Nieuwsbrief Leefomgeving kwartaal II 2025
Inhoud
1. Artikelen en publicaties
2. Aanvullende statistische diensten
3. Updates Compendium voor de Leefomgeving
4. Verschijnt binnenkort
5. Meer informatie
Deze nieuwsbrief
Welkom bij de Nieuwsbrief Leefomgeving van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over het tweede kwartaal van 2025. De Nieuwsbrief Leefomgeving verschijnt elk kwartaal en bevat een overzicht van de nieuwste cijfers en publicaties over de thema’s Bouwen en wonen, Energie, Landbouw en natuur, Milieu, en Regio en ruimte.
1. Artikelen en publicaties
Bouwen en wonen
Wooncarrière starters begint vaak in een private huurwoning
Van de 338 duizend startende huishoudens in 2023 verhuisde de helft naar een private huurwoning. Nog eens 22 procent betrok een woning met een woningcorporatie als verhuurder. Starters verhuizen minder vaak naar een koopwoning: 19 procent. De laatste 9 procent verhuisde naar een overige woonruimte. Dat kan bijvoorbeeld een pand zijn zonder woonfunctie, zoals anti-kraak wonen of een hotel waar (tijdelijk) in gewoond mag worden.
In 2023 waren er in totaal 560 duizend starters op de woningmarkt. Starters zijn personen die in Nederland voor het eerst zelfstandig zijn gaan wonen. Een starter kan ook bij iemand gaan inwonen en op die manier een nieuw huishouden vormen. Het gaat dan om 60 duizend huishoudens. Lees meer in het nieuwsbericht Wooncarrière starters begint vaak in een private huurwoning.
| soort woning | % |
|---|---|
| Huurwoning in bezit van private verhuurder | 50 |
| Huurwoning in bezit van woningcorporatie | 22 |
| Koopwoning | 19 |
| Overige woonruimte | 9 |
Gemiddelde WOZ-waarde woningen 5 procent hoger
In 2025 bedraagt de gemiddelde WOZ-waarde van een woning 398 duizend euro. Dat is 5 procent meer dan een jaar eerder. De WOZ-waarde steeg het meest in Leidschendam-Voorburg en daalde het meest in Wierden en Eersel.
De WOZ-waarde voor 2025 is de door de gemeenten vastgestelde marktwaarde van alle huur- en koopwoningen per 1 januari 2024. De overheid gebruikt de WOZ-waarde om de hoogte van een aantal belastingen en heffingen te bepalen, zoals de onroerendezaakbelasting (ozb), inkomstenbelasting en waterschapsbelasting. Lees meer in het nieuwsbericht Gemiddelde WOZ-waarde woningen 5 procent hoger.
| Gemeente | Verschil met 2024 (%) |
|---|---|
| Groningen | 4,3 |
| Almere | 5,9 |
| Stadskanaal | 7,2 |
| Veendam | 5,3 |
| Zeewolde | 2,7 |
| Achtkarspelen | 8,5 |
| Ameland | 1,4 |
| Harlingen | 6,1 |
| Heerenveen | 2,2 |
| Leeuwarden | 6,0 |
| Ooststellingwerf | 0,6 |
| Opsterland | 2,4 |
| Schiermonnikoog | 4,7 |
| Smallingerland | 1,4 |
| Terschelling | 4,6 |
| Vlieland | 6,8 |
| Weststellingwerf | 1,9 |
| Assen | 3,2 |
| Coevorden | 5,4 |
| Emmen | 5,6 |
| Hoogeveen | 5,5 |
| Meppel | 4,0 |
| Almelo | 3,9 |
| Borne | 0,5 |
| Dalfsen | 5,8 |
| Deventer | 4,4 |
| Enschede | 1,4 |
| Haaksbergen | 3,3 |
| Hardenberg | 7,0 |
| Hellendoorn | -0,3 |
| Hengelo (O.) | 2,3 |
| Kampen | 7,1 |
| Losser | 3,3 |
| Noordoostpolder | 4,3 |
| Oldenzaal | 2,3 |
| Ommen | 4,4 |
| Raalte | 6,2 |
| Staphorst | 6,1 |
| Tubbergen | 1,6 |
| Urk | 4,7 |
| Wierden | -1,4 |
| Zwolle | 5,6 |
| Aalten | 4,2 |
| Apeldoorn | 1,0 |
| Arnhem | 4,5 |
| Barneveld | 6,0 |
| Beuningen | 6,4 |
| Brummen | 2,6 |
| Buren | 6,5 |
| Culemborg | 8,8 |
| Doesburg | 6,7 |
| Doetinchem | 6,1 |
| Druten | 7,1 |
| Duiven | 4,5 |
| Ede | 5,8 |
| Elburg | 8,3 |
