De goederenstromen tussen Nederland en Rusland, respectievelijk Oekraïne

2. Resultaten

2.1 De totale goederenstromen

In 2020 kwam vanuit Rusland en Oekraïne samen 84 miljoen ton (1 000 kg) aan goederen naar Nederland, ter waarde van 32 miljard euro. Uit Rusland alleen werd er 76 miljoen ton aan goederen naar Nederland vervoerd. De goederen uit Rusland vertegenwoordigden een waarde van 29 miljard euro. Uit Oekraïne kwam ruim 7 miljoen ton met een geschatte waarde van bijna 4 miljard euro. Deze goederen waren afkomstig uit Rusland of Oekraïne en werden in Nederland gelost. Een deel van de goederen bereikte Nederland via een ander land. De goederen waren deels bestemd voor gebruik in Nederland, deels voor wederuitvoer en deels voor doorvoer naar andere landen.

2.1.1 De goederenstromen tussen enerzijds Rusland en Oekraïne, en anderzijds Nederland, 2020
WaardeGewichtVerdiensten
mld euromln tonmld euro
Vanuit Rusland naar Nederland2976.
Vanuit Oekraïne naar Nederland47.
Vanuit Nederland naar Rusland1892
Vanuit Nederland naar Oekraïne110,2

De goederenstromen van Nederland naar beide landen waren zowel in gewicht als in waarde een stuk kleiner. In totaal ging het om 10 miljoen ton ter waarde van bijna 20 miljard euro. Naar Rusland gingen 9 miljoen ton goederen, ter waarde van 18 miljard euro. Naar Oekraïne ging voor 1 miljoen ton aan goederen ter waarde van 1 miljard euro. Deze goederen werden in Nederland geladen en waren bestemd voor Rusland of Oekraïne. De goederen waren deels van Nederlandse makelij, deels betrof het uit het buitenland afkomstige goederen die door Nederland werden wederuitgevoerd of doorgevoerd.

In vergelijking met 2019 daalde het gewicht van de aanvoer uit Oekraïne in 2020 met ruim 20 procent. De afvoer naar Oekraïne kende met meer dan 40 procent een nog sterkere daling. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de verstoring van de internationale handel en de internationale goederenstromen door de coronacrisis. De stromen van en naar Rusland kenden in 2020 een minder sterke verandering: het aanvoergewicht daalde met 12 procent en het afvoergewicht steeg met 2 procent.

2.2 De goederenstromen naar type

2.2.1 De inkomende stroom naar type

Goederen kunnen om verschillende redenen naar Nederland worden gebracht: voor gebruik in Nederland, voor wederuitvoer naar het buitenland of voor doorvoer naar het buitenland. Binnengekomen goederen die worden doorgevoerd blijven in buitenlandse handen, maar worden op weg van het ene naar het andere land overgeslagen tussen vervoermiddelen binnen Nederland of (tijdelijk) opgeslagen in Nederland. Bij wederuitvoer worden goederen tijdelijk Nederlands eigendom en wordt er vaak nog een minimale bewerking gedaan voordat ze weer worden uitgevoerd. De wederuitvoer is onderdeel van de in- en uitvoer, de doorvoer niet.

Ruim 40 procent van de goederenstroom (naar gewicht) uit Rusland werd in 2020 ingevoerd voor gebruik in Nederland. Iets meer (45 procent) werd na overlading in Nederland doorgevoerd naar andere landen. De rest betrof wederuitvoer. Een dergelijke verdeling komt redelijk overeen met het gemiddelde voor alle landen van herkomst.

2.2.1.1 Inkomende goederenstromen naar binnenlands gebruik, wederuitvoer en doorvoer, 2020
 Invoer voor binnenlands gebruik (% vervoerd gewicht)Invoer voor wederuitvoer (% vervoerd gewicht)Inkomende doorvoer (% vervoerd gewicht)
Rusland411445
Oost-Europa (niet EU)521534
Wereld421543

Voor Oekraïne alléén is een dergelijke driedeling niet beschikbaar. Wel bekend is deze voor de landengroep ‘Oost-Europa, incl. Balkan en Kaukasus (niet EU)1), waarin Oekraïne qua omvang van de handelsrelatie met Nederland relatief dominant is. In het vervolg wordt deze landengroep aangeduid met ‘Oost-Europa (niet-EU)’. Van het goederengewicht uit deze groep was 52 procent bestemd voor binnenlands verbruik, meer dan gemiddeld over alle landen. 34 procent was bestemd voor doorvoer en de rest (15 procent) was bestemd voor wederuitvoer.

