Economisch beeld verslechtert verder in november

30-11-2023 06:30

Over dit onderwerp zijn nieuwere cijfers beschikbaar. Bekijk de laatste cijfers.

Het conjunctuurbeeld volgens de Conjunctuurklok van het CBS was in november negatiever dan in oktober, meldt het CBS. In de Conjunctuurklok van november presteerden 10 van de 13 indicatoren slechter dan hun langjarige trend.

De conjunctuurklok is een hulpmiddel voor het bepalen van de stand en het verloop van de Nederlandse conjunctuur. In de Conjunctuurklok komt vrijwel alle belangrijke economische informatie samen die het CBS tijdens de afgelopen maand c.q. het afgelopen kwartaal heeft gepubliceerd. Het conjunctuurbeeld volgens de Conjunctuurklok betreft een macro-economisch beeld en het gaat niet in gelijke mate op voor alle huishoudens, bedrijven of regio’s.

Conjunctuurklokindicator (ongewogen gemiddelde van de indicatoren, exclusief bbp, in de Conjunctuurklok)
jaar	maand	cyclus (afwijking van de langetermijntrend (=0))
2017	januari	0,22
2017	februari	0,28
2017	maart	0,33
2017	april	0,36
2017	mei	0,42
2017	juni	0,45
2017	juli	0,48
2017	augustus	0,54
2017	september	0,58
2017	oktober	0,62
2017	november	0,68
2017	december	0,72
2018	januari	0,76
2018	februari	0,81
2018	maart	0,84
2018	april	0,84
2018	mei	0,86
2018	juni	0,85
2018	juli	0,84
2018	augustus	0,85
2018	september	0,84
2018	oktober	0,82
2018	november	0,82
2018	december	0,78
2019	januari	0,73
2019	februari	0,71
2019	maart	0,67
2019	april	0,64
2019	mei	0,63
2019	juni	0,6
2019	juli	0,57
2019	augustus	0,53
2019	september	0,5
2019	oktober	0,48
2019	november	0,41
2019	december	0,5
2020	januari	0,38
2020	februari	0,3
2020	maart	0,19
2020	april	-0,37
2020	mei	-1,06
2020	juni	-2
2020	juli	-2,01
2020	augustus	-1,33
2020	september	-1,18
2020	oktober	-0,97
2020	november	-0,9
2020	december	-0,64
2021	januari	-0,73
2021	februari	-0,95
2021	maart	-0,89
2021	april	-0,74
2021	mei	-0,49
2021	juni	-0,32
2021	juli	-0,03
2021	augustus	0,37
2021	september	0,45
2021	oktober	0,54
2021	november	0,63
2021	december	0,67
2022	januari	0,63
2022	februari	0,31
2022	maart	0,46
2022	april	0,55
2022	mei	0,69
2022	juni	0,71
2022	juli	0,64
2022	augustus	0,63
2022	september	0,52
2022	oktober	0,4
2022	november	0,33
2022	december	0,23
2023	januari	0,13
2023	februari	0,01
2023	maart	-0,09
2023	april	-0,21
2023	mei	-0,36
2023	juni	-0,49
2023	juli	-0,61
2023	augustus	-0,75
2023	september	-0,83
2023	oktober	-0,89
2023	november	-0,97