| Epe | 2,2 |
| Ermelo | 3,4 |
| Harderwijk | 3,6 |
| Hattem | 6,7 |
| Heerde | 4,7 |
| Heumen | 10,1 |
| Lochem | 0,4 |
| Maasdriel | 9,7 |
| Nijkerk | 4,3 |
| Nijmegen | 3,5 |
| Oldebroek | 7,3 |
| Putten | 6,6 |
| Renkum | 6,5 |
| Rheden | 4,7 |
| Rozendaal | 3,0 |
| Scherpenzeel | 6,0 |
| Tiel | 3,2 |
| Voorst | 1,5 |
| Wageningen | 2,3 |
| Westervoort | 4,7 |
| Winterswijk | 3,7 |
| Wijchen | 7,0 |
| Zaltbommel | 7,1 |
| Zevenaar | 4,4 |
| Zutphen | 4,0 |
| Nunspeet | 6,1 |
| Dronten | 5,1 |
| Amersfoort | 6,2 |
| Baarn | 3,7 |
| De Bilt | 5,2 |
| Bunnik | 5,4 |
| Bunschoten | 5,9 |
| Eemnes | 3,8 |
| Houten | 5,0 |
| Leusden | 5,4 |
| Lopik | 6,4 |
| Montfoort | 5,3 |
| Renswoude | 0,4 |
| Rhenen | 6,0 |
| Soest | 4,8 |
| Utrecht | 8,9 |
| Veenendaal | 1,5 |
| Woudenberg | 2,9 |
| Wijk bij Duurstede | 4,8 |
| IJsselstein | 8,0 |
| Zeist | 5,7 |
| Nieuwegein | 9,7 |
| Aalsmeer | 7,9 |
| Alkmaar | 5,8 |
| Amstelveen | 6,0 |
| Amsterdam | 4,0 |
| Bergen (NH.) | 5,9 |
| Beverwijk | 6,0 |
| Blaricum | 5,6 |
| Bloemendaal | 2,1 |
| Castricum | 5,0 |
| Diemen | 7,5 |
| Edam-Volendam | 4,6 |
| Enkhuizen | 5,0 |
| Haarlem | 4,8 |
| Haarlemmermeer | 5,5 |
| Heemskerk | 2,5 |
| Heemstede | 3,7 |
| Heiloo | 5,2 |
| Den Helder | 8,3 |
| Hilversum | 1,5 |
| Hoorn | 4,0 |
| Huizen | 3,7 |
| Landsmeer | 2,6 |
| Laren (NH.) | 3,7 |
| Medemblik | 5,9 |
| Oostzaan | 6,7 |
| Opmeer | 5,0 |
| Ouder-Amstel | 6,6 |
| Purmerend | 3,3 |
| Schagen | 3,9 |
| Texel | 3,3 |
| Uitgeest | 4,8 |
| Uithoorn | 4,8 |
| Velsen | 3,8 |
| Zandvoort | 3,9 |
| Zaanstad | -0,5 |
| Alblasserdam | 2,3 |
| Alphen aan den Rijn | 6,7 |
| Barendrecht | 2,5 |
| Drechterland | 3,1 |
| Capelle aan den IJssel | 3,7 |
| Delft | 4,8 |
| Dordrecht | 7,1 |
| Gorinchem | 7,0 |
| Gouda | 6,3 |
| 's-Gravenhage | 5,8 |
| Hardinxveld-Giessendam | 2,2 |
| Hendrik-Ido-Ambacht | 7,5 |
| Stede Broec | 1,9 |
| Hillegom | 10,4 |
| Katwijk | 5,5 |
| Krimpen aan den IJssel | 2,4 |
| Leiden | 4,1 |
| Leiderdorp | 6,4 |
| Lisse | 6,1 |
| Maassluis | 6,5 |
| Nieuwkoop | 2,5 |
| Noordwijk | 4,5 |
| Oegstgeest | 6,0 |
| Oudewater | 5,0 |
| Papendrecht | 6,7 |
| Ridderkerk | 1,2 |
| Rotterdam | 2,4 |
| Rijswijk (ZH.) | 1,1 |
| Schiedam | 5,0 |
| Sliedrecht | 8,3 |
| Albrandswaard | 2,0 |
| Vlaardingen | 4,5 |
| Voorschoten | 5,4 |
| Waddinxveen | 7,2 |
| Wassenaar | 2,3 |
| Woerden | 5,6 |
| Zoetermeer | 3,3 |
| Zoeterwoude | 4,3 |
| Zwijndrecht | 8,3 |
| Borsele | 6,6 |
| Goes | 5,6 |
| West Maas en Waal | 8,5 |
| Hulst | 4,7 |
| Kapelle | 5,4 |
| Middelburg (Z.) | 6,2 |
| Reimerswaal | 4,1 |
| Terneuzen | 5,3 |
| Tholen | 4,5 |
| Veere | 2,1 |
| Vlissingen | 4,9 |
| De Ronde Venen | 5,4 |
| Tytsjerksteradiel | 8,2 |
| Asten | 6,0 |
| Baarle-Nassau | 1,5 |
| Bergen op Zoom | 6,7 |
| Best | 7,7 |
| Boekel | 4,8 |
| Boxtel | 5,3 |
| Breda | 7,4 |
| Deurne | 6,5 |
| Pekela | 6,9 |
| Dongen | 6,8 |
| Eersel | -1,4 |
| Eindhoven | 7,7 |
| Etten-Leur | 6,2 |
| Geertruidenberg | 5,2 |
| Gilze en Rijen | 5,4 |
| Goirle | 4,5 |
| Helmond | 7,8 |
| 's-Hertogenbosch | 3,2 |
| Heusden | 6,5 |
| Hilvarenbeek | 3,2 |
| Loon op Zand | 5,7 |
| Nuenen, Gerwen en Nederwetten | 4,9 |
| Oirschot | 0,8 |
| Oisterwijk | 3,8 |
| Oosterhout | 6,0 |
| Oss | 4,9 |
| Rucphen | 8,4 |
| Sint-Michielsgestel | 6,0 |
| Someren | 6,6 |
| Son en Breugel | 5,5 |
| Steenbergen | 4,0 |
| Waterland | 3,4 |
| Tilburg | 4,0 |
| Valkenswaard | 10,3 |
