. De hoofddirecteuren worden bijgestaan door privacy-coördinatoren om deze verantwoordelijkheid in te vullen. Daarnaast kent het CBS een functionaris voor de gegevensbescherming (FG) en een chief information security officer (CISO) en sinds 2021 ook een chief privacy officer (CPO).

De chief information security officer is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en coördineren van het informatiebeveiligingsbeleid en het ondersteunen van implementatie en naleving daarvan.

De chief privacy officer is verantwoordelijk voor het opstellen van en adviseren over het concernbrede privacybeleid, het inrichten van een concernbreed kwaliteitsmechanisme voor privacybescherming en het rapporteren daarover.

De toezichthoudende taken van de functionaris voor de gegevensbescherming vloeien onder meer voort uit de Europese verordening op het gebied van gegevensbescherming (AVG) en de Wet op het CBS. De functionaris voor de gegevensbescherming bewaakt de naleving van de AVG. Nieuwe verwerkingen van persoonsgegevens worden gemeld aan de functionaris voor de gegevensbescherming.

Certificering
Op het gebied van privacybescherming en informatiebeveiliging wil het CBS in control zijn om (externe) bedreigingen snel en adequaat het hoofd te bieden. Het CBS toetst zijn capaciteit om dat te kunnen door audits te laten uitvoeren door externe bureaus. Door blijvend aantoonbaar te voldoen aan ISO 27001 laat het CBS zien op het terrein van informatiebeveiliging in control te zijn. Het CBS is ook in 2021 weer ge-audit met betrekking tot de ISO 27001. Als opvolging van die audit gaat het CBS in 2022 aan de slag met het verbeteren van het Information Security Management System (ISMS) en de plan-do-check-act (PDCA)-cyclus.

Ook wil het CBS blijvend aantoonbaar geheel privacy proof zijn. Daarmee waarborgt het CBS dat het blijft voldoen aan de hoogste eisen op het gebied van privacybescherming. De normen op dit terrein zijn ook in 2021 door een externe partij positief getoetst in de jaarlijkse privacy-audits.

Met de combinatie van certificering op ISO 27001, de Privacy AuditProof- certificaten en de bijbehorende ontwikkeltrajecten, conformeert het CBS zich ook aan de eisen van de Baseline informatiebeveiliging Overheid (BIO). Daarnaast is het CBS gecertificeerd voor het Europese ESS IT security framework.

4.3 Vermindering regeldruk

Een van de prestatie-indicatoren van het CBS betreft de vermindering van de regeldrukkosten. De bestaande registraties waar het CBS de basisgegevens voor de statistieken zoveel mogelijk uit haalt, zijn niet altijd toereikend. Daardoor blijft een aanvullende uitvraag bij personen of bedrijven noodzakelijk.

Om het aanleveren van gegevens voor de bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken, heeft het CBS zich voor de periode 2021 tot en met 2023 ambities gesteld om de regeldruk te verlagen. De kern is dat het CBS de berichtgever centraal stelt. Het gaat hierbij zowel om ambities ter vermindering van invultijd van vragenlijsten en dergelijke (de regeldrukkosten) als het wegnemen van barrières en hindernissen die gemakkelijk gegevens aanleveren in de weg staan (de beleefde regeldruk). In het kader van deze ambities heeft het CBS in 2021 gewerkt aan:

Merkbare verbeteringen voor bedrijven met een relatief hoge CBS-regeldruk.
Bevordering van het gebruik van digitale gegevens uit financiële administraties van bedrijven.
Voorbereidend onderzoek voor het realiseren van een portal voor bedrijven.
Voorbereidingen op grootschalige implementatie van een nieuw handhavingsbeleid om voldoende respons binnen te krijgen, zodat de uitvraag bij bedrijven verder verminderd wordt.
Het zoveel mogelijk innoveren bij het implementeren van gewijzigde Europese regelgeving, waardoor de regeldruk-stijging geminimaliseerd wordt.
Het verstevigen van de samenwerking met branches en bedrijven, zodat het CBS zo accuraat mogelijk inzicht heeft in de wijze waarop het CBS het bedrijfsleven kan helpen.
Het ontwikkelen van een herijkte visie op het verzamelen van data, met als doel de uitvraag zoveel mogelijk aan te laten sluiten op de werkwijze van de bedrijven.

