Tijdlijn Woningvoorraad

Op 1 januari 2025 waren er in Nederland 8,3 miljoen woningen (StatLine, 2025a). In deze woningen huisden 18,0 miljoen (geregistreerde) inwoners, verdeeld over 8,4 miljoen particuliere huishoudens. Daarnaast woonden er nog 310 duizend mensen in zogenaamde institutionele huishoudens, zoals zorginstellingen (StatLine, 2025c). Van het landoppervlak is 9 procent bebouwd, terwijl 6 procent specifiek wordt gebruikt voor wonen (StatLine, 2023).

Bovenstaande gegevens zijn tegenwoordig beschikbaar via het stelsel van Basisregistraties (BZK, 2010). Vroeger moesten volks- en woningtellingen inzicht bieden in de woonsituatie. De eerste woningtelling vond plaats in 1830.

Na 1830 werd het totale landoppervlak van Nederland iets groter door de aanleg van de Haarlemmermeerpolder (1852), de Wieringermeerpolder (1930), de Noordoostpolder (1942), Oostelijk Flevoland (1957) en Zuidelijk Flevoland (1968). Door deze uitbreiding kwam er naar schatting 2 duizend km² land bij. Het totale landoppervlak wordt daarmee ongeveer 33,9 duizend km².

In 1830 had Nederland 418 duizend woningen voor 2,6 miljoen inwoners. In de bijna twee eeuwen daarna stegen zowel het aantal huizen als het aantal inwoners sterk. Vroeger woonden er veel meer mensen in één huis. Dat kwam niet alleen doordat gezinnen groter waren, maar ook doordat er meer volwassenen samenwoonden. Het aantal volwassenen, afgemeten aan het aantal twintigplussers, was in de jaren dertig van de negentiende eeuw 3,5 keer zo groot als het aantal huizen. In de jaren zeventig daalde dit naar 2,0. Sinds 2008 leven er gemiddeld 1,7 volwassenen in een woning.

De eerste nationale woningtelling waarvan we gegevens hebben stamt uit 1830, toen het CBS nog niet bestond. Provincies verzamelden cijfers over woningen en inwoners, en het Rijk telde deze op tot landelijke totalen. Limburg hoorde daar toen nog niet bij, omdat het (behalve Maastricht) was aangesloten bij de Belgische opstand (Knotter, 2012; L1, 2017). Op het grondgebied dat nu Nederland is, stonden in 1830 bijna 418 duizend woningen. Dat is een twintigste van het huidige aantal. Er woonden 2,6 miljoen mensen, gemiddeld 6,3 per woning. Het is niet bekend of alleen bewoonde woningen werden geteld, of ook de onbewoonde. Een vergelijking van het aantal inwoners per woning met latere jaren doet vermoeden dat het alleen om bewoonde woningen gaat. Afgaand op latere jaren was een substantieel aantal woningen in die tijd onbewoond.

Kromhout en Sint-Jorisweg te Dordrecht omstreeks 1900, kort voor het café links werd afgebroken en herbouwd.

In 1840 waren er 445 duizend woningen, een toename van 27 duizend in tien jaar (6 procent). Dat komt neer op zo’n 2 700 woningen per jaar, veel minder dan nu: sinds 2020 komen er jaarlijks netto bijna 80 duizend woningen bij. Volgens de statistieken groeide de bevolking tussen 1830 en 1840 iets sneller dan het aantal woningen (9 procent), zodat het aantal mensen per woning iets leek toe te nemen. Waarschijnlijk is dit een echter een vertekening, die ermee te maken heeft dat men onbewoonde woningen in de eerste tellingen niet meenam, maar in de latere wel.

Bewoonde en onbewoonde woningen

In de woningtelling van 1849 is voor het eerst onderscheid gemaakt tussen bewoonde en onbewoonde woningen. Van de 514 duizend woningen waren er ruim 480 duizend bewoond. In deze bewoonde woningen woonden 639 duizend ‘huisgezinnen’. Het aandeel onbewoonde woningen was in die tijd met 7 procent vrij hoog. Ter vergelijking: in 2025 was dat 4 procent. In de jaren vóór 1849 had een cholera-epidemie veel slachtoffers gemaakt, waardoor de bevolkingsgroei tussen 1840 en 1850 vertraagde. In diezelfde periode nam het aantal woningen juist extra sterk toe.

De trek naar de stad speelt waarschijnlijk maar een kleine rol in de leegstand. Hoewel de 87 steden 35 procent van alle woningen telden, stond daar 59 procent van de onbewoonde woningen (CBS, Volkstelling 1849). Het lijkt er dus niet op dat het achterlaten van woningen op het platteland de oorzaak was van de leegstand. De woningbezetting van bewoonde huizen bleef vrijwel gelijk: gemiddeld 6,4 mensen per woning, net als in 1840.

Door de krappe behuizing leefde een groot deel van de bevolking op straat, zoals deze foto van Groningen omstreeks 1925 laat zien.

Het CBS registreerde in 1956 voor het laatst via een woningtelling hoeveel woningen onbewoond waren. Sinds 2012 houdt het CBS een statistiek bij over bewoning naar type eigendom. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen bewoonde en niet-bewoonde woningen (StatLine, 2024a). Administratief onbewoonde woningen staan niet altijd leeg: zij kunnen bijvoorbeeld ook bedrijfsmatig gebruikt worden. Sinds 2015 monitort het CBS leegstand daarom aanvullend via de Landelijke Monitor Leegstand (CBS, 2025a).

In 1849 wordt ook voor het eerst het aantal bewoonde schepen geteld: iets meer dan 3,9 duizend, goed voor 0,8 procent van alle bewoonde woonruimten. In 2024 is dit tweeënhalf keer zo hoog (9,4 duizend). De meting is wel veranderd: in het laatste geval gaat het om bewoonde 'ligplaatsen' (StatLine, 2024c). Relatief gezien vormen woonschepen of ligplaatsen een kleiner deel van de woonruimten: 0,1 procent van alle bewoonde woonruimten is in 2024 een ligplaats (StatLine, 2024b). Begin 2024 stonden op deze adressen bijna 25 duizend mensen ingeschreven. Voor 1849 is het aantal bewoners niet bekend.

* In 1830 en 1840 zijn onbewoonde woningen waarschijnlijk niet meegenomen in de telling. Dit zorgt mogelijk voor een onderschatting van de toename van het aantal woningen tussen 1830 en 1840, en een overschatting tussen 1840 en 1849.