| Veldhoven | 4,6 |
| Vught | 8,8 |
| Waalre | 4,1 |
| Waalwijk | 7,7 |
| Woensdrecht | 6,7 |
| Zundert | 5,5 |
| Wormerland | 4,8 |
| Landgraaf | 7,3 |
| Beek (L.) | 8,5 |
| Beesel | 9,5 |
| Bergen (L.) | 7,5 |
| Brunssum | 6,7 |
| Gennep | 8,2 |
| Heerlen | 7,0 |
| Kerkrade | 7,0 |
| Maastricht | 5,7 |
| Meerssen | 5,8 |
| Mook en Middelaar | 6,3 |
| Nederweert | 7,7 |
| Roermond | 6,9 |
| Simpelveld | 8,3 |
| Stein (L.) | 8,2 |
| Vaals | 8,2 |
| Venlo | 8,7 |
| Venray | 10,4 |
| Voerendaal | 8,3 |
| Weert | 6,6 |
| Valkenburg aan de Geul | 7,5 |
| Lelystad | 2,3 |
| Horst aan de Maas | 8,6 |
| Oude IJsselstreek | 4,3 |
| Teylingen | 4,5 |
| Utrechtse Heuvelrug | 8,5 |
| Oost Gelre | 11,1 |
| Koggenland | 4,8 |
| Lansingerland | 1,8 |
| Leudal | 8,0 |
| Maasgouw | 8,7 |
| Gemert-Bakel | 4,9 |
| Halderberge | 6,7 |
| Heeze-Leende | 5,9 |
| Laarbeek | 7,1 |
| Reusel-De Mierden | 1,4 |
| Roerdalen | 6,2 |
| Roosendaal | 7,7 |
| Schouwen-Duiveland | 6,5 |
| Aa en Hunze | 7,5 |
| Borger-Odoorn | 5,6 |
| De Wolden | 3,3 |
| Noord-Beveland | 5,6 |
| Wijdemeren | 2,7 |
| Noordenveld | 6,3 |
| Twenterand | 4,1 |
| Westerveld | 7,7 |
| Lingewaard | 3,8 |
| Cranendonck | 5,6 |
| Steenwijkerland | 5,0 |
| Moerdijk | 4,8 |
| Echt-Susteren | 8,9 |
| Sluis | 2,5 |
| Drimmelen | 1,0 |
| Bernheze | 5,0 |
| Alphen-Chaam | 3,7 |
| Bergeijk | 0,8 |
| Bladel | 2,8 |
| Gulpen-Wittem | 7,9 |
| Tynaarlo | 5,6 |
| Midden-Drenthe | 7,3 |
| Overbetuwe | 4,4 |
| Hof van Twente | 4,5 |
| Neder-Betuwe | 7,1 |
| Rijssen-Holten | 1,6 |
| Geldrop-Mierlo | 8,0 |
| Olst-Wijhe | 6,7 |
| Dinkelland | 3,2 |
| Westland | 4,3 |
| Midden-Delfland | 3,1 |
| Berkelland | 4,1 |
| Bronckhorst | 1,1 |
| Sittard-Geleen | 7,5 |
| Kaag en Braassem | 5,4 |
| Dantumadiel | 3,6 |
| Zuidplas | 5,3 |
| Peel en Maas | 6,7 |
| Oldambt | 4,2 |
| Zwartewaterland | 5,7 |
| Súdwest-Fryslân | 6,0 |
| Bodegraven-Reeuwijk | 4,9 |
| Eijsden-Margraten | 6,5 |
| Stichtse Vecht | 9,3 |
| Hollands Kroon | 4,8 |
| Leidschendam-Voorburg | 14,1 |
| Goeree-Overflakkee | 2,2 |
| Pijnacker-Nootdorp | 4,8 |
| Nissewaard | 6,6 |
| Krimpenerwaard | 2,5 |
| De Fryske Marren | 6,5 |
| Gooise Meren | 2,9 |
| Berg en Dal | 6,5 |
| Meierijstad | 7,1 |
| Waadhoeke | 4,7 |
| Westerwolde | 3,2 |
| Midden-Groningen | 6,9 |
| Beekdaelen | 6,9 |
| Montferland | 9,2 |
| Altena | 1,3 |
| West Betuwe | 7,1 |
| Vijfheerenlanden | 4,1 |
| Hoeksche Waard | 2,6 |
| Het Hogeland | 7,6 |
| Westerkwartier | 9,6 |
| Noardeast-Fryslân | 3,9 |
| Molenlanden | 3,4 |
| Eemsdelta | 9,6 |
| Dijk en Waard | 5,6 |
| Land van Cuijk | 5,3 |
| Maashorst | 5,0 |
| Voorne aan Zee | 1,8 |
De levensloop: nieuwe cijfers over woningen en niet-woningen
Sinds 2013 publiceert het CBS maandelijks de omvang van en de mutaties in de voorraad woningen en niet-woningen. Deze cijfers zijn gebaseerd op de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). De laatste jaren is er veel vooruitgang geboekt met de BAG Centraal. Dat is een nieuw verwerkingssysteem waardoor het CBS nog meer informatie uit de BAG kan halen. De publicatie van de nieuwe Statline tabel Levensloop van woningen en niet-woningen op 27 juni was hierbij een belangrijke mijlpaal. Naast de bestaande onderwerpen over de woningvoorraad, staan hierin nu ook gegevens over onder andere vergunde nieuwbouw, afgeblazen nieuwbouw en “bouw gestart”-meldingen. Deze tabel brengt het hele traject van ‘leven’ tot sloop in beeld.