2.2.2 De uitgaande stroom naar type

De meest afwijkende uitgaande stroom is die van goederen die door Nederland zijn doorgevoerd naar Rusland. Dit betrof maar liefst 85 procent van de uitgaande stroom (in gewicht) richting Rusland. Oftewel, wat we naar Rusland brengen betreft vooral doorvoer. Gemiddeld over alle landen is dit ongeveer de helft. De doorvoer naar Rusland bevatte voor het grootste deel van het gewicht producten uit de groepen ‘hout, pulp, papier, hout- en papierwaren’, aardolieproducten en ‘chemische producten en kunstmeststoffen’. Slechts 11 procent van het gewicht van de goederenstroom naar Rusland in 2020 betrof uitvoer van Nederlands product. Gemiddeld is dit 33 procent. De rest van de uitgaande goederenstroom naar Rusland (4 procent) was wederuitvoer.

2.2.2.1 Uitgaande goederenstromen naar uitvoer Nederlands product, wederuitvoer en doorvoer, 2020
 Uitvoer van Nederlands product (% vervoerd gewicht)Wederuitvoer (% vervoerd gewicht)Uitgaande doorvoer (% vervoerd gewicht)
Rusland11385
Oost-Europa (niet EU)31762
Wereld331849

Van het goederengewicht dat naar Oost-Europa (niet EU) werd verscheept was meer dan 60 procent doorvoer. Ook dit is bovengemiddeld. Bijna een derde deel betrof uitvoer van Nederlands product en de rest (7 procent) was wederuitvoer.

Van de uitgaande goederenwaarde is voor Rusland twee derde deel en voor Oost-Europa (niet EU) bijna 60 procent doorvoer. Voor beide dus een lager aandeel dan qua gewicht. Ook qua waarde heeft de doorvoer een hoger dan gemiddeld aandeel in de uitgaande stroom. Gemiddeld over de afvoer naar alle landen is het de helft. De goederengroepen ‘machines en elektronica’, ‘basismetalen en metaalproducten’ en ‘chemische producten en kunstmeststoffen’ waren dominant in de waarde van de doorvoer naar Rusland. Gezien het hoge aandeel doorvoer zijn de verdiensten aan de goederenstromen naar Rusland en Oost-Europa (niet EU) relatief laag.

2.3 Verdiensten uitgaande stroom

Per euro goederenwaarde wordt er gemiddeld het meeste verdiend aan de uitvoer van Nederlands product: 56 eurocent in 2020 (CBS, 10 december 2021). De uitvoer van Nederlands product aan beide landen leverde in totaal bijna 2 miljard euro op. Voor de wederuitvoer vanuit Nederland zijn de verdiensten 10 eurocent per euro goederenexport. In totaal leverden Russische en Oekraïense goederen die door Nederland werden wederuitgevoerd bijna 300 miljoen euro op voor de Nederlandse economie. De doorvoer kent de laagste verdiensten: gemiddeld iets meer dan 1 eurocent per euro goederenwaarde, met een totale verdienste voor Nederland van minder dan 200 miljoen euro. Ter vergelijking: de totale verdiensten aan de uitgaande goederenstromen naar alle landen in 2020 wordt geschat op 149 miljard euro (CBS, 10 december 2021).

De hierboven gepresenteerde verdiensten zijn berekend door de importwaarde op de exportwaarde van het betreffende goed in mindering te brengen. Nederland verdient uiteraard ook een (relatief klein) bedrag aan de inkomende stroom. Dit is echter niet becijferd.