Een voorbeeld van het verlagen van de regeldruk betreft de bevordering van het gebruik van digitale gegevens uit financiële administraties van bedrijven. Samen met andere overheden en organisaties uit de markt heeft het CBS het Referentie Grootboek Schema (RGS) ontwikkeld. Vanuit het CBS wordt het landelijke samenwerkingsverband geleid om RGS te onderhouden en het gebruik hiervan te bevorderen. RGS zorgt voor standaardisatie en maakt het onder andere mogelijk om financiële administraties te koppelen aan de vragenlijsten van het CBS. Zo hebben ondernemers en intermediairs minder werk aan het invullen van CBS-vragenlijsten en wordt de administratieve lastendruk verlaagd. In 2019 wezen twee pilots uit dat deze nieuwe aanpak op basis van RGS kansrijk is voor het invullen van CBS-vragenlijsten. In 2020 is deze aanpak verder uitgewerkt en zijn er technische voorzieningen gerealiseerd, bekostigd door het ministerie van BZK. In 2021 is het CBS begonnen met het aanbieden van een gedeeltelijk automatisch ingevulde vragenlijst. Hierbij richt het CBS zich met name op bedrijven en intermediairs die het RGS al in de administratie geïmplementeerd hebben. In 2022 wordt deze aanpak voortgezet en uitgebreid.

4.4 Handhaving

Bedrijven zijn wettelijk verplicht bepaalde gegevens aan te leveren bij het CBS. Deze gegevens zijn nodig om onder andere de economische groei, prijsontwikkelingen, investeringen, omzetten en de werkgelegenheid in beeld te brengen. Die informatie is van belang voor de overheid om beleid te kunnen maken. Ook voor bedrijven zelf leveren deze gegevens een schat aan informatie op. Het geeft bijvoorbeeld inzicht in de economische ontwikkeling in een bepaalde branche.

Als bedrijven de gevraagde gegevens niet, niet goed en/of niet op tijd aanleveren, is het CBS bevoegd om handhavend op te treden. Het CBS kan bedrijven dan een last onder dwangsom, en bij herhaalde overtreding een boete opleggen. Deze bevoegdheid is vastgelegd in de Wet op het CBS.

Tot op heden was het CBS terughoudend met het inzetten van het handhavingsinstrumentarium. Dat komt omdat het CBS handhaving als een uiterste middel beschouwt. Handhaving wordt pas ingezet nadat er inspanningen zijn verricht om bedrijven ertoe te bewegen aan hun verplichtingen te voldoen. Het CBS tracht handhaving te voorkomen door goed te communiceren over het belang en de verplichting om gegevens aan te leveren en door het aanleveren van gegevens voor bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken. Op deze vlakken heeft het CBS de afgelopen jaren vorderingen geboekt. Hoewel handhaving een uiterste middel blijft, acht het CBS gezien het belang van een zo hoog mogelijke respons een minder terughoudende en tegelijkertijd een rechtvaardiger inzet van het handhavingsinstrumentarium richting de toekomst op zijn plaats.

In 2019 is besloten om de handhaving te intensiveren zodat bedrijven die in overtreding zijn een grotere kans lopen om gehandhaafd te worden. De intensivering van de handhaving heeft een meerledig doel, namelijk verhoging van de respons waardoor de kwaliteit van de statistieken verbetert en, zoals voorgaand beschreven, vermindering van de regeldruk. Intensivering van de handhaving is bovendien rechtvaardig richting de bedrijven die zich wel inspannen om hun gegevens op tijd aan te leveren. Aanvankelijk was de intensivering van handhaving voorzien vanaf 2020, maar vanwege de coronacrisis is dit uitgesteld. In 2021 is de intensivering van handhaving verder voorbereid en vanaf 2022 zullen de regels worden gehandhaafd jegens meer bedrijven die hun gegevens niet of niet op tijd aanleveren.

Het grootste deel van de bezwaren die het CBS ontving, had betrekking op de uitoefening van de wettelijke handhavingsbevoegdheden van het CBS. In 2021 werden zestien bezwaren ongegrond verklaard en tien bezwaren gegrond verklaard. Zes bezwaren hiervan waren in 2020 ingediend en twintig in 2021. Er werd geen beroep ingesteld naar aanleiding van de in 2021 genomen besluiten op bezwaar. Negen bezwaren zijn ingetrokken en zes bezwaren worden in 2022 afgehandeld. Het aantal nieuw ingediende bezwaren in 2021 is uitzonderlijk laag, omdat het CBS een groot deel van het jaar wegens COVID-19 heeft afgezien van het gebruik van zijn handhavingsbevoegdheid.

4.5 Ethiek en integriteit

Ethiek en integriteit in de praktijk
Om de integriteit te bewaken maakt het CBS gebruik van verschillende codes.