Conjunctuurklokindicator (ongewogen gemiddelde van de indicatoren, exclusief bbp, in de Conjunctuurklok)
jaar	maand	cyclus (afwijking van de langetermijntrend (=0))
2017	januari	0,22
2017	februari	0,28
2017	maart	0,33
2017	april	0,36
2017	mei	0,42
2017	juni	0,45
2017	juli	0,48
2017	augustus	0,54
2017	september	0,58
2017	oktober	0,62
2017	november	0,68
2017	december	0,72
2018	januari	0,76
2018	februari	0,81
2018	maart	0,84
2018	april	0,84
2018	mei	0,86
2018	juni	0,85
2018	juli	0,84
2018	augustus	0,85
2018	september	0,84
2018	oktober	0,82
2018	november	0,82
2018	december	0,78
2019	januari	0,73
2019	februari	0,71
2019	maart	0,67
2019	april	0,64
2019	mei	0,63
2019	juni	0,6
2019	juli	0,57
2019	augustus	0,53
2019	september	0,5
2019	oktober	0,48
2019	november	0,41
2019	december	0,5
2020	januari	0,38
2020	februari	0,3
2020	maart	0,19
2020	april	-0,37
2020	mei	-1,06
2020	juni	-2
2020	juli	-2,01
2020	augustus	-1,33
2020	september	-1,18
2020	oktober	-0,97
2020	november	-0,9
2020	december	-0,64
2021	januari	-0,73
2021	februari	-0,95
2021	maart	-0,89
2021	april	-0,74
2021	mei	-0,49
2021	juni	-0,32
2021	juli	-0,03
2021	augustus	0,37
2021	september	0,45
2021	oktober	0,54
2021	november	0,63
2021	december	0,67
2022	januari	0,63
2022	februari	0,31
2022	maart	0,46
2022	april	0,55
2022	mei	0,69
2022	juni	0,71
2022	juli	0,64
2022	augustus	0,63
2022	september	0,52
2022	oktober	0,4
2022	november	0,33
2022	december	0,23
2023	januari	0,13
2023	februari	0,01
2023	maart	-0,09
2023	april	-0,21
2023	mei	-0,36
2023	juni	-0,49
2023	juli	-0,61
2023	augustus	-0,75
2023	september	-0,83
2023	oktober	-0,89
2023	november	-0,97

Consumenten- en producentenvertrouwen minder negatief

Consumenten waren in november minder negatief dan een maand eerder. Hun vertrouwen lag echter nog ver onder het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar. Het vertrouwen van producenten was in november ook minder negatief dan in oktober. Het producentenvertrouwen lag ook onder het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar.

Consumenten- en producentenvertrouwen (seizoengecorrigeerd)
jaar	maand	Consumentenvertrouwen (gemiddelde van de deelvragen)	Producentenvertrouwen (gemiddelde van de deelvragen)
2019	januari	0	5,8
2019	februari	-2	6,3
2019	maart	-4	6,1
2019	april	-3	6,7
2019	mei	-3	4,7
2019	juni	0	3,3
2019	juli	2	3,9
2019	augustus	0	3,9
2019	september	-2	3,3
2019	oktober	-1	3,6
2019	november	-2	2,8
2019	december	-2	2,9
2020	januari	-3	2,5
2020	februari	-2	3,7
2020	maart	-2	0,2
2020	april	-22	-28,7
2020	mei	-31	-25,1
2020	juni	-27	-15,1
2020	juli	-26	-8,7
2020	augustus	-29	-5,4
2020	september	-28	-4,8
2020	oktober	-30	-5,6
2020	november	-26	-3,8
2020	december	-20	-0,4
2021	januari	-19	0,6
2021	februari	-19	0,1
2021	maart	-18	3,4
2021	april	-14	6,5
2021	mei	-9	8,8
2021	juni	-3	11,5
2021	juli	-4	12,3
2021	augustus	-6	9,6
2021	september	-5	11,1
2021	oktober	-10	12,3
2021	november	-19	12,7
2021	december	-25	10,2
2022	januari	-28	9
2022	februari	-30	8,5
2022	maart	-39	8,7
2022	april	-48	10,8
2022	mei	-47	9,9
2022	juni	-50	8,1
2022	juli	-51	8,4
2022	augustus	-54	4,6
2022	september	-59	2,6
2022	oktober	-59	2,5
2022	november	-57	3
2022	december	-52	3,3
2023	januari	-49	3,6
2023	februari	-44	3,7
2023	maart	-39	4
2023	april	-37	3
2023	mei	-38	2,1
2023	juni	-39	1
2023	juli	-39	0,1
2023	augustus	-40	-2,2
2023	september	-39	-2,2
2023	oktober	-38	-1,8
2023	november	-33	-0,5