2.4 De goederenstromen naar product

2.4.1 De inkomende stroom

De aanvoer uit Rusland bestond in 2020 voor 40 procent van het gewicht uit ruwe aardolie, 19 procent uit aardolieproducten, 18 procent uit kolen en 9 procent uit aardgas. Daarmee hebben deze fossiele brandstoffen een gezamenlijk aandeel van 85 procent in de aanvoer uit Rusland. Daarnaast bestaat de aanvoer uit Rusland uit onder andere chemische basisproducten en kunstmeststoffen2) (4 procent), alsmede hout, pulp, papier, hout- en papierwaren (eveneens 4 procent).

Schematische voorstelling van de samenstelling van de aanvoer van goederen uit Rusland en Oekraïne in miljoen ton. Rusland: Ruwe aardolie 40,2; Aardolieproducten 18,9; Steenkool en bruinkool 17,5; Aardgas 8,7; Chemische en kunstmeststoffen 4,4; Overige goederen 4,3; Hout, pulp, papier, hout- en papierwaren 3,7; Basismetalen en metaalproducten 2,3. Totaal 76,1 miljoen ton. Oekraïne: Landbouw, bosbouw, visserijproducten 52,2; Voedings- en genotmiddelen 14,3; Ertsen 12,3; Basismetalen en metaalproducten 5,1; Overige goederen 4,3; Chemische en kunstmeststoffen 4,3; Aardolieproducten 4,0; Hout, pulp, papier, hout- en papierwaren 3,6.

Uit Oekraïne kwamen in 2020 met name landbouw-, bosbouw- en visserijproducten: deze goederen vertegenwoordigden ruim de helft van de totale aanvoer uit dit land. Hier ging het veelal om natuurproducten zoals granen en graanproducten (maïs) en plantaardige vetten zoals zonnebloemolie (CBS, 9 maart 2022). Daarnaast werden er vooral voedings- en genotmiddelen (14 procent) en ertsen (12 procent) aangevoerd uit Oekraïne.

Aandelen op de totale ingaande stroom

Rusland had in 2020 een aandeel van 13 procent in het totale gewicht van de in Nederland binnenkomende goederen. Rusland heeft vooral een groot aandeel in het gewicht van de minerale brandstoffen die in Nederland worden gelost. In 2020 kwam 41 procent van het brutogewicht van de kolen die Nederland binnenkwamen uit Rusland. Voor ruwe aardolie was dit aandeel 31 procent, voor aardgas 20 procent, voor aardolieproducten 18 procent en voor cokes 13 procent. Naast de minerale brandstoffen kwam ook een substantieel deel (12 procent) van het gewicht van de groep ‘hout, pulp, papier, hout- en papierwaren’ uit een Russische haven. De aandelen kolen en ruwe aardolie uit Rusland waren in 2019 wel een stuk kleiner dan in 2020. Hier staat tegenover dat de aandelen aardgas, aardolieproducten en cokes groter waren.

2.4.1.2 Aandeel Rusland in de aanvoer van goederen
 2020 (% vervoerd gewicht)2019 (% vervoerd gewicht)
Totaal12,613,5
Steenkool en bruinkool41,335,5
Ruwe aardolie30,627,8
Aardgas19,923,2
Aardolieproducten17,720,7
Cokes13,216,1
Hout, pulp, papier,
hout- en papierwaren
12,413,6
Basismetalen en
metaalproducten
6,36,3
Chemische producten
en kunstmeststoffen
6,39,3
Afval en secundaire
grondstoffen
4,35,6
Kunststoffen en rubber3,82,9
Ertsen2,31,8
Farmaceutica, chemische
specialiteiten
1,91,2
Zout, zand, grind en klei1,61,2
Voedings- en genotmiddelen0,80,7
Overige goederen0,50,5
Transportmiddelen0,40,2
Overige minerale producten0,40,5
Textiel, leer en
producten daarvan
0,40,8
Landbouw, bosbouw,
visserijproducten
0,30,3
Machines en elektronica0,30,9

Het aandeel van Oekraïne in de producten die in Nederland gelost worden was, met ruim 1 procent in 2020, een stuk kleiner dan dat van Rusland. De bijdrage aan de ingaande stroom van landbouwproducten is echter substantieel. Als land van herkomst had Oekraïne in 2020 een aandeel van 9 procent in de aanvoer van landbouw-, bosbouw- en visserijproducten. In 2019 was dat 13 procent. Het gaat hierbij vooral om granen zoals maïs, dierlijke en plantaardige oliën en vetten zoals zonnebloemolie en diverse andere producten van plantaardige oorsprong3) . Van de granen kwam ongeveer een kwart van het aangevoerde gewicht uit Oekraïne. Noemenswaardig is verder de aanvoer van ertsen. Van de in Nederland geloste ertsen kwam bijna 4 procent uit Oekraïne.