Lees verder in dit corporate bericht: CBS brengt woningen en andere gebouwen scherper in beeld. En het nieuwsbericht: 33 duizend vergunde nieuwbouwwoningen in eerste vijf maanden van 2025.
| Maand | 2024 (x 1 000) | 2025 (x 1 000) |
|---|---|---|
| Januari | 4,1 | 5,6 |
| Februari | 13,5 | 11,8 |
| Maart | 21,9 | 18,7 |
| April | 31,3 | 26,5 |
| Mei | 38,5 | 33,3 |
| Juni | 45,2 | |
| Juli | 55,1 | |
| Augustus | 59,8 | |
| September | 64,7 | |
| Oktober | 73,6 | |
| November | 81,8 | |
| December | 93,9 |
Energie
Energieverbruik uit hernieuwbare bronnen stijgt naar 20 procent
In 2024 was het aandeel hernieuwbare energie 19,8 procent van het totale energieverbruik in Nederland. Een jaar eerder was dit 17,4 procent. Deze stijging komt vooral doordat er veel nieuwe windmolens op zee in gebruik genomen zijn en omdat er meer biodiesel is verbruikt voor wegverkeer. Ten opzichte van vijf jaar geleden is het aandeel hernieuwbare energie meer dan verdubbeld.
Het verbruik van hernieuwbare energie, zoals windenergie, zonne-energie en energie opgewekt uit plant- en dierlijke resten, bedroeg 358 petajoule (PJ) in 2024, 15 procent meer dan een jaar eerder. De grootste hoeveelheid hernieuwbare energie komt uit biomassa (121 PJ), gevolgd door wind (116 PJ) en zon (78 PJ). Het totale energieverbruik is licht gestegen naar 1807 PJ, 1 procent hoger dan in 2023. Lees meer in het nieuwsbericht Energieverbruik uit hernieuwbare bronnen stijgt naar 20 procent.
| Soort | Biomassa (%) | Windenergie (%) | Zonne-energie (%) | Warmtepompen (%) | Overig (%) | Statistische overdracht 1) (%) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2024 * | 6,7 | 6,4 | 4,3 | 1,6 | 0,8 | |
| 2023 * | 5,9 | 5,4 | 4,0 | 1,4 | 0,7 | |
| 2022 | 5,9 | 4,2 | 3,3 | 1,1 | 0,7 | |
| 2021 | 6,3 | 3,4 | 2,1 | 0,8 | 0,5 | |
| 2020 | 6,2 | 2,6 | 1,7 | 0,7 | 0,3 | 2,5 |
| 2019 | 5,2 | 1,9 | 1,0 | 0,5 | 0,3 | |
| 2018 | 4,4 | 1,7 | 0,7 | 0,4 | 0,2 | |
| 2017 | 3,9 | 1,7 | 0,4 | 0,4 | 0,2 | |
| 2016 | 3,6 | 1,4 | 0,3 | 0,3 | 0,2 | |
| 2015 | 3,9 | 1,2 | 0,3 | 0,3 | 0,1 | |
| * voorlopige cijfers ¹⁾ Hernieuwbare energie administratief ingekocht van een andere EU-lidstaat, conform EU-Richtlijn Hernieuwbare Energie (RED). Bij een statistische overdracht is geen sprake van fysieke stroom. | ||||||
De invloed van RED III op berekeningen hernieuwbare energie
Om het gebruik van hernieuwbare energie te stimuleren heeft de EU de Richtlijn Hernieuwbare Energie (RED) vastgesteld. In deze richtlijn staan doelen voor het totale aandeel hernieuwbare energie en voor onderdelen van het energiesysteem. Het Nederlandse energiebeleid voor hernieuwbare energie volgt in belangrijke mate het Europese beleid.
Eind 2023 is de vernieuwde Europese Richtlijn voor Hernieuwbare Energie (RED III) gepubliceerd, met nieuwe doelstellingen en rekenmethodes die van invloed zijn op de berekening van hernieuwbare energie. In deze publicatie worden deze wijzigingen en de invloed hiervan toegelicht.
Met ingang van verslagjaar 2025 zal de rekenwijze uit RED III gebruikt worden in de officiële rapportages door het CBS en Eurostat. Voor toekomstverkenningen, zoals de Klimaat- en Energieverkenning (KEV), worden de rekenregels uit RED III nu al toegepast. Voor officiële statistieken over hernieuwbare energie van verslagjaar 2021 tot en met 2024 blijft RED II gelden. Lees meer in de longread De invloed van RED III op berekeningen hernieuwbare energie.
Groei aantal warmtepompen neemt af
In 2024 zijn er 393 duizend warmtepompen verkocht in Nederland. Dat is 14 procent minder dan in 2023 en 2 procent minder dan in 2022. Daarmee daalde de verkoop van nieuwe warmtepompen voor het eerst na jaren van toename.
Eind 2024 waren er 2,6 miljoen warmtepompen in Nederland. Dat is 17 procent meer dan een jaar eerder. Ondanks de lagere verkoopcijfers nam het totaal aantal warmtepompen toe, omdat er in 2024 meer warmtepompen zijn bijgeplaatst dan uit gebruik genomen. Lees meer in het nieuwsbericht Groei aantal warmtepompen neemt af.