Consumenten- en producentenvertrouwen (seizoengecorrigeerd)
jaar	maand	Consumentenvertrouwen (gemiddelde van de deelvragen)	Producentenvertrouwen (gemiddelde van de deelvragen)
2019	januari	0	5,8
2019	februari	-2	6,3
2019	maart	-4	6,1
2019	april	-3	6,7
2019	mei	-3	4,7
2019	juni	0	3,3
2019	juli	2	3,9
2019	augustus	0	3,9
2019	september	-2	3,3
2019	oktober	-1	3,6
2019	november	-2	2,8
2019	december	-2	2,9
2020	januari	-3	2,5
2020	februari	-2	3,7
2020	maart	-2	0,2
2020	april	-22	-28,7
2020	mei	-31	-25,1
2020	juni	-27	-15,1
2020	juli	-26	-8,7
2020	augustus	-29	-5,4
2020	september	-28	-4,8
2020	oktober	-30	-5,6
2020	november	-26	-3,8
2020	december	-20	-0,4
2021	januari	-19	0,6
2021	februari	-19	0,1
2021	maart	-18	3,4
2021	april	-14	6,5
2021	mei	-9	8,8
2021	juni	-3	11,5
2021	juli	-4	12,3
2021	augustus	-6	9,6
2021	september	-5	11,1
2021	oktober	-10	12,3
2021	november	-19	12,7
2021	december	-25	10,2
2022	januari	-28	9
2022	februari	-30	8,5
2022	maart	-39	8,7
2022	april	-48	10,8
2022	mei	-47	9,9
2022	juni	-50	8,1
2022	juli	-51	8,4
2022	augustus	-54	4,6
2022	september	-59	2,6
2022	oktober	-59	2,5
2022	november	-57	3
2022	december	-52	3,3
2023	januari	-49	3,6
2023	februari	-44	3,7
2023	maart	-39	4
2023	april	-37	3
2023	mei	-38	2,1
2023	juni	-39	1
2023	juli	-39	0,1
2023	augustus	-40	-2,2
2023	september	-39	-2,2
2023	oktober	-38	-1,8
2023	november	-33	-0,5

Consumptie huishoudens, investeringen en export krimpen

Het volume (werkdaggecorrigeerd) van de goederenexport was in september 4,8 kleiner dan in september 2022. Er zijn vooral minder chemische producten, voedings-en genotmiddelen, elektronische machines en optische apparaten uitgevoerd dan een jaar eerder.

In september 2023 hebben huishoudens 1,9 procent, voor koopdagen en prijsveranderingen gecorrigeerd, minder goederen en diensten gekocht dan in september 2022. Ze kochten zowel minder goederen als minder diensten.

In september 2023 was het volume van de investeringen in materiële vaste activa 1,6 procent kleiner dan een jaar eerder. Dat komt vooral doordat er minder is geïnvesteerd in vliegtuigen en woningen. In personenauto’s is echter meer geïnvesteerd.

Productie industrie ruim 10 procent lager in september

De gemiddelde dagproductie van de Nederlandse industrie was in september 10,3 procent lager dan in september 2022. Ook in de voorgaande maanden van 2023 kromp de productie op jaarbasis. Ten opzichte van augustus daalde de productie met 0,9 procent.

Een fractie minder faillissementen in oktober

In oktober zijn, voor zittingsdagen gecorrigeerd, 4 minder bedrijven failliet verklaard dan in september. Dat is een daling van 1 procent. De trend van het aantal faillissementen is echter ruim een jaar stijgend.

Prijzen koopwoningen ruim 2 procent lager in oktober

In oktober 2023 waren de prijzen van bestaande koopwoningen gemiddeld 2,3 procent lager dan in oktober 2022. De prijsdaling vlakte daarmee opnieuw af. Ten opzichte van september 2023 stegen de prijzen in oktober met 0,7 procent.