2.4.1.3 Aandeel Oekraïne in de aanvoer van goederen
 2020 (% vervoerd gewicht)2019 (% vervoerd gewicht)
Totaal1,21,5
Landbouw, bosbouw, visserijproducten8,812,7
Ertsen3,53,5
Voedings- en genotmiddelen2,02,3
Basismetalen en metaalproducten1,51,9
Hout, pulp, papier, hout- en papierwaren1,11,5
Transportmiddelen0,50,0
Farmaceutica, chemische specialiteiten0,20,0
Overige minerale producten0,10,0
Chemische producten en kunstmeststoffen0,10,0
Machines en elektronica0,10,0
Overige goederen0,00,5
Textiel, leer en producten daarvan0,00,0
Afval en secundaire grondstoffen0,00,0
Kunststoffen en rubber0,00,0
Aardolieproducten0,00,0
Zout, zand, grind en klei0,00,0
Cokes0,00,0
Aardgas0,00,0
Ruwe aardolie0,00,0
Steenkool en bruinkool0,00,0
 

2.4.2 De uitgaande stroom

De afvoer naar Rusland bestaat qua gewicht voor het grootste deel uit ‘hout, pulp en papier en de hout- en papierwaren’ (27 procent in 2020), aardolieproducten (15 procent) en chemische producten en kunstmeststoffen (14 procent). De afvoer van hout, pulp, papier en hout- en papierwaren betreft bijna volledig doorvoer.

Het aandeel van Rusland als bestemmingsland van de afvoer van goederen uit Nederland is een stuk kleiner dan als herkomstland: minder dan twee procent van de totale afvoer gaat naar Rusland. De grootste categorieën betreffen ‘hout, pulp en papier en de hout- en papierwaren’ met 12 procent, kunststoffen en rubber met 7 procent en farmaceutica en chemische specialiteiten met 5 procent.

2.4.2.1 Aandeel Rusland in de afvoer van goederen
 2020 (% vervoerd gewicht)2019 (% vervoerd gewicht)
Totaal1,71,6
Hout, pulp, papier,
hout- en papierwaren
11,911,0
Kunststoffen en rubber6,65,7
Farmaceutica, chemische
specialiteiten
5,25,3
Machines en elektronica2,62,1
Basismetalen en
metaalproducten
2,52,7
Overige minerale producten1,91,5
Chemische producten
en kunstmeststoffen
1,91,7
Textiel, leer en
producten daarvan
1,62,1
Zout, zand, grind en klei1,50,6
Voedings- en genotmiddelen1,41,5
Aardolieproducten1,21,2
Landbouw, bosbouw,
visserijproducten
0,91,8
Transportmiddelen0,71,0
Overige goederen0,70,8
Afval en secundaire
grondstoffen
0,70,4
Ertsen0,60,4
Cokes0,30,1
Steenkool en bruinkool0,30,3
Ruwe aardolie0,00,0
Aardgas0,00,0
 

De goederenstroom van Nederland naar Oekraïne bestond in 2020 voor ruim een vijfde deel uit kolen en voor bijna een vijfde deel uit voedings- en genotmiddelen. De landbouw-, bosbouw- en visserijproducten hadden samen een aandeel van 14 procent. Het aandeel van Oekraïne in de totale uitgaande stroom van producten is klein: slechts 0,3 procent in 2020. Het hoogste aandeel betreft kolen, met 2 procent in 2020 en 4 procent in 2019.