| jaar | Bodem- of waterwarmtepompen (x 1 000) | Lucht-luchtwarmtepompen (airco's) (x 1 000) | Lucht-waterwarmtepompen (x 1 000) |
|---|---|---|---|
| 2010 | 30,29 | 17,65 | 27,10 |
| 2011 | 36,05 | 52,69 | 30,53 |
| 2012 | 41,26 | 86,42 | 32,93 |
| 2013 | 43,88 | 119,27 | 36,32 |
| 2014 | 45,99 | 158,80 | 40,35 |
| 2015 | 47,41 | 202,34 | 45,71 |
| 2016 | 50,94 | 260,96 | 55,94 |
| 2017 | 54,87 | 331,84 | 74,53 |
| 2018 | 60,38 | 408,78 | 100,89 |
| 2019 | 70,71 | 529,54 | 131,96 |
| 2020 | 87,92 | 788,52 | 173,42 |
| 2021 | 106,26 | 1085,10 | 220,83 |
| 2022 | 125,37 | 1361,58 | 323,00 |
| 2023** | 148,53 | 1638,49 | 470,78 |
| 2024** | 161,02 | 1898,70 | 574,48 |
| **nader voorlopige cijfers | |||
Uitsplitsing van aardgasverbruik bij woningen met slimme-meterdata
Het CBS heeft een vernieuwde methode ontwikkeld om het aardgasverbruik bij woningen te splitsen op basis van slimme‐meterdata met maandelijkse gasmeterstanden. De nieuwe methode is getoetst op slimme-meterdata van verslagjaren 2022, 2023 en - voorlopige cijfers van - 2024. Aardgasverbruik bij woningen is verdeeld in een seizoensonafhankelijk deel voor koken en tapwaterverwarming (het basisverbruik) en een seizoensafhankelijk deel voor ruimteverwarming (het aanvullend verbruik).
Dit onderzoek toont aan dat vooral het bewonersaantal het basisverbruik van een woning bepaalt, terwijl het aanvullend verbruik vooral afhangt van het woningoppervlakte en energielabel. Deze trends helpen het aardgasverbruik van woningen zonder slimme aardgasmeter te voorspellen. Daarnaast maakt de methode de jaar‐op‐jaar‐ontwikkelingen in het aardgasverbruik per type eindgebruik inzichtelijk. Uit dit onderzoek blijkt dat tussen 25 en 29 procent van het totale aardgasverbruik bij woningen is toe te schrijven aan het basisverbruik. Lees meer in het discussion paper Uitsplitsing van aardgasverbruik bij woningen met slimme‐meterdata.
Landbouw en natuur
Steeds minder vlinders, ook afname algemeen voorkomende soorten
Tussen 1992 en 2024 namen vlinderpopulaties gemiddeld met 56 procent af. De vlinderstand daalde voor het tiende jaar op rij en bereikte in 2024 het laagste niveau sinds de start van de tellingen. De laatste jaren worden algemeen voorkomende soorten, zoals het icarusblauwtje en het groot koolwitje, steeds minder waargenomen. Dit blijkt uit analyses van het CBS en De Vlinderstichting.
Sinds 1992 worden vlinders wekelijks geteld op vaste routes, als onderdeel van het Landelijk Meetnet Vlinders. Daarmee kunnen ontwikkelingen in populatiegrootte worden gevolgd van 54 soorten vlinders. Lees meer in het nieuwsbericht Steeds minder vlinders, ook afname algemeen voorkomende soorten van 23 april.
| Jaar | Waarneming ((1992=100)) | Trend (1992=100) ((1992=100)) | Onzekerheid trend ((1992=100)) |
|---|---|---|---|
| 1992 | 105,17 | 100 | 90,17 - 110,74 |
| 1993 | 95,85 | 95,05 | 87,38 - 103,19 |
| 1994 | 70,94 | 90,58 | 84,65 - 96,94 |
| 1995 | 97,51 | 86,52 | 81,85 - 91,54 |
| 1996 | 89,19 | 82,89 | 79,01 - 87,1 |
| 1997 | 81,7 | 79,62 | 76,11 - 83,44 |
| 1998 | 83,65 | 76,68 | 73,35 - 80,31 |
| 1999 | 63,53 | 74,08 | 70,82 - 77,62 |
| 2000 | 81,83 | 71,83 | 68,62 - 75,31 |
| 2001 | 58,02 | 69,74 | 66,67 - 73,09 |
| 2002 | 71 | 67,77 | 64,84 - 70,97 |
| 2003 | 84,86 | 66,08 | 63,2 - 69,18 |
| 2004 | 60,52 | 64,85 | 61,95 - 67,9 |
| 2005 | 66,46 | 64,26 | 61,45 - 67,24 |
| 2006 | 62,89 | 64,2 | 61,47 - 67,05 |
| 2007 | 51,94 | 64,35 | 61,57 - 67,19 |
| 2008 | 49,07 | 64,39 | 61,54 - 67,27 |
| 2009 | 79,41 | 64,72 | 61,99 - 67,49 |
| 2010 | 83,45 | 65,61 | 63,05 - 68,3 |
| 2011 | 75,69 | 66,5 | 63,89 - 69,23 |
| 2012 | 48,06 | 66,79 | 64,15 - 69,59 |
| 2013 | 71,41 | 66,68 | 64,13 - 69,39 |
| 2014 | 78,3 | 66,55 | 64,06 - 69,14 |
| 2015 | 60,85 | 66,07 | 63,65 - 68,56 |
| 2016 | 57,26 | 64,94 | 62,62 - 67,34 |
| 2017 | 72,44 | 63,24 | 61,07 - 65,46 |
| 2018 | 66,89 | 61,23 | 59,25 - 63,25 |
| 2019 | 55,87 | 58,9 | 57,11 - 60,74 |
| 2020 | 52,95 | 56,28 | 54,58 - 58,02 |
| 2021 | 50,88 | 53,4 | 51,69 - 55,16 |
| 2022 | 59,71 | 50,33 | 48,46 - 52,28 |
| 2023 | 46,85 | 47,13 | 44,96 - 49,36 |
| 2024 | 40,83 | 43,85 | 41,35 - 46,48 |
| Bron: CBS, De Vlinderstichting | |||
| ¹⁾Gemiddelde van 54 soorten | |||
Oppervlakte consumptieaardappelen in 25 jaar niet zo groot geweest
In 2025 wordt er op ruim 83 duizend hectare consumptieaardappelen geteeld. Dit is 8,6 procent meer dan vorig jaar. Het was voor het laatst in 2000 dat de teeltoppervlakte consumptieaardappelen boven de 80 duizend hectare uitkwam. De oppervlakte van uien en tarwe nam toe, het areaal suikerbieten daalde.