De woningtelling van 1859 valt opnieuw samen met een cholera-epidemie. Het aandeel onbewoonde woningen loopt verder op tot 9 procent, iets hoger dan in 1849. In de tussentijd groeide de woningvoorraad met 16 procent, terwijl de bevolking toeneemt met 8 procent. In 1859 telt Nederland 594 duizend huizen, bewoond door 670 duizend ‘huisgezinnen’. Het gemiddeld aantal bewoners per bewoonde woning daalt naar 6,1 en neemt daarna snel af. In deze periode is de sociale woningbouw sterk in opkomst, al bestaat dit verschijnsel al sinds de dertiende eeuw, toen steden hofjes bouwden voor armlastige bewoners (Nieuwe instituut, 2025).

Woningbouwverenigingen

Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw groeit de stedelijke bevolking snel door industrialisering, vooral in Rotterdam en Den Haag. De slechte leefomstandigheden van arbeiders in steden trekken steeds meer aandacht: kleine, overvolle woningen met weinig privacy, waarin hele families een vertrek delen, worden gezien als een bedreiging voor de ‘morele waarden’. Toen er eind negentiende eeuw meer kennis kwam over infectieziekten, werden de vochtige, slecht geventileerde en overbevolkte huizen ook steeds vaker gezien als een bedreiging voor de volksgezondheid. In reactie daarop werd in 1852 de eerste woningbouwvereniging opgericht: de ‘Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse te Amsterdam’ (HCSW, 2015a).

Na de oprichting van het CBS in 1899, wordt het instituut verantwoordelijk voor de nationale volks- en woningtellingen. Vanaf dat moment wordt dat ongeveer eens in de tien jaar van deur tot deur gedaan. Alleen in oorlogsjaren vindt er geen telling plaats. De tellingen zijn niet altijd helemaal volledig: sommige gemeenten slaan soms gebieden buiten de bebouwde kom over (CBS, 1919). Het aantal gemiste woningen is echter klein en in latere jaren zijn cijfers soms bijgesteld.

Bij elke woningtelling werd het aantal bewoonde en onbewoonde woningen gemeten. Daarnaast werden wisselende kenmerken gemeten, afhankelijk van de actuele problemen en informatiebehoefte van beleidsmakers. Ondanks de groeiende aandacht voor de slechte huisvesting van arbeiders, bleef de kwaliteit in 1899 laag. Het gemiddeld aantal bewoners per woning was met 4,5 wel gedaald ten opzichte van de 6,4 uit 1840, maar veel mensen woonden nog steeds krap. De meeste woningen telden slechts één of twee vertrekken. Hierover meer in Woninggrootte en aantal vertrekken sinds 1899.

1901 Eerste Woningwet

In 1901 werd de eerste Woningwet ingevoerd. Hiermee moesten onder andere de woonomstandigheden van met name arbeiders worden verbeterd. De wet moest ervoor zorgen dat er meer ruime, hygiënische woningen kwamen met fatsoenlijke voorzieningen. Al vóór de wet was ingevoerd, verscheen er een boek waarin de schrijnende situatie ten aanzien van arbeiderswoningen in beeld werden gebracht. Dit boek, ‘De arbeiderswoning in Nederland’ van J. Hasselt en M. Verschoor uit 1890, was een ‘beoordelend overzicht’. Een woning in Dordrecht werd hierin als volgt beschreven: ‘De woning bevat twee kamers, waartussen een alkoof die met beide kamers in verbinding staat. De achterkamer heeft de gehele breedte van de woning, namelijk 4,00 meter; de breedte van de voorkamer is minder, daar een deel van de breedte door de gang wordt ingenomen; de breedte van de alkoof is nog minder door de trap, die naar den zolder voert.’ Het boek getuigt van erbarmelijk woonomstandigheden: woningen niet groter dan 32 vierkante meter waar grote gezinnen in huizen, slaaphokken op zolder, een ledikant onder de trap en soms een plaatsje als ‘prettige bijkomstigheid’ (in Huisman e.a, 2000).

Kromhout en Sint-Jorisweg (Dordrecht) rond 1930.

De woningwet maakte het mogelijk dat ‘toegelaten instellingen’ geld van het Rijk kregen om krotten op te ruimen en betaalbare huurwoningen te bouwen. Het aanwijzen van deze instellingen uit de honderden woningbouwverenigingen was een grote klus. In 1904 werd de eerste toegelaten. In 1906 waren het er 14 en in 1913 waren dat er al 301. Na de Eerste Wereldoorlog ging het snel: in 1920 waren er 743 en twee jaar later 1 340 (HCSW, 2015b). Uit deze instellingen zijn de moderne woningcorporaties ontstaan. Door fusies werd het aantal later kleiner. In 1980 waren er nog 877 instellingen, samen goed voor 26 procent van de woningvoorraad (naast andere sociale verhuurders zoals gemeentelijke woonbedrijven) (CBS,1981; CBS, 1982). Inmiddels zijn er nog geen 270 ‘toegelaten instellingen’ over. Sommige woningcorporaties bezitten tegenwoordig wel meer dan 40 duizend woningen (CBS, 2025b).

1919 Woningtypen en eigendom in kaart

In 1919 telde Nederland volgens een nieuwe woningtelling ruim 1,2 miljoen woningen (CBS, 1919). Later is dit cijfer omhoog bijgesteld. De woningbezetting was duidelijk lager dan tien jaar eerder. Vanaf dit jaar komt er ook beter zicht op woningtypen en eigendom. De telling onderscheidt onder meer ‘woningen met nering of bedrijf’ (bijvoorbeeld meubelmakers), 'vrije of dienstwoningen’ (zoals seinwachtershuisjes) en tussen eigenaar-bewoners en huurders. Veel mensen bleken hun beroep aan huis te hebben, aangezien 18 procent een woning ‘met nering of bedrijf’ was. Nog eens 3 procent was een ‘vrije of dienstwoning’ (CBS, Woningtelling 1919).

Huren was destijds het meest gebruikelijk. Slechts 29 procent van de woningen was eigendom van de bewoner. Ter vergelijking: tegenwoordig is dat 57 procent (StatLine, 2024a). Ruim twee derde van de woningen werd bewoond door huurders. De verhuurders daarvan waren vooral private partijen. Woningbouwverenigingen waren al wel in opkomst en sommige werkgevers spanden zich in voor de woonomstandigheden van hun arbeiders, al was het aantal woningen dat zij verhuurden klein. 'Liefdadigheidsinstellingen' bezaten iets meer dan 6 duizend woningen, werkgevers (exclusief dienstwoningen) minder dan 26 duizend. Niet duidelijk is of woningbouwverenigingen hieronder vallen.