2.4.2.2 Aandeel Oekraïne in de afvoer van goederen
 2020 (% vervoerd gewicht)2019 (% vervoerd gewicht)
Totaal0,20,4
Steenkool en bruinkool2,04,0
Voedings- en genotmiddelen0,50,6
Afval en secundaire
grondstoffen
0,40,0
Kunststoffen en rubber0,20,0
Chemische producten
en kunstmeststoffen
0,20,3
Overige minerale producten0,20,1
Aardolieproducten0,10,0
Hout, pulp, papier,
hout- en papierwaren
0,10,0
Machines en elektronica0,00,1
Farmaceutica, chemische
specialiteiten
0,00,0
Zout, zand, grind en klei0,00,0
Ertsen0,00,0
Transportmiddelen0,00,1
Basismetalen en
metaalproducten
0,00,0
Landbouw, bosbouw,
visserijproducten
0,00,0
Textiel, leer en producten daarvan0,00,0
Overige goederen0,00,0
Cokes0,00,0
Aardgas0,00,0
Ruwe aardolie0,00,0
 

2.5 De wijze van vervoer

De aanvoer van in Rusland geladen goederen vond in 2019 en 2020 voor 90 procent van het brutogewicht plaats over zee en voor 10 procent via pijpleidingen. De afvoer van goederen die in Rusland werden gelost vond bijna volledig over zee plaats. Dat geldt ook voor de aanvoer uit Oekraïne. De goederenafvoer naar Oekraïne ging in 2019 voor 94 procent over zee en voor 6 procent van het gewicht over de weg. In 2020 daalde de afvoer naar Oekraïne zoals eerder gezegd sterk, met ruim 40 procent. Die daling betrof volledig de zeevaart, waardoor het aandeel zeevaart daalde naar 79 procent.

2.5.1 Aandeel vervoerswijzen in de goederenstromen
   Zeevaart (% vervoerd gewicht)Wegvervoer (% vervoerd gewicht)Luchtvaart (% vervoerd gewicht)Pijpleidingvervoer (% vervoerd gewicht)
Aanvoer
Rusland201990,10,00,19,9
Rusland202090,50,00,19,5
Oekraïne201999,80,20,00,0
Oekraïne202099,80,20,00,0
Afvoer
Rusland201998,30,90,80,0
Rusland202098,51,10,40,0
Oekraïne201993,56,50,00,0
Oekraïne202078,921,00,00,0
 

De aanvoer van in Rusland geladen goederen werd in 2018 voor drie kwart van het gewicht in het havengebied van Rotterdam4)  afgehandeld en voor 12 procent in de havenregio Amsterdam. Drie procent ging langs North Sea port (hier Vlissingen en Terneuzen) en twee procent werd gelost in de noordelijke zeehavens. Het resterende aandeel van 9 procent werd in de rest van Nederland gelost. Dat betrof bijna volledig de toevoer van aardgas via pijpleidingen.

De goederen uit Oekraïne kwamen in 2018 voor twee derde deel aan in de havenregio Rotterdam. Bijna een kwart van de goederenstroom uit Oekraïne verliep via de havenregio Amsterdam en 7 procent via North Sea port.

2.6 Indirecte goederenstromen

In 2020 werd naar schatting 30 procent van het brutogewicht van de aanvoer van goederen niet rechtstreeks van de landengroep van herkomst naar Nederland gebracht5). Van het goederengewicht uit Rusland en Oost-Europa (niet EU) kwam respectievelijk bijna 20 en ruim 30 procent na overslag in een andere landengroep naar Nederland. Ter vergelijking: uit dichtbijgelegen landen als België, Duitsland en Noorwegen werd meer dan 94 procent van het goederengewicht rechtstreeks aangevoerd.

Voor de goederen uit Rusland waren er drie belangrijke overslagregio’s. Ruim de helft van de overslag vóór vervoer naar Nederland verliep in 2018 via het Verenigd Koninkrijk, bijna 30 procent via de Baltische staten en 10 procent via Noord-Europa. De goederen uit Oost-Europa (niet EU) werden vooral overgeslagen in Zuid-Europa, het Verenigd Koninkrijk, België en Luxemburg en Duitsland. Deze regio’s hadden een aandeel in die overslag van 14 tot 20 procent. Daarnaast werd 8 procent van het goederengewicht uit Oost-Europa (niet EU) overgeslagen in Oost-Europa (EU) en eveneens 8 procent in Rusland.