Het CBS onderschrijft de Praktijkcode voor Europese statistieken (European Statistics Code of Practice) en brengt deze in praktijk. De Praktijkcode heeft tot doel het publiek vertrouwen in de statistische autoriteiten en de Europese statistieken te waarborgen. De Praktijkcode beschrijft hoe Europese statistieken in overeenstemming met de beginselen van professionele onafhankelijkheid, onpartijdigheid, objectiviteit, betrouwbaarheid, statistische geheimhouding, kosteneffectiviteit en de statistische praktijk moeten worden ontwikkeld, geproduceerd en verspreid. In 2017 heeft de Europese praktijkcode een revisie ondergaan, waarbij toegang tot nieuwe databronnen, moderne productiemethoden en innovatie nadrukkelijk zijn meegenomen. In 2021 is een nieuwe ronde gestart van intensieve monitoring van de principes van deze Europese praktijkcode, de zogenoemde peer review. Alle nationale statistische autoriteiten van de EU en Europese vrijhandelsassociatie (EFTA) en Eurostat zelf zullen eerst een uitgebreid self assessment doen, waarna een internationaal team van peer reviewers de statistische bureaus bezoekt. Het peer review team bezoekt het CBS in 2022 en toetst of de principes van de Praktijkcode goed worden nageleefd. De peer review resulteert in een openbaar rapport met aanbevelingen.

In de CBS-gedragscode is uitgewerkt hoe de beginselen onpartijdigheid, betrouwbaarheid, relevantie, efficiency, statistische geheimhouding en transparantie van belang zijn voor de maatschappij als geheel, voor de gebruikers van statistieken, voor de partijen die informatie aan het CBS verstrekken die de basis van de statistieken vormt en voor de CBS-medewerkers zelf.

Bij de verzoeken die het CBS krijgt voor aanvullende statistische dienstverlening spelen soms ethische vraagstukken die niet in eenvoudige vuistregels te vatten zijn. Het gaat vaak om kwesties waarbij de vraagstelling in combinatie met de datasets onthullend of stigmatiserend kan zijn of op andere wijze ethische vragen kan oproepen. Daartoe kent het CBS een ethische commissie die op verzoek van het lijnmanagement om advies gevraagd wordt.

Integriteit is ook een centraal thema in het werkgeverschap van het CBS. Het CBS heeft conform het bestuursreglement het beleid inzake integriteit vastgelegd in een gedragscode. Daartoe heeft het CBS de Gedragscode Rijk die met ingang van 1 januari 2020 als gevolg van de Wet normalisering arbeidsvoorwoorden rijksambtenaren is herijkt, integraal overgenomen. De Gedragscode Integriteit biedt de kaders voor het integer gedrag van werkgever en werknemer zoals nevenwerkzaamheden, omgang met koersgevoelige informatie, het aannemen van geschenken en het publicatiebeleid. De Gedragscode bevat daarnaast de handvatten om melding te doen van ongewenste omgangsvormen en/of schending van gedragscodes. Het CBS moedigt medewerkers aan te rapporteren over vermeende onregelmatigheid of schending van gedragscodes en wet- en regelgeving en wil daarvoor een veilige omgeving bieden. Daartoe kent het CBS vertrouwenspersonen, ombudsfunctionarissen en bedrijfsmaatschappelijk werkers. Ook beschikt het CBS over een interne klachtenregeling voor ongewenste omgangsvormen. In 2021 heeft het CBS besloten de eigen integriteitsinfrastructuur te evalueren en waar nodig te actualiseren dan wel aan te vullen. De actualisatie wordt in 2022 gerealiseerd.

Integriteit is ook een thema in de omgang met de buitenwereld. Het CBS vraagt veel bedrijven en ook burgers om gegevens bij het CBS aan te leveren. In het geval dat deze bedrijven en/of burgers daarbij menen onheus bejegend te zijn, kent het CBS een externe klachtenregeling.

Gebruik van verschillende regelingen in cijfers
In 2021 werd als volgt gebruik gemaakt van de verschillende regelingen.

In 2021 ontving het CBS 101 externe klachten. Deze klachten werden, veelal informeel, allemaal naar tevredenheid van de klager opgelost en geen van deze klachten leidde tot een vervolgklacht bij de Nationale Ombudsman.

Het CBS ontving twee interne klachten in 2021. Deze klachten zijn informeel en naar tevredenheid opgelost. Een klacht uit 2020 is in 2021 door een externe klachtencommissie behandeld. Deze laatste klacht heeft tot een vervolgklacht bij de Nationale Ombudsman geleid. De Nationale Ombudsman heeft de klacht niet-ontvankelijk verklaard.

Als gevolg van de invoering van de Wet normalisering arbeidsvoorwoorden rijksambtenaren heeft het CBS in 2021 geen bezwaren van personeelsleden afgehandeld. Eén in 2019 ingediend bezwaar heeft geleid tot een hoger beroepsprocedure bij de Centrale Raad van Beroep. Deze beroepsprocedure loopt door in 2022 en is gevoegd met twee andere nog lopende hoger beroepsprocedures.