De krappe huisvesting kreeg ook  aandacht van de rijksoverheid. In 1919 liet de minister van Volkshuisvesting in een circulaire weten alleen nog subsidie te geven voor woningen met minimaal drie slaapkamers. Zo moesten ouders apart kunnen slapen van hun kinderen, en jongens apart van meisjes (Huisman e.a., 2000). Vanaf dat moment groeit het aantal woningen met vier of meer vertrekken snel. De subsidies waren bedoeld voor woningcorporaties en gemeenten (De Vos, 2010).

In dezelfde periode is de ‘tuinwijk’ in opkomst, geïnspireerd op Elbenezer Howards idee van de ‘tuinstad’. Dat idee hield in dat fabrieksarbeiders moesten kunnen wonen op een plek die de voordelen van het platteland combineert met de voordelen van de stad (Korthals Altes, 2004; Peeters, 2025). Aan de randen van de stad kwamen wijken met kleine eengezinswoningen en veel groen. Hier hadden arbeiders toegang tot schone lucht en de culturele voorzieningen van de stad, en konden ze groente en fruit verbouwen. In 1921 werd in Utrecht de eerste tuinwijk van Nederland gebouwd (Gemeente Utrecht, 2007).

Tuinwijk te Utrecht in 1930

Na de woningbouwachterstand die was opgelopen tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt er snel meer gebouwd (De Vos, 2010). Tot 1940 komen er gemiddeld bijna 40 duizend woningen per jaar bij, ongeveer 2,2 procent per jaar. Ter vergelijking: sinds 2000 ligt het gemiddelde op 0,9 procent per jaar. Alleen in de jaren zestig en zeventig zou relatief sneller gebouwd worden dan in de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw (StatLine, 2025a).

Volgens de woningtelling waren er in 1930 ruim 1,8 miljoen woningen (StatLine, 2001). Het aantal bewoners per woning was verder gedaald naar gemiddeld 4,3. Dit betekent dat mensen meer ruimte en privacy hadden dan voorheen. Voor het eerst heeft de meerderheid van de bewoonde woningen (62 procent) tenminste vier vertrekken. Dit betekent dat er voor het eerst gemiddeld meer vertrekken dan bewoners waren. Toch bleven cijfers gemaakt worden over ‘moreel ongewenste huisvesting’, net als in 1919. Dit ging om situaties die volgens de normen van die tijd ongewenst werden gevonden. Bijvoorbeeld wanneer mensen van verschillend geslacht een slaapvertrek moesten delen, zonder dat ze getrouwd waren.

In 1930 werd in de woningtelling ook specifiek gekeken naar deze situaties. Deze meting had de officiële titel: ‘Woningen van gezinnen, met vermelding der woningen met één of ten hoogste twee slaapruimten, waarin onder meer of uitsluitend zijn aangetroffen personen van veertien jaar en ouder van ongelijk geslacht, die niet met elkaar gehuwd zijn’. In 1930 waren er ruim 204 duizend van dat soort woningen. In de grafiek is een wat meer hedendaagse formulering gehanteerd, net als voor de drie groepen. Deze kenden in de originele tekst formuleringen als: 'Woningen van gezinnen, waartoe behooren: het gezinshoofd en nog een persoon van 14 jaar of ouder van een ander geslacht dan het gezinshoofd’.

Bedsteden en alkoven

In die tijd waren bedsteden nog gebruikelijk als slaapplek. Dit waren grote ingebouwde kasten met daarin een bed. Soms waren er twee bedden boven elkaar. In 1930 hadden vier op de tien woningen er minstens één, vooral de kleinere woningen. De bedstee was uitgevonden in de middeleeuwen om warm te blijven in koude nachten (IsGeschiedenis, 2025). Maar aan het begin van de twintigste eeuw werd het vooral gezien als een plek waar ziekten en schimmels konden ontstaan. Woningen met maar één of twee woonvertrekken hadden vaak wel een of meerdere bedsteden. Hoeveel woningen vóór 1930 een bedstede hadden, is niet bekend. Naast de bedstede bestond er ook een alkoof, zie ook hoofdstuk 1899. Dit was een nis waar een bed in geplaatst kon worden, die afgesloten kon worden met een gordijn. Dit zorgde niet alleen voor privacy, maar hield ook warmte vast.

Van Beuningenstraat te Amsterdam in 1901

Crisis

In de jaren vóór 1930 werden veel woningen gebouwd door woningcorporaties en gemeenten, met financiële steun van het Rijk (De Vos, 2010). Deze steun eindigde in 1929, waarna private partijen de bouw overnamen, zij het onder strikte (steden)bouwkundige eisen van gemeenten. Veel mensen uit de middenklasse investeerden in die tijd in vastgoed, mede vanwege de beurscrisis. Een huis kopen of laten bouwen was nog nooit zo betaalbaar.

Dankzij efficiënte bouwmethoden en lage materiaal- en arbeidskosten betaalde men voor een twee-onder-een-kapwoning niet meer dan het jaarsalaris van een onderwijzer. Ondanks de lage bouwkosten waren de huren relatief hoog, wat het aantrekkelijk maakte om woningen te bouwen voor verhuur. Vanaf 1935 stagneerde de woningbouw door stijgende prijzen, die veroorzaakt werden door de oorlogsindustrie in Duitsland. De woningen uit de jaren dertig worden nog altijd beschouwd als van hoge kwaliteit en zijn nog steeds populair (De Vos, 2010).

Gezicht op het Rietveld Schröderhuis (Prins Hendriklaan 50) te Utrecht, 1925

In de jaren twintig was ook het ‘Nieuwe Bouwen’ opgekomen. Deze architectuurstroming, waar onder andere Gerrit Rietveld en J.J.P. Oud deel van uitmaakten, legde de nadruk op ‘licht, lucht en ruimte’. Het Nieuwe Bouwen promootte een functionele bouwstijl, met nieuwe materialen zoals gewapend beton. Er werd veel aandacht besteed aan bezonning en ventilatie (Canon van Nederland, 2025). In tegenstelling tot de tuinstad of tuinwijk, waar de nadruk lag op kleine, grondgebonden huizen met een eigen tuin, werden nu ook gestapelde woningen ontworpen. In 1934 werd in Rotterdam de eerste galerijflat van Nederland opgeleverd, de Bergpolderflat. Dit was een experiment in goedkope woningbouw (Top010.nl, 2013; Van Bergeijk, 2025). Pas vanaf de jaren zestig zou dit prototype en de functionalistische denkwijze veel navolging krijgen.