2.6.1 Aandeel indirecte aanvoer naar landengroep van herkomst, 2020
HerkomstregioAandeel indirect in gewicht (%) (% vervoerd gewicht)
Totaal30
Zuidwest-Azië74
Pakistan, Afghanistan, Iran72
Centraal-Azië70
Noordelijk Zuid-Amerika64
Japan en Korea's64
Oost-Afrika59
Zuidoostelijk Zuid-Amerika54
India en buurlanden52
Zuidoost-Azië52
Zuid-Europa (EU)51
Noord-Europa (EU)46
Turkije45
Westelijk Zuid-Amerika44
Zwitserland en Liechtenstein43
West-Afrika43
Midden-Amerika41
Oost-Europa (EU)39
China, Taiwan en Mongolië39
Verenigde Staten van Amerika38
Oceanië36
Colombia33
Frankrijk32
Oost-Europa, incl. Balkan
en Kaukasus (niet EU)
32
Caribisch gebied30
Verenigd Koninkrijk28
Noord-Afrika27
Canada en Groenland20
Rusland19
Ierland18
Zuidelijk Afrika17
Brazilië17
Baltische staten16
Duitsland6
Noorwegen, IJsland en
de Faeröereilanden
4
België en Luxemburg1
 

Rusland speelt een marginale rol als land van overslag voor goederen uit een derde land die naar Nederland gaan. Ongeveer 1,5 procent van deze indirecte aanvoer van goederen vond in 2020 via Rusland plaats: het ging daarbij om minder dan 3 miljoen ton aan goederen. De indirecte aanvoer via Oekraïne was nihil. Ter vergelijking: in 2020 werd bijna een derde van de indirecte aanvoer via het Verenigd Koninkrijk naar Nederland vervoerd. Ruim een vijfde kwam via België het land binnen en 14 procent via Duitsland. Daarmee hadden deze drie buurlanden een gezamenlijk aandeel van twee derde in de aanvoer met overslag in een andere landengroep dan de landengroep van herkomst.

2.6.2 Aandeel landengroep van overslag in indirect vervoer, 20201)
 Aandeel overslagregio in gewicht (%) (% vervoerd gewicht)
Verenigd Koninkrijk30
België en Luxemburg23
Duitsland14
Zuid-Europa (EU)9
Frankrijk5
Noord-Afrika4
Noorwegen, IJsland en
de Faeröereilanden
3
Baltische staten3
Noord-Europa (EU)2
Rusland2
Zuidoost-Azië1
Verenigde Staten van Amerika1
Zuidwest-Azië1
China, Taiwan en Mongolië1
1)Alleen de regio’s met een aandeel van meer dan 0,5 procent in de indirecte aanvoer zijn gegeven

2.7 Afhandeling, bestemming en directe herkomst van de doorvoer van Russische goederen

Rusland is het land met het grootste aandeel in het inkomende doorvoergewicht. Deze paragraaf gaat daarom verder in op de diverse kenmerken van de doorvoer uit Rusland: de goederensamenstelling, de rol van de Nederlandse havens, de bestemmingslanden en de landen waar overslag plaats heeft.

2.7.1. De goederensamenstelling en afhandeling van de doorvoer

Uit Rusland kwam in 2020 ruim 30 miljoen ton aan doorvoergoederen naar Nederland. Dat is 12 procent van de totale doorvoer van Nederland in dat jaar. Hiermee is Rusland het land met het grootste aandeel in het inkomende doorvoergewicht. Het aandeel van Oost-Europa (niet EU) in de inkomende doorvoer was slechts 1 procent. Op deze stroom wordt verder niet ingegaan.