In 2021 heeft het CBS één ontbindingsprocedure bij de kantonrechter gevoerd. De arbeidsovereenkomst is conform verzoek door de kantonrechter ontbonden.

Het CBS heeft in 2021 acht WOB-verzoeken ontvangen en behandeld. Bij één verzoek heeft men bezwaar aangetekend tegen het WOB-besluit. Het bezwaarschrift is in 2022 gegrond verklaard.

In 2021 werd geen bezwaar gemaakt tegen de afwijzing van een verzoek op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) of tegen een inzageverzoek op grond van de AVG.

Het onder strikte voorwaarden verlenen van toegang is een bevoegdheid van de directeur-generaal van het CBS. In 2021 heeft het CBS een bezwaar afgehandeld in het kader van het verlenen van toegang tot microdata.

In 2017 heeft het CBS als aanvulling op het publicatiebeleid een procedure opgesteld voor het indienen van klachten over het CBS-publicatiebeleid. In 2021 werd er geen gebruik gemaakt van deze klachtenprocedure.

In 2020 heeft het CBS een klachtenregeling geïntroduceerd die marktpartijen de mogelijkheid geeft om bezwaar te maken indien zij menen dat het handelen van het CBS niet in lijn is met de Beleidsregel en Ministeriële Regeling. Er is in 2021 twee keer gebruik gemaakt van deze klachtenregeling. De ene klacht is ongegrond verklaard en de andere klacht is door klager ingetrokken.

4.6 Kwaliteitszorg

Continue verbetering
Het CBS-managementsysteem is gericht op continue verbetering op basis van risicoanalyse en de zogeheten plan-do-check-act-cyclus. Het doel is om continu te leren van dingen die goed gaan en te voorkomen dat fouten nogmaals worden gemaakt. Gebruikerservaringen nemen bij de check-fase een belangrijke plaats in. Het CBS kijkt hierbij niet alleen naar de eigen processen en de eigen procesketen. De keten binnen het CBS maakt immers veelal deel uit van een langere keten die zich buiten het CBS uitstrekt. Het CBS besteedt daarom aandacht aan integratie en afstemming met de externe ketenpartners, leveranciers en gebruikers.

Om de kwaliteit van de cijfers op het juiste niveau te houden, maakt het CBS gebruik van internationaal goed aangeschreven methodologie en nieuwe technische mogelijkheden. Dit is gericht op het verkleinen van (meet)fouten, bijstellingen en revisies. Om de kans op fouten te minimaliseren automatiseert het CBS handmatige bewerkingen van data zo veel mogelijk. Door de managementprincipes van Lean Six Sigma en Lean Operational Management toe te passen combineert het CBS aandacht voor kwaliteit en efficiency.

In 2021 is het CBS opnieuw door een externe partij ISO 9001 gecertificeerd, om de kwaliteit van alle processen te borgen. Als onderdeel van de bij ISO horende plan-do-check-act-cyclus worden daarnaast interne en externe audits uitgevoerd.

Interne auditdienst
De interne auditdienst is onafhankelijk gepositioneerd direct onder de directeur-generaal en voert (integrale) audits uit op het terrein van ISO 9001, ISO 27001 en privacy.

Externe validatie
Voor een aantal statistiekprocessen vindt externe validatie plaats. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het bepalen van het overheidstekort en –schuld als percentage van het bruto binnenlands product. Dit is een continu proces, waarin iedere twee jaar ook een zogeheten dialogue visit plaatsvindt en waarmee de Europese Commissie methoden, proces, revisiebeleid et cetera beoordeelt. Dit bezoek is onderdeel van de afspraken binnen de EU in het kader van het stabiliteits- en groeipact om de stabiliteit van de Europese Monetaire Unie te handhaven. De Europese Commissie heeft de resultaten van het meest recente bezoek aan Nederland dat plaatsvond in 2020 in 2021 op haar website gepubliceerd. Daarnaast controleert de Europese Commissie bijvoorbeeld op soortgelijke wijze ook de samenstelling van het bruto nationaal inkomen (BNI) in het kader van het administratieve gebruik van deze indicator door de Europese Commissie voor de BNI-afdracht van lidstaten.

Eurostat vraagt jaarlijks om verschillende kwaliteitsrapportages over Europees verplichte statistieken. Deze kwaliteitsrapportages bevatten voor een groot aantal variabelen informatie over compleetheid (relevantie), nauwkeurigheid, betrouwbaarheid, tijdigheid, toegankelijkheid, duidelijkheid, samenhang en vergelijkbaarheid. Ook bevatten de kwaliteitsrapporten informatie over revisiebeleid, metadata, publicatie van methoden en bronnen, en de lengte en samenstelling van de tijdreeksen. Het CBS streeft ernaar voor alle statistieken inzicht te geven in de nauwkeurigheid van cijfers.