De Tweede Wereldoorlog (1940-1945) had grote schade aangericht aan de woningvoorraad in Nederland. In 1940 waren er nog 2,2 miljoen woningen. Tijdens de oorlog raakten meer dan 500 duizend woningen beschadigd, waarvan 90 duizend onherstelbaar en 390 duizend licht (NIOD, 2006). In de CBS-statistieken is dit terug te vinden als sloop in de jaren 1945-1947 en ‘administratieve ‘onttrekking’ in 1947 (CBS, 2025a). Na de oorlog begint de babyboom. De behoefte aan woonruimte is groot. 

Wassenaarseweg hoek Floris Grijpstraat te Den Haag, 1945

Kabinetscrisis

In 1947 werd er een volkstelling en een woningtelling gehouden om de woningvoorraad in kaart te brengen. Ook in 1956 was er een woningtelling, dit keer zonder volkstelling. In deze telling werd onder andere gekeken naar elektriciteitsaansluitingen, het aantal slaapruimten en alleenstaande bewoners. De woningnood was in die jaren een van de belangrijkste politieke thema’s. In 1956 was het woningtekort ongeveer 188 duizend woningen, oftewel 7,4 procent van de woningvoorraad. Als huishoudens die vrijwillig samenwoonden worden meegerekend, was het tekort zelfs 247 duizend woningen (9,7 procent). In 1960 leidde een conflict over woningbouw tot een kabinetscrisis (‘de Bouwcrisis’).

Pagina 23 uit het Statistisch zakboek 1962

Nieuwstraat gezien vanaf de Venestraat naar de hoek met de Damhouderstraat te Leidschendam, 1955.

In de jaren na de oorlog kwam de ‘wijkgedachte’ op als model voor nieuwbouwwijken. Wijken moesten een eigen gemeenschap vormen, met eigen voorzieningen (HCSW, 2007). Het idee was om  verschillende groepen te laten samenleven en met elkaar in contact te laten komen. Deze trend, aangestuurd door W.F. Geyl, was een voortzetting van de tuinstadgedachte van Ebenezer Howard. Deze nieuwe wijken waren ruim opgezet, met veel eengezinswoningen en openbaar groen. In 1955 plaatste de socioloog Jacques van Doorn kritische kanttekeningen bij het idee van ‘zelfstandige wijken’. Door de toegenomen welvaart en gemotoriseerd vervoer werden bewoners steeds mobieler, waardoor de eigen woonwijk minder relevant werd voor sociale interactie.

Gezicht op enkele nieuwbouwwoningen in de wijk Slotervaart te Amsterdam, 1956.

Rijk neemt voortouw in woningbouw

Ondanks (of dankzij) alle politieke onrust werd in 1960 een belangrijke stap gezet in het woningbeleid: de Eerste Nota Ruimtelijke Ordening werd aangenomen (Bruinsma & Koomen, 2018). Dit document legde de basis voor een gestructureerd nationaal ruimtelijk beleid, als reactie op de snelle verstedelijking en industrialisatie na de Tweede Wereldoorlog. De nadruk lag op het efficiënt beheren van de schaarse ruimte. In 1962 werd ook de Woningwet van 1901 vervangen door de ‘Woningwet 1962’, die in 1965 werd ingevoerd. Waar de Woningwet van 1901 zich richtte op het bouwen van woningen met meer dan één of twee vertrekken, legde de nieuwe wet de nadruk op het verbeteren van de kwaliteit van woningen en het zorgen voor voldoende, betaalbare woningen. De woningwet is sindsdien regelmatig aangepast, de meest recente versie is van 2022.

Omslag eerste Nota Ruimtelijke Ordening

In de jaren vijftig en zestig lag de nadruk op het herstellen van beschadigde steden en het uitbreiden van stedelijke gebieden. Later kreeg meer centrale aansturing, mobiliteit en spreiding van de groei meer prioriteit. In 1966 werd de Tweede Nota Ruimtelijke Ordening aangenomen. Op basis van de nota werd de groei van steden in de jaren zeventig en tachtig beter verdeeld en bleef de verstedelijking van de Randstad beperkt. Welgestelde gezinnen verlieten in die jaren de grote steden en verhuisden naar kleinere steden en dorpjes in de omgeving. De welvaart nam in die jaren sterk toe. De jaren vijftig en zestig staan bekend als de ‘Gouden Jaren’: de economie bloeide, de werkloosheid was gering en vanaf de jaren zestig stegen ook de lonen sterk (Kazemier & Zeelenberg, 2025).

Om het Groene Hart open te houden en de infrastructuur beter te plannen, wilde men deze beweging meer stroomlijnen en voorkomen dat de steden achterbleven met de armste bewoners. De term ‘gebundelde deconcentratie‘ werd geïntroduceerd. Dit betekende dat de groei vooral in een aantal aangewezen groeikernen binnen de stedelijke agglomeraties moest plaatsvinden. (Hierover later meer.) Dit bleek moelijker dan verwacht om dit te realiseren. Pas met de Derde Nota Ruimtelijke ordening werd onder andere geregeld hoe deze plannen gefinancierd moesten worden. De Derde Nota bestond uit drie delen: de Oriënteringsnota (1973), de Verstedelijkingsnota (1977) en de Nota Landelijke Gebieden (1977). De financiering werd geregeld in de Verstedelijkingsnota (Bruinsma & Koomen 2018).

In deze periode verloren de drie grootste steden van Nederland, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, inwoners. Na de Tweede Wereldoorlog groeiden steden nog wel, maar in de jaren zestig stopte deze groei. Eind jaren zestig daalde het aantal inwoners in de grote steden pas echt. De afname van het aantal inwoners duurde tot midden jaren tachtig. Daarna nam de bevolking in de grootste gemeenten weer toe. Den Haag en Rotterdam hebben hun recordniveau van het aantal inwoners uit de jaren zestig nog niet bereikt, terwijl Amsterdam dat inmiddels wel heeft gehaald. De daling van de bevolking in deze grote steden is eigenlijk nog groter dan de cijfers in onderstaande grafiek laten zien. Dit komt doordat Rotterdam, Den Haag en Amsterdam in deze periode ook buurgemeenten hebben geannexeerd.