De doorvoer uit Rusland bestond voor ruim een derde van het gewicht uit ruwe aardolie, voor een vijfde uit kolen en eveneens voor een vijfde uit aardolieproducten. Daarmee had Rusland als land van herkomst een aandeel van bijna 30 procent in de doorvoer van kolen en was het land verantwoordelijk voor 27 procent van de doorvoer van ruwe aardolie en voor 18 procent van de doorvoer van aardolieproducten. Ook een hoog aandeel had Rusland in de doorvoer van aardgas en de groep ‘hout, pulp, papier, hout- en papierwaren’: meer dan 20 procent.

2.7.1.1 Aandelen havenregio’s in doorvoer uit Rusland, 2018
 Havenregio Rotterdam (%)Havenregio Amsterdam (%)North Sea port (NL) (%)Noordelijke zeehavens (%)Overig Nederland (%)
Totaal van alle goederen8113303
Ruwe aardolie1000000
Aardgas0000100
Hout, pulp, papier,
hout- en papierwaren
961102
Aardolieproducten889301
Steenkool en bruinkool4746700

De Rotterdamse havenregio domineert de afhandeling van goederen uit Rusland die in Nederland worden doorgevoerd. Er zijn echter twee uitzonderingen: steenkool en aardgas. De havenregio Rotterdam handelde iets minder dan de helft (47 procent) af van de doorvoer van kolen uit Rusland. Een vrijwel even groot deel (46 procent) ging via de havenregio Amsterdam. Aardgas komt per pijpleiding binnen in de provincie Groningen. De doorvoer van ruwe aardolie en hout, pulp, papier, hout- en papierwaren liep volledig of bijna volledig via de havenregio Rotterdam. In iets mindere mate geldt dat ook voor de doorvoer van aardolieproducten: 88 procent van het gewicht ging via de Rotterdamse havenregio, 9 procent via de havenregio Amsterdam.

De voor doorvoer bestemde kolen uit Rusland kwamen volledig over zee Nederland binnen en verlieten het land vooral met binnenvaartschepen (74 procent) en daarnaast over het spoor (18 procent) en de zee (8 procent). De ruwe aardolie bestemd voor de doorvoer kwam over zee naar Nederland en werd bijna volledig overgepompt in pijpleidingen naar het buitenland. Bij de aardolieproducten en de hout, pulp, papier, hout- en papierwaren was er veelal sprake van inkomende én uitgaande doorvoer over zee: de zogenoemde transshipment.

Schematische voorstelling van de manier waarop Russische goederen worden vervoerd in doorvoerketens. Kolen: Aanvoer: 100 procent zeevaart. Doorvoer: 74 procent binnenvaart; 18 procent spoor; 7 procent zeevaart. Ruwe aardolie: Aanvoer 100 procent zeevaart. Doorvoer: 97 procent pijpleiding; 3 procent zeevaart. Hout, pulp, papier, hout- en papierwaren: Aanvoer 98 procent zeevaart; 2 procent wegvervoer. Doorvoer: 96 procent zeevaart; 3 procent wegvervoer; 1 procent binnenvaart. Aardgas: Aanvoer: 100 procent pijpleiding. Doorvoer: 100 procent pijpleiding. Aardolieproducten: Aanvoer: 94 procent zeevaart; 6 procent binnenvaart. Doorvoer: 70 procent zeevaart; 22 procent pijpleiding; 6 procent binnenvaart; 1 procent wegvervoer. Totaal van alle goederen: Aanvoer: 95 procent zeevaart; 2 procent pijpleiding; 2 procent binnenvaart; 1 procent wegvervoer. Doorvoer: 41 procent pijpleiding; 34 procent zeevaart; 19 procent binnenvaart; 4 procent spoorvervoer; 2 procent wegvervoer.

2.7.2 De bestemming van via Nederland doorgevoerde producten

De kolen uit Rusland die in 2018 via Nederland werden doorgevoerd waren vooral bestemd voor Duitsland (83 procent) en België (8 procent). De bestemming van Russisch aardgas dat werd doorgevoerd was vergelijkbaar. Daarnaast ging 8 procent van het aardgas naar Zuid-Europa. Bij de doorvoer van ruwe aardolie uit Rusland zijn de rollen van België / Luxemburg (80 procent) en Duitsland (17 procent) omgekeerd. Bij de overige voor de doorvoer bestemde grondstoffen waren de bestemmingen meer divers. Met 23 procent gingen de meeste doorgevoerde Russische aardolieproducten naar Duitsland, gevolg door Zuidoost-Azië (11 procent) en West-Afrika (7 procent). Voor de doorvoer van hout, pulp, papier, hout- en papierwaren was met een kwart aandeel de groep China, Taiwan en Mongolië de belangrijkste bestemming, gevolgd door Japan met Noord- en Zuid-Korea, en Zuidwest-Azië.