De totale oppervlakte akkerbouw, ook wel het areaal genoemd, is in 2025 vergeleken met een jaar eerder met 3,1 procent toegenomen tot bijna 547 duizend hectare. Dit is weer vergelijkbaar met de oppervlakte van 2023.
Het areaal aardappelen bedraagt ruim 164 duizend hectare. Met name het areaal consumptieaardappelen nam toe (8,6 procent). Maar ook poot- (5,9 procent) en zetmeelaardappelen (1,9 procent) worden vaker geteeld. Lees meer in het nieuwsbericht Oppervlakte consumptieaardappelen in 25 jaar niet zo groot.
| Jaar | Tarwe (1 000 ha) | Suikerbieten (1 000 ha) | Consumptieaardappelen (1 000 ha) | Pootaardappelen (1 000 ha) | Zetmeelaardappelen (1 000 ha) | Zaaiuien (1 000 ha) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 136,7 | 111,0 | 87,4 | 41,8 | 51,0 | 14,0 |
| 2001 | 124,7 | 109,1 | 75,9 | 39,4 | 48,6 | 14,2 |
| 2002 | 135,8 | 108,9 | 77,2 | 39,0 | 49,0 | 14,9 |
| 2003 | 129,9 | 102,8 | 70,6 | 39,3 | 48,8 | 16,4 |
| 2004 | 138,1 | 97,7 | 72,7 | 39,7 | 51,5 | 19,9 |
| 2005 | 136,7 | 91,3 | 65,8 | 39,3 | 50,7 | 16,8 |
| 2006 | 141,1 | 82,8 | 69,5 | 37,4 | 49,6 | 18,5 |
| 2007 | 141,3 | 82,0 | 72,5 | 36,7 | 48,0 | 20,1 |
| 2008 | 156,5 | 72,2 | 69,3 | 36,5 | 46,0 | 20,3 |
| 2009 | 151,0 | 72,7 | 70,5 | 38,1 | 46,6 | 19,5 |
| 2010 | 154,0 | 70,6 | 73,0 | 38,6 | 46,7 | 22,2 |
| 2011 | 151,5 | 73,3 | 72,6 | 37,9 | 49,2 | 23,3 |
| 2012 | 151,6 | 72,7 | 67,5 | 39,2 | 43,3 | 21,0 |
| 2013 | 152,8 | 73,2 | 71,6 | 40,2 | 44,0 | 22,0 |
| 2014 | 142,2 | 75,1 | 74,1 | 39,9 | 42,3 | 22,3 |
| 2015 | 142,5 | 58,4 | 71,7 | 41,8 | 42,9 | 23,9 |
| 2016 | 128,1 | 70,7 | 73,3 | 41,4 | 43,2 | 25,1 |
| 2017 | 116,4 | 85,4 | 76,3 | 42,3 | 44,0 | 26,7 |
| 2018 | 112,0 | 85,2 | 76,3 | 43,5 | 45,1 | 25,4 |
| 2019 | 121,1 | 79,2 | 78,9 | 43,7 | 44,9 | 27,6 |
| 2020 | 109,6 | 81,5 | 76,7 | 43,8 | 45,1 | 27,3 |
| 2021 | 119,4 | 80,7 | 71,4 | 43,8 | 45,2 | 30,1 |
| 2022 | 124,3 | 81,7 | 76,6 | 43,2 | 43,3 | 27,4 |
| 2023 | 130,1 | 80,4 | 75,3 | 39,9 | 42,6 | 29,1 |
| 2024 | 96,8 | 84,5 | 76,5 | 39,6 | 38,6 | 32,0 |
| 2025* | 112,3 | 80,0 | 83,1 | 41,9 | 39,4 | 33,2 |
| *voorlopige cijfers | ||||||
Milieu
Klimaatimpact op de economie
Het CBS heeft verkennend onderzoek gedaan naar het berekenen van klimaatimpact op de Nederlandse economie. In het eerste deelonderzoek is met behulp van economische data (CBS) en weerdata (KNMI) de impact van afwijkend weer op de economie gemeten. De tijdreeksanalyse laat zien dat de sectoren bouw en industrie gevoelig zijn voor het aantal vorstdagen, en de horeca voor de maximumtemperatuur.
In het tweede deelonderzoek zijn regionale economische data (CBS) met overstromingsrisicokaarten (LIWO) gekoppeld. Dit resulteert in het aandeel van het bruto binnenlands product dat in het overstromingsrisicogebied wordt genereerd. Dit varieert van 1 procent uitgaande van een grote kans op overstroming tot ongeveer 53 procent bij een extreem kleine kans.