In Utrecht, de vierde stad van Nederland, nam het inwoneraantal ook af in de jaren zeventig en tachtig, maar minder dan in andere steden. Inmiddels is Utrecht veel groter dan vroeger, vooral dankzij de nieuwbouwwijk Leidsche Rijn.

Galerijflats

In de jaren zestig was de woningnood nog steeds groot en de eerste babyboomers wilden een eigen huis. Daarom moest er meer gebouwd worden. Het functionalistische modernisme, een stijl met sobere vormgeving en scheiding van functies, werd steeds populairder. Door de hoge grondprijzen en de grote vraag naar woningen kwamen er veel galerijflats, vaak met veel groen eromheen. Deze flats werden gebouwd met oog op het toenemend autoverkeer (Liebregts, 2009; Somer, 2020). In 1973 werd een recordaantal woningen opgeleverd: ruim 157 duizend. Doordat er dat jaar ook woningen werden gesloopt, bedroeg de netto-toename aan de woningvoorraad 143 duizend woningen.

De L-flat is een jaren 60 galerijflat in de wijk Vollenhove te Zeist. De galerijflat is de grootste van Nederland, en was ooit de grootste van Europa. De flat heeft 13 verdiepingen, 8 ingangen en telt 728 woningen (foto 2024).

Eind jaren zestig kwam er verzet tegen de eentonigheid en grootschaligheid van modernistische hoogbouwwijken, evenals het centraal stellen van automobiliteit. Mensen wilden weer kleinere wijken met verschillende typen huizen en laagbouw. Er werden nieuwe wijken gebouwd met veel variatie, kleinschaligheid en een menselijke maat. Een goed voorbeeld hiervan zijn de bloemkoolwijken. Dit zijn wijken met veel laagbouw en een doolhofstructuur. Daardoor zijn ze autoluw, met veel groene woonerven en ruimte voor kinderen om te spelen (Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 2019/2020).

Almere Haven, de wijk de Werven is een voorbeeld van een bloemkoolwijk, 2020.

Na de woningtelling in 1956 en een aparte volkstelling in 1960, volgde in 1971 weer een gecombineerde volks- en woningtelling. Deze was niet succesvol. De bevolking keerde zich tegen de volks- en woningtelling, omdat het als een te grote overheidsbemoeienis werd gezien. Het was de laatste volkstelling die via een enquête werd uitgevoerd (CBS, 2023 & 2024). Sinds 1981 voert het CBS elke tien jaar een volks- en woningtelling uit op basis van overheidsregisters. Voor de woningmarkt kwam ook nog een apart woononderzoek.

Groeikernen

Al in de jaren zestig werd het idee van groeikernen in nota’s vastgelegd. In de jaren zeventig kreeg het idee meer handen en voeten. Er kwam ook een lijst van groeikernen. Inmiddels omvangrijke steden die in de tijd zijn ontwikkeld zijn Haarlemmermeer en Zoetermeer. Zoetermeer groeide als satellietstad van Den Haag vooral in de jaren zeventig en tachtig snel. In 1992 passeerde de stad de grens van 100 duizend inwoners.

Zoetermeer, Dorpstraat en Vlamingstraat kijkend richting Driemanspolder en Meerzicht, 1978.

Van de groeikernen zou Almere uiteindelijk verreweg de grootste stad worden. Pas in 1976 werden hier de eerste gebouwen opgeleverd. Vooral halverwege de jaren tachtig groeide de stad snel. Veel mensen verhuisden vanuit grote steden naar Almere. Tegenwoordig is de stad met 232 duizend inwoners de achtste stad van Nederland. Almere is ruim groter geworden dan Lelystad, de eerste stad die in Flevoland werd ontwikkeld. Flevoland groeide snel na de oprichting in 1986 en is relatief de snelst groeiende provincie. (Voor 1986 hoorde het huidige Flevoland bij diverse bestaande provincies.)

Stadsgezicht van Almere, 1982.

Stadsvernieuwing en isolatie

In de bestaande grote steden vond ondertussen stadsvernieuwing plaats. Slecht gebouwde woningen van eind negentiende eeuw maakten plaats voor nieuwbouw. Maar in de jaren zeventig protesteerden bewoners tegen de sloop van soms monumentale panden (De Liagre Böhl, 2024). Stadsvernieuwing werd daarna kleinschaliger. Het credo werd: ‘Bouwen voor de buurt’. Renovaties moesten in samenspraak met buurtbewoners worden uitgevoerd (De Liagre Böhl, 2015). De rol van particuliere huur werd kleiner, terwijl woningcorporaties meer woningen kochten of nieuwe woningen lieten bouwen.

In de jaren zeventig en tachtig stimuleerde de overheid woningbezit via zogenaamde ‘premiekoopwoningen’. Afhankelijk van het inkomen kregen huishoudens subsidie op hun woonlasten (Boer, 2021). Hierin waren wel grote verschillen tussen regio’s. In de grote steden lag het accent op sociale huurwoningen en in minder stedelijke gebieden meer op koopwoningen. Zo bestond de woningvoorraad van Amsterdam in 1980 voor maar 6 procent uit koopwoningen (Francke & Korevaar, 2025). Ter vergelijking: in de zestiende eeuw was dat 41 procent (Van Tussenbroek, 2018). Tegenwoordig is dat 31 procent (StatLine, 2024a)

Begin jaren tachtig kwam er meer aandacht voor het energieverbruik van woningen. In 1985 had maar een derde van de woningen (33 procent) spouwmuren, en 52 procent had dubbelglas of voorzetramen. Koopwoningen waren beter geïsoleerd dan huurwoningen. In 1989, vier jaar later, was er flinke vooruitgang geboekt: 40 procent van de woningen heeft dan spouwmuren en 65 procent dubbel glas of voorzetramen. Deze verbetering kwam vooral door nieuwbouw, maar ook het absolute aantal woningen zonder spouwmuren daalde met 2 procent. Het aantal woningen zonder dubbel glas of voorzetramen daalde zelfs met 22 procent. Bij huurwoningen was de afname groter dan bij koopwoningen (CBS,1992).

Vanaf de jaren negentig werd er meer aandacht besteed aan segregatie en de woonomstandigheden van migranten. Naoorlogse stadswijken met voornamelijk sociale huurwoningen kenden sociale problemen. Wetenschappelijk onderzoekers stelden dat het voor kwetsbare en lage inkomensgroepen goed zou zijn om tussen midden en hoge inkomensgroepen te wonen. Het idee was dat zij via welvarendere buren makkelijker toegang zouden krijgen tot werk en hulp bij school, en dat voorzieningen beter zouden draaien (Galster 2007; Bolt & Van Kempen, 2008; Bolt, Philips & Van Kempen, 2010).