Minder vacatures, minder werklozen, evenveel gewerkte uren

Werknemers en zelfstandigen werkten in het derde kwartaal van 2023 in totaal ruim 3,6 miljard uur. Dat is, gecorrigeerd voor seizoensinvloeden, evenveel als een kwartaal eerder.

Voor het vijfde achtereenvolgende kwartaal waren er minder vacatures dan in het kwartaal ervoor. Eind september stonden er 416 duizend vacatures open, 12 duizend minder dan aan het einde van het tweede kwartaal.

De werkloosheid is in oktober gedaald naar 3,6 procent van de beroepsbevolking. In september was dat nog 3,7 procent. Hiermee heeft de lichte toename van de werkloosheid in het afgelopen half jaar zich niet doorgezet. Gemiddeld over de afgelopen drie maanden bleef het aantal werklozen ongeveer gelijk en kwam in oktober uit op 361 duizend.

De omzet van uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling daalde in het tweede kwartaal 2023 met 0,3 procent in vergelijking met een kwartaal eerder.

Bruto binnenlandse product (volume), seizoengecorrigeerd
Jaar	Kwartaal	Index (2015=100)
2017	1e kwartaal	104
2017	2e kwartaal	104,9
2017	3e kwartaal	105,6
2017	4e kwartaal	106,4
2018	1e kwartaal	106,9
2018	2e kwartaal	107,6
2018	3e kwartaal	107,8
2018	4e kwartaal	108,3
2019	1e kwartaal	109,2
2019	2e kwartaal	109,5
2019	3e kwartaal	109,7
2019	4e kwartaal	110,4
2020	1e kwartaal	108,9
2020	2e kwartaal	99,8
2020	3e kwartaal	106,2
2020	4e kwartaal	106,8
2021	1e kwartaal	108,1
2021	2e kwartaal	111,4
2021	3e kwartaal	113,7
2021	4e kwartaal	114,5
2022	1e kwartaal	115,1
2022	2e kwartaal	117,1
2022	3e kwartaal	117,2
2022	4e kwartaal	118,1
2023	1e kwartaal	117,5
2023	2e kwartaal	117
2023	3e kwartaal	116,8

Bruto binnenlandse product (volume), seizoengecorrigeerd
Jaar	Kwartaal	Index (2015=100)
2017	1e kwartaal	104
2017	2e kwartaal	104,9
2017	3e kwartaal	105,6
2017	4e kwartaal	106,4
2018	1e kwartaal	106,9
2018	2e kwartaal	107,6
2018	3e kwartaal	107,8
2018	4e kwartaal	108,3
2019	1e kwartaal	109,2
2019	2e kwartaal	109,5
2019	3e kwartaal	109,7
2019	4e kwartaal	110,4
2020	1e kwartaal	108,9
2020	2e kwartaal	99,8
2020	3e kwartaal	106,2
2020	4e kwartaal	106,8
2021	1e kwartaal	108,1
2021	2e kwartaal	111,4
2021	3e kwartaal	113,7
2021	4e kwartaal	114,5
2022	1e kwartaal	115,1
2022	2e kwartaal	117,1
2022	3e kwartaal	117,2
2022	4e kwartaal	118,1
2023	1e kwartaal	117,5
2023	2e kwartaal	117
2023	3e kwartaal	116,8

Bbp daalde met 0,2 procent in derde kwartaal 2023

Volgens de eerste berekening van het CBS daalde het volume van het bruto binnenlands product (bbp) in het derde kwartaal van 2023 met 0,2 procent ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Dit is het derde opeenvolgende kwartaal met krimp. In het eerste en tweede kwartaal daalde het bbp met respectievelijk 0,5 en 0,4 procent. De krimp in het derde kwartaal is vooral toe te schrijven aan een daling van de investeringen in vaste activa en aan een daling van de voorraadmutatie.

Relevante links

Visualisatie - Conjunctuurklok en -indicator
Dossier - Conjunctuur
Dashboard - Dashboard economie - conjunctuur