Met dit innovatieve onderzoek draagt het CBS bij aan het monitoren van klimaatimpact en -adaptatie. Lees meer in het rapport Klimaatimpact op de economie van 13 juni.
| Corop_plus_naam | TW.Procentueel.aandeel ( %) |
|---|---|
| Achterhoek | 36 |
| Aggl. 's-Gravenhage excl. Zoetermeer | 75 |
| Agglomeratie Haarlem | 7 |
| Agglomeratie Leiden en Bollenstreek | 65 |
| Alkmaar en omgeving | 59 |
| Almere | 95 |
| Amsterdam | 64 |
| Arnhem/Nijmegen | 61 |
| Delft en Westland | 68 |
| Delfzijl en omgeving | 95 |
| Drechtsteden | 85 |
| Edam-Volendam en omgeving | 79 |
| Flevoland-Midden | 89 |
| Haarlemmermeer en omgeving | 85 |
| Het Gooi en Vechtstreek | 24 |
| IJmond | 30 |
| Kop van Noord-Holland | 80 |
| Midden-Limburg | 17 |
| Midden-Noord-Brabant | 22 |
| Noord-Drenthe | 2 |
| Noord-Friesland | 46 |
| Noord-Limburg | 22 |
| Noord-Overijssel | 75 |
| Noordoostpolder en Urk | 85 |
| Oost-Groningen | 36 |
| Oost-Zuid-Holland | 90 |
| Overig Agglomeratie Amsterdam | 91 |
| Overig Groningen | 55 |
| Overig Groot-Rijnmond | 71 |
| Overig Noordoost-Noord-Brabant | 26 |
| Overig Zeeland | 79 |
| Overig Zuidoost-Zuid-Holland | 94 |
| Rijnmond | 85 |
| Stadsgewest 's-Hertogenbosch | 88 |
| Stadsgewest Amersfoort | 56 |
| Stadsgewest Utrecht | 67 |
| Twente | 4 |
| Utrecht-West | 85 |
| Veluwe | 17 |
| West-Noord-Brabant | 14 |
| Zaanstreek | 76 |
| Zeeuwsch-Vlaanderen | 31 |
| Zoetermeer | 95 |
| Zuid-Limburg | 13 |
| Zuidoost-Drenthe | 4 |
| Zuidoost-Friesland | 6 |
| Zuidoost-Noord-Brabant | 4 |
| Zuidoost-Utrecht | 63 |
| Zuidwest-Drenthe | 5 |
| Zuidwest-Friesland | 63 |
| Zuidwest-Gelderland | 96 |
| Zuidwest-Overijssel | 59 |
| Totale macro economie | 53 |
Regio en ruimte
Groningse krimp door afbouw gaswinning, groei in meeste andere regio’s
In 2024 groeide de Nederlandse economie met 1,0 procent, na 0,1 procent groei in 2023. In alle zogeheten COROP-plusgebieden van de provincies Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Zeeland groeide de economie. In Zeeland groeide de economie met 1,8 procent in 2024, terwijl deze provincie een jaar eerder nog een van de laagste groeicijfers had. De groei werd gedreven door een toename van de toegevoegde waarde in de overheid en de zorg. Opvallend is de economische krimp in provincie Groningen. In Oost-Groningen kromp de economie zelfs met 9,6 procent. Deze krimp hangt samen met de afbouw van de gaswinning. Als we de bedrijfstak delfstofwinning buiten beschouwing laten, is het beeld in Groningen meer vergelijkbaar met de rest van Nederland. Ook in delen van Fryslân, Noord- en Zuid-Holland en Limburg was sprake van krimp. Lees meer in het nieuwsbericht: Economie groeit in 2024 in bijna alle regio’s, krimp in Groningen.
| Regionaam | Economische groei ( %) |
|---|---|
| Oost-Groningen | -9,6 |
| Delfzijl en omgeving | -5,9 |
| Overig Groningen | -2,9 |
| Noord-Friesland | -1,0 |
| Zuidwest-Friesland | 1,7 |
| Zuidoost-Friesland | 0,8 |
| Noord-Drenthe | 2,2 |
| Zuidoost-Drenthe | 2,1 |
| Zuidwest-Drenthe | 1,1 |
| Noord-Overijssel | 0,7 |
| Zuidwest-Overijssel | 1,6 |
| Twente | 1,9 |
| Veluwe | 1,5 |
| Achterhoek | 2,4 |
| Arnhem/Nijmegen | 1,0 |
| Zuidwest-Gelderland | 1,2 |
| Utrecht-West | 1,7 |
| Stadsgewest Amersfoort | 0,6 |
| Stadsgewest Utrecht | 1,3 |
| Zuidoost-Utrecht | 0,9 |
| Kop van Noord-Holland | 1,4 |
| Alkmaar en omgeving | 1,9 |
| IJmond | 4,5 |
| Agglomeratie Haarlem | 1,4 |
| Zaanstreek | -0,5 |
| Amsterdam | 1,1 |
| Overig Agglomeratie Amsterdam | 1,3 |
| Edam-Volendam en omgeving | 0,9 |
| Haarlemmermeer en omgeving | 1,8 |
| Het Gooi en Vechtstreek | 1,5 |
| Agglomeratie Leiden en Bollenstreek | -0,3 |
| Aggl. 's-Gravenhage excl. Zoetermeer | 2,1 |
| Zoetermeer | 1,6 |
| Delft en Westland | 2,1 |
| Oost-Zuid-Holland | 0,8 |
| Rijnmond | 1,1 |
| Overig Groot-Rijnmond | 0,2 |
| Drechtsteden | 1,3 |
| Overig Zuidoost-Zuid-Holland | 2,9 |
| Zeeuwsch-Vlaanderen | 1,3 |
| Overig Zeeland | 2,0 |
| West-Noord-Brabant | 1,3 |
| Midden-Noord-Brabant | 1,2 |
| Stadsgewest 's-Hertogenbosch | 1,1 |
| Overig Noordoost-Noord-Brabant | 1,3 |
| Zuidoost-Noord-Brabant | 0,3 |
| Noord-Limburg | 0,4 |
| Midden-Limburg | 2,0 |
| Zuid-Limburg | -0,5 |
| Almere | 1,4 |
| Flevoland-Midden | 0,7 |
| Noordoostpolder en Urk | -0,6 |
2. Aanvullende statistische diensten
Naast het reguliere programma doet het CBS regelmatig aanvullend statistisch onderzoek. Hieronder volgt een deel van de meest recente onderzoeksresultaten over Leefomgeving. Een volledig overzicht van de aanvullende onderzoeken die het CBS recentelijk heeft uitgevoerd, is terug te vinden via de website van het CBS.