Vogelaarwijk Bos en Lommer te Amsterdam, 2009.

Toch bleek dat die middenklasse de grote steden verliet en ging wonen in buurgemeenten. Daar waren meer koopwoningen beschikbaar. Hierdoor kregen de grote steden te maken met hogere kosten door sociale problematiek, terwijl de belastinginkomsten daalden. Om de situatie te verbeteren, werd gezocht naar een meer sociaaleconomische diversiteit in de bevolkingssamenstelling. Dit moest ontstaan door variatie van woningtypen en eigendom te combineren binnen één wijk. In (voornamelijk) oudere naoorlogse wijken, met veel sociale huur en gestapelde bouw, werden meer koop- en vrije sector huurwoningen toegevoegd.

Ook werden sommige sociale huurwoningen omgezet naar koopwoningen en geliberaliseerde huurwoningen. Woningcorporaties verkochten woningen of gingen over tot sloop en nieuwbouw. Sinds 1992 (tot 2012) worden alle woningen geregistreerd in het ‘Woonregister’. Dit register houdt ook het aantal recreatiewoningen en wooneenheden bij. Wooneenheden zijn onzelfstandige woonruimten, zoals studentenkamers, waar bewoners bijvoorbeeld de keuken en de badkamer delen.

Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra

In de jaren negentig veranderde er veel in het woningbouwbeleid. De politiek vond dat er te veel geld van de rijksbegroting naar woningbouw ging. Al in 1989 werd de eerste stap gezet naar de liberalisering en professionalisering van de huurmarkt (Priemus, 2017; DeWilde 2022). In 1994 werden woningcorporaties verzelfstandigd via de zogenaamde Bruteringsoperatie en omgevormd tot ‘maatschappelijke ondernemingen’. Subsidies voor de sector stopten, behalve voor stadsvernieuwing, en het toezicht werd meer op afstand geplaatst. In 1995 eindigde ook het premiekoopwoningenprogramma. In de Vinex-wijken werd gestreefd naar maximaal 30 procent sociale woningbouw, zowel huur als koop. Het doel was vooral om koopwoningen te bouwen voor de middenklasse, zodat mensen vanuit sociale huur konden doorstromen.

In beleid kwam ook meer aandacht voor ruimtegebruik en functies van woningen. Steden moesten compacter worden, met meer woningen per hectare en goede toegang tot openbaar vervoer om afhankelijkheid van auto’s te verminderen. Dit was de basis voor de zogenoemde Vinex-wijken: minimaal 30 woningen per hectare, dicht bij de stad en bestaande infrastructuur. Ook werd ingezet op een mix van functies en eigendomstypen en prijsklassen, met maximaal 30 procent sociale huur of ‘sociale koop’. Dit beleid kwam voort uit de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (Vinex), die in 1991 werd opgesteld. De nadruk lag op grootschalige woningbouw op locaties die door het Rijk werden vastgelegd. In totaal werden 400 duizend woningen gebouwd in deze Vinex-wijken, waarvan Leidsche Rijn bij Utrecht de grootste is. Tot 2025 worden hier zo’n 33 duizend woningen gebouwd, waar ongeveer 100 duizend mensen komen wonen (Gemeente Utrecht, 2025).

Leidsche Rijn te Utrecht, 2019.

Aan de Vinex was de Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening voorafgegaan (VINO, 1988). In deze nota werd de nadruk gelegd op regionale concurrentie. Daarnaast werd veel aandacht besteed aan de internationale concurrentiepositie van Nederland. Daarbij werd onder andere het belang van de zeehavens van Amsterdam en Rotterdam en luchthaven Schiphol onderstreept (Bruinsma & Koomen, 2018).

Binnenstedelijk bouwen en functievermenging

Met de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening (2001) kwam er meer nadruk op functiemenging. In het verleden waren woon-en werkgebieden strikt gescheiden, wat leidde tot veel verkeer van forenzen en inefficiënt ruimtegebruik. Er kwam een herwaardering van binnenstedelijke gebieden waar wonen, werken en recreëren naast elkaar konden bestaan. Er kwam ook meer aandacht voor waterberging en ecologische functies. Vanwege klimaatverandering met grotere weersextremen, de ervaring met de dreigende overstroming van de grote rivieren in 1995 en de stijging van de zeespiegel werd het belang van wateropslag steeds duidelijker (Bruinsma & Komen, 2018).

In tegenstelling tot de Vierde Nota werd de regie in de Vijfde Nota meer gedecentraliseerd. Er werden duidelijke grenzen gesteld: verstedelijking moest binnen de rode contouren plaatsvinden, binnen de groene contouren mocht alleen worden gebouwd als er geen andere opties waren. Er werden meer woonwijken binnenstedelijk gerealiseerd. Door het verdwijnen van industrie en verplaatsing van havens, waren grote industrie- en haventerreinen in steden niet meer in gebruik. Deze werden herontwikkeld voor woningbouw en andere functies. Voorbeelden van grote wijken op voormalige industrie- en haventerreinen zijn het KNSM-eiland in Amsterdam, de Kop van Zuid in Rotterdam en (vanaf 2000) Strijp S in Eindhoven.

Als gevolg van de val van het kabinet (Kok II) werd de Vijfde Nota nooit officieel vastgesteld. Toch werd er, vooral op provinciaal niveau, wel naar gehandeld (Karnenbeek & Willems, 2022). In 2004 volgde de Nota Ruimte, de opvolger van de Vijfde Nota. Een nieuwe Nota Ruimte is in de maak.