Bouwen en wonen
Starters en doorstromers op de woningmarkt, 2021-2023
Monitoring Woningtypes Ouderenhuisvesting
Energie
Energieverbruik naar klimaatsector conform EU-Richtlijn energie-efficiëntie, 2015-2024
Voorraden op maandelijkse basis Diesel en Scheepsdiesel in Nederland
Energie invoer naar land van oorsprong 2015-2024
Aardgasverbruik naar sector en per maand
Warmtemonitor, update enkele tabellen tot en met 2023
Verkoopcijfers warmtepompen, 2022-2024
Energielabels woningen, 31-12-2020 tot en met 31-12-2023
Energielevering bedrijven naar verbruiksklasse, 2022-2023
Landbouw en natuur
Structuurgegevens veehouderij van Nederland en provincies, 2024
Landbouwbedrijven met gewassen naar grootteklasse, 2024
Bedrijven met melkvee, -geiten en -schapen naar grootteklasse, 2000-2024
Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Trends en effectanalyses 2016-2023
Milieu
Er zijn geen publicaties uitgekomen.
Regio en ruimte
3. Updates Compendium voor de Leefomgeving
Het Compendium voor de Leefomgeving is een website die een zo compleet mogelijk beeld geeft van de actuele situatie van milieu, natuur en landschap, en van de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland. De publicatie omvat ongeveer 600 specifieke onderwerpen (indicatoren), waarvan het CBS er zo’n 300 bijhoudt.
Het Compendium voor de Leefomgeving komt voort uit het Milieu- en Natuurcompendium, de Monitor Nota Ruimte en de Ruimtemonitor. Het is een gezamenlijk product van het CBS, het Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen Universiteit en Researchcentrum en het RIVM.
In het afgelopen kwartaal zijn onder andere de volgende indicatoren bijgewerkt:
Bouwen en wonen
Geen publicaties in dit kwartaal.
Energie
Aanbod en verbruik van elektriciteit, 1990-2024
Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2024
Landbouw en natuur
Land- en tuinbouw: ruimtelijke spreiding, grondgebruik en aantal bedrijven, 1980-2024
Bedrijfsgrootte en economische omvang landbouwbedrijven, 2000-2024
Ontwikkeling veestapel op landbouwbedrijven, 1980-2024
Trend van dagvlinders, 1992-2024
Trend van graslandvlinders, 1992-2024
Vlinders van de Habitatrichtlijn, 1992-2024
Rode Lijst Indicator, 1995-2024
Trend van boerenlandvogels, 1915-2024
Trend van broedvogels, 1990-2024
Trend van vogels in het stedelijk gebied, 2007-2024
Rode Lijst Indicator van zoetwater- en landfauna, 1995-2024
Trend broedvogels van moeras en zoetwater
Slakken en andere weekdieren van de Habitatrichtlijn
Trends van soorten van de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn, 1990-2023
Milieu
CO2-uitstoot Nederlandse deelnemers EU ETS, 2005-2024
Omvang Milieudienstverlening en Voorbereiding tot recycling, 2000-2023
Herkomst fijnstof (PM10 en PM2,5), 2023
Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor, 1981-2023
Regio en ruimte
Geen publicaties in dit kwartaal.
4. Verschijnt binnenkort
Monitor energiearmoede, 2024
5. Meer informatie
Cijfers
De statistieken over de leefomgeving zijn in tabelvorm te vinden in StatLine, de online databank van het CBS:
Als u liever cijfers in kaartvorm raadpleegt, is dit mogelijk via de visualisatie Cijfers op de Kaart. Hierin zijn statistieken uit een breed scala aan onderwerpen beschikbaar, op het niveau van gemeenten, wijken en buurten.
Wilt u zelf met een GIS-programma aan de slag, dan kunt u de benodigde kaartbestanden in verschillende formaten downloaden via de pagina Geografische data.
Samenwerkingspartners
Brandweer | Emissieregistratie | Eurostat | Kadaster | Koninklijke Bibliotheek | Locatus | Ministerie van VRO | Ministerie van EZ | Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat | Ministerie van LNV | Mulier Instituut | NIVEL (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) | Planbureau voor de Leefomgeving | Prorail | Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK) | Rijksdienst voor Ondernemend Nederland | RIVM | Vektis | Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) | Vereniging van Statistiek en Onderzoek (VSO) | Wageningen University & Research
Interessante links
Compendium voor de leefomgeving
Informatie natuur, landschap en biodiversiteit
Netwerk Ecologische Monitoring
Monitor Koopwoningmarkt TU Delft
Publieke Dienstverlening op de Kaart
Colofon
De Nieuwsbrief Leefomgeving is een uitgave van het Centraal Bureau voor de Statistiek, en verschijnt 4 keer per jaar.
Wilt u reageren op deze nieuwsbrief of heeft u een vraag over de cijfers of publicaties? Neem dan per e-mail contact met ons op. Ook voor een abonnement op deze Nieuwsbrief kunt u ons mailen.