Vogelaarwijken

Het ‘krachtwijken-beleid’ van minister Vogelaar richtte zich op sociale menging in de veertig grootste ‘probleemwijken’, die in de volksmond bekend kwamen te staan als de ‘Vogelaarwijken’ (VROM, 2007). Het Rijk ondersteunde de herontwikkeling van deze wijken. Dit gebeurde echter in een tijd van financiële crisis, waarin het Rijk wilde bezuinigen. De herontwikkeling werd grotendeels bekostigd door de zogenaamde ‘Vogelaarheffing’, die andere woningcorporaties moesten bijdragen in een fonds voor de corporaties die moesten investeren in de 40 aangewezen wijken. De Vogelaarheffing werd in 2011 voor het laatst geïnd (Binnenlands Bestuur, 2011). Daarop volgde in 2013 de 'verhuurdersheffing' die de budgetten van alle verhuurders met minimaal 50 sociale huurwoningen belastte. Op dit beleid kwam de kritiek dat deze het voor woningcorporaties moeilijk maakte om in crisistijd door te blijven bouwen (Van Veen 2005; Beekers 2010; Binnenlands Bestuur, 2020). Daarnaast heeft het idee van ‘sociale menging’ in sommige gevallen niet de verwachte positieve effecten gehad voor de bewoners van de betreffende wijken (Bolt & Van Kempen, 2008; VRO, 2025a). Het basisidee van een aantal te verbeteren 'gebieden' is inmiddels wel teruggekeerd onder de vlag Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. 

Voormalige Vogelaarwijk Overvecht te Utrecht, 2016.

In 2017 stelde de toenmalig minister voor Wonen en Rijksdienst Stef Blok, vlak voor zijn afzwaaien, dat het woningmarktbeleid “af” was. In 2010 was het Ministerie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijk Ordening en Milieu opgeheven. (In 2024 zou het terugkomen, maar zonder Milieu.) Wonen werd vanaf dat moment ondergebracht bij een minister zonder portefeuille. Volgens de minister “draaide de woningmarkt als een zonnetje” en had deze nauwelijks overheidsbemoeienis nodig  (Duurzaam gebouwd, 2017). Volgens de minister zou de markt nu zelf zijn werk doen, en konden woningcorporaties  zichzelf redden (Molen, 2021).

Eerder was er weinig beweging in de woningmarkt, vanwege de kredietcrisis (2008) en de aansluitende eurocrisis (2009-2013). Als gevolg daarvan kwam de nieuwbouw bijna tot stilstand. Huizen werden moeilijk verkocht, en veel gezinnen in de steden konden niet verhuizen omdat ze hun woning niet verkocht kregen. Wie wel verkocht, had door de dalende huizenprijzen vaak een restschuld. Dit leidde tot strengere regels voor hypotheekverstrekking. In 2017, toen de minister de uitspraak deed, waren de woningmarkt en de nieuwbouw uit het dal gekropen. Enkele jaren later zou een gebrek aan betaalbare huizen echter het belangrijkste thema worden op het terrein van de woningmarkt. (Zie verder.)

Van een oud kantoor worden woningen gemaakt, Den Haag 2025.

Sinds 2010 ligt de nadruk meer op bouwen binnen bestaande stedelijke gebieden. Een belangrijk onderdeel hiervan was de transformatie van oude gebouwen, zoals kantoren en scholen, naar woningen. Deze aanpak moest leegstand verminderen en bijdragen aan de oplossing voor het woningtekort, zonder effect op het buitengebied. Een aantal jaren leverde dit meer dan 10 duizend woningen op per jaar (exclusief splitsingen en aanbouw). Sinds 2021 neemt het aantal transformaties af, mogelijk doordat er steeds minder geschikte gebouwen beschikbaar zijn. Naast het ombouwen van gebouwen richtte het beleid zich ook op de verduurzaming van woningen.

Basisregistratie Adressen en Gebouwen

In 2012 verving de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) het oude Woonregister uit 1992. In de BAG worden panden, verblijfsobjecten, stand- en ligplaatsen geregistreerd. Een verblijfsobject kan meerdere functies hebben, bijvoorbeeld een winkel, logies of kantoor. Alleen als wonen is toegestaan, krijgt het object ook een woonfunctie. De BAG kende wat startproblemen, die voor vertekening zorgden. Met het verdwijnen van het Woonregister verdween bijvoorbeeld ook de centrale registratie van recreatiewoningen en wooneenheden. In de eerste jaren leidde dit tot verwarring: gemeenten registreerden bijvoorbeeld recreatiewoningen of woonwagens als gewone woningen.

Vanaf 2013 speelde nog een andere vertekening, vanwege de wet ‘scheiden wonen en zorg’, die extramuralisering nastreefde: lichte zorg moest zoveel mogelijk thuis worden gegeven (Molen, 2012). Als gevolg daarvan werden een deel van de verzorgingshuizen omgebouwd tot zelfstandige appartementen waar ouderen zelf huur voor betalen, in plaats van een eigen bijdrage aan de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Daarom kregen deze ‘zorgwoningen’, naast een zorgfunctie ook een woonfunctie in de BAG. Door deze administratieve toevoeging groeide de woningvoorraad op papier met bijna 50 duizend woningen tussen 2012 en 2017, waarvan zo’n 30 duizend in 2013.

Ten slotte zijn in het afgelopen decennium veel kleine studio’s toegevoegd voor studenten en jongeren. Studentencomplexen bestonden vroeger vooral uit kamers zonder eigen voorzieningen, maar nu worden steeds vaker zelfstandige studio’s opgeleverd met eigen keuken en sanitair. Dat maakt het ontvangen van huurtoeslag mogelijk. Bewoners van onzelfstandige wooneenheden hebben in principe geen recht op huurtoeslag. Ook deze ontwikkeling zorgt voor een hoger aantal woningen per huishouden, terwijl de feitelijke woonsituatie nauwelijks verandert. Sinds 2018 zijn deze administratieve correcties stabiel (StatLine, 2022).

Met de BAG wordt sinds 2012 ook de oppervlakte van woningen en het bouwjaar van panden consistent geregistreerd. Het  woonoppervlak blijft sindsdien vrij stabiel (119 à 120 m²). Wel zijn eengezinswoningen iets groter geworden (van 139 m² naar 143 m²) en meergezinswoningen (voornamelijk appartementen) iets kleiner (van 84 m²  naar 80 m²). Naast nieuwbouw hebben uitbouw van eengezinswoningen en splitsing van meergezinswoningen deze ontwikkelingen waarschijnlijk beïnvloed. Sinds juni 2025 worden ook de verleende vergunningen gepubliceerd op basis van BAG-gegevens (CBS, 2025c).

Oplopende tekorten en aandacht voor verdeling woonruimte

Rond 2015 trekt de woningmarkt weer aan. De economie groeit en de woningprijzen stijgen na jaren van daling. Ook de bevolking groeit sneller. De woningbouw komt langzaam weer op gang, maar de sector heeft te maken met personeelstekorten. Veel bouwvakkers zijn in de crisisperiode gestopt en ook gemeenten en netbeheerders hebben capaciteitsproblemen. Daarnaast mag op sommige plekken pas gebouwd worden als er maatregelen zijn om de stikstofuitstoot te beperken. Door lange procedures duurt het vaak jaren voor nieuwe projecten starten. Vanaf 2020 groeit de woningvoorraad daardoor onvoldoende. De bevolking groeit de laatste jaren sterk, met name door immigratie. Mede vanwege de Russische inval in Oekraïne, kwam er in 2022 een zeldzaam hoog aantal van 220 duizend personen bij.

Een boer bij zijn schapen met op de achtergrond de skyline van Rotterdam, 2022.

De woningmarkt wordt steeds krapper. Starters en nieuwkomers vinden moeilijk een betaalbare woning. Een kwart van de thuiswonende jongeren die uit huis willen, vindt geen woonruimte (CBS, 2025f).  Onderzoek van CBS en NIDI laat zien dat de krapte ook doorwerkt in gezinsvorming: vooral huurders krijgen later of minder vaak kinderen (Feijten & Van Wijk, 2025).

Onder andere door de lage rente stappen veel particulieren tussen 2015 en 2020 in vastgoedbeleggingen, in plaats van het geld te sparen. Tegelijkertijd wordt de sociale huursector vanaf 2015 steeds meer beperkt tot de laagste inkomens door inkomensgrenzen. Middeninkomens komen daardoor in de knel: ze verdienen te veel voor sociale huur, maar te weinig voor koop of de vrije-huursector. Om hen te helpen komen er maatregelen zoals een zelfbewoningsplicht, startersvrijstelling van overdrachtsbelasting, een hogere overdrachtsbelasting voor beleggers en de Wet betaalbare huur (per 1 juli 2024).

Uit de vastgoedwereld klinkt veel protest tegen deze maatregelen. Volgens verhuurders is het verhuren van kleine woningen door verminderde fiscale aantrekkelijkheid, hogere rente en strengere regels nauwelijks nog rendabel. Ze vrezen dat er minder gebouwd wordt en dat vastgoedbeleggers afhaken. Veel kleine particuliere verhuurders verkopen daarom hun woningen, die vervolgens vooral door jonge starters worden gekocht (Kadaster, 2025). Het aantal huurwoningen in handen van privépersonen daalde van 552 duizend begin 2023 tot 529 duizend begin 2025 (CBS, 2025b). Ook de woningproductie daalde in 2024 opnieuw, maar het is onduidelijk in hoeverre de nieuwe regels hierop van invloed zijn.

De laatste grote nota’s op het gebied van de ruimtelijke ordening zijn de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) uit 2019, de NOVEX (NOVI Extra) uit 2023 en de Omgevingswet (2024). Kerndoel van de NOVI is het realiseren van voldoende en betaalbare woningen in naoorlogse wijken en functiemenging: wonen, werken, natuur, openbare ruimte en voorzieningen meer met elkaar verweven (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2025). De NOVEX is gericht op de uitvoering van de NOVI. Hierin worden 16 zogenaamde NOVEX-gebieden aangewezen. Doel is het realiseren van woningen met waarborging van leefbaarheid, bereikbaarheid en duurzaamheid. Doel van de Omgevingswet is vooral de vele wetgeving voor het beheer van de leefomgeving te harmoniseren.

De Woonbase

Om sneller en gedetailleerder inzicht te krijgen in de woningvoorraad en bewoners, is de Woonbase ontwikkeld. Het CBS maakt dit databestand door jaarlijks gegevens uit verschillende administratieve bronnen te koppelen en deze aan te vullen met extra informatie. Hierdoor kunnen onderzoekers efficiënt analyses uitvoeren over de woningvoorraad, de woonsituatie van huishoudens en personen, en over verhuisbewegingen. De Woonbase werd in 2022 geïntroduceerd en bevat momenteel gegevens over de jaren 2015 tot en met 2024.

Het CBS houdt sinds 1899 gegevens bij over de grootte van woningen. Een belangrijke maatstaf daarbij is het aantal vertrekken (StatLine, 2001). Dit zijn ruimten als woon- en slaapkamers, maar ook keukens en ruimten die voor beroep of bedrijf werden gebruikt. Badkamers, toiletten en bijkeukens telden niet mee. In 1899 hadden woningen weinig vertrekken: bijna 60 procent bestond uit één of twee vertrekken. Van de 1,1 miljoen woningen had 28 procent slechts één vertrek en 31 procent twee vertrekken. Minder dan 16 procent beschikte over vier of meer vertrekken. Daarnaast werd geregistreerd of vertrekken aan de buitenlucht grensden en bewoond waren. Bijna 5,7 duizend inwoners woonden in 1899 in een eenkamerwoning zonder aansluiting op de buitenlucht, wat betekende dat deze woningen nauwelijks te ventileren waren. In totaal ging het om ruim 1 400 woningen.

Onder invloed van de Woningwet uit 1901 daalde het aantal vertrekken per woning snel. In 1919, net na de Eerste Wereldoorlog, bepaalde de minister van Volkshuisvesting in een circulaire dat alleen nog subsidies werden verstrekt voor woningen met minimaal drie kamers: één voor de ouders, één voor de jongens en één voor de meisjes (Huisman, 2000). Het aandeel eenkamerwoningen daalde daardoor van 28 procent in 1899 naar 7 procent in 1930.

Tegelijkertijd nam het aandeel woningen met vijf of meer vertrekken toe. Dit zijn ook woningen met een ‘kamer-en-suite’, waarbij woon- en eetkamer met een schuifdeur gescheiden waren. (Dit telde als twee vertrekken.) Na de Tweede Wereldoorlog maakte de ‘kamer-en-suite’ plaats voor de doorzonwoning. Dit is een woning met een open woonkamer met ramen aan voor- en achterzijde (De Bouwencyclopedie, 2015; Smeets, 2024). Vanaf dat moment werden woningen met vijf of meer kamers meer gangbaar: in 1947 had 60 procent van de woningen vijf of meer vertrekken, en in 1971 was dat al 74 procent.

Gezin thuis, ca 1899

Minder dan 10 procent van de woningen had toen nog drie of minder vertrekken. Daarna nam het aandeel woningen met drie of minder vertrekken weer toe, mede doordat kleine kamers werden samengevoegd of juist werden  verbouwd tot badkamer. Het artikel ‘De grenzen aan de galerijflat’ beschrijft voorbeelden van het aanpassen van plattegronden aan moderne woonwensen, zoals het samenvoegen of opofferen van kamers voor (ruimere) badkamers (Liebregts 2009).