Het totaal aan doorvoergoederen uit Rusland ging voor bijna een derde naar Duitsland en voor een even groot deel naar België / Luxemburg. Dit sluit aan bij het algemene beeld van de doorvoer van goederen door Nederland: deze is voor het grootste deel bestemd voor de buurlanden.

2.7.2.1 Top 5 bestemmingen van doorvoer uit Rusland voor zes goederengroepen, 20181)
Soort goedTop 5Land% van vervoerd gewicht
Kolen1Duitsland83
2België en Luxemburg8
3Frankrijk2
4Noord-Europa (EU)2
5Oost-Europa (EU)1
Aardgas1Duitsland77
2België en Luxemburg9
3Zuid-Europa (EU)8
4Frankrijk3
5Verenigd Koninkrijk3
Ruwe aardolie1België en Luxemburg80
2Duitsland17
3Verenigd Koninkrijk2
4Zuid-Europa (EU)1
5Zuidoost-Azië0
Aardolieproducten1Duitsland23
2Zuidoost-Azië11
3West-Afrika7
4Noord-Afrika6
5Japan en Korea's5
Hout, pulp, papier,
hout- en papierwaren
1China, Taiwan en Mongolië26
2Japan en Korea's11
3Zuidwest-Azië10
4India en buurlanden7
5Zuidoost-Azië7
Totaal1Duitsland32
2België en Luxemburg31
3China, Taiwan en Mongolië5
4Zuidoost-Azië4
5Japan en Korea's3
1)De landengroepen worden beschreven in (CBS, 4 mei 2021a).

2.7.3 De overslag van de doorgevoerde producten

Voor de doorvoer bestemde goederen uit Rusland hoeven niet rechtstreeks uit Rusland te komen. Ongeveer 60 procent van de Russische kolen die werden doorgevoerd kwam rechtstreeks uit Rusland, de rest via overlading op een schip in de Baltische staten. Het aardgas kwam rechtstreeks via de pijpleiding, de ruwe aardolie voor ruim 10 procent via het Verenigd Koninkrijk. De doorgevoerde aardolieproducten kwamen voor een derde via andere landen naar Nederland, waaronder de Baltische staten en het Verenigd Koninkrijk. Al met al kwam van alle doorvoergoederen uit Rusland naar schatting drie kwart rechtstreeks naar Nederland.

2.7.3.1 Top 5 overslaglanden van doorvoer uit Rusland voor zes goederengroepen, 20181)
Soort goedTop 5Land% van vervoerd gewicht
Kolen1Rechtstreeks uit Rusland61
2Baltische staten39
Aardgas1Rechtstreeks uit Rusland100
Ruwe aardolie1Rechtstreeks uit Rusland88
2Verenigd Koninkrijk11
3Baltische staten1
Aardolieproducten1Rechtstreeks uit Rusland67
2Baltische staten7
3Verenigd Koninkrijk7
4Noord-Europa (EU)6
5België en Luxemburg5
Hout, pulp, papier,
hout- en papierwaren
1Rechtstreeks uit Rusland95
2Noord-Europa (EU)2
3België en Luxemburg1
4Duitsland1
Totaal1Rechtstreeks uit Rusland75
2Baltische staten11
3Verenigd Koninkrijk6
4Noord-Europa (EU)3
5België en Luxemburg2
1)De landengroepen worden beschreven in (CBS, 4 mei 2021a).

 

1)De landengroepen worden beschreven in (CBS, 4 mei 2021a).

2)Een beschrijving van de onderscheiden goederengroepen is te vinden in (CBS, 4 mei 2021b).

3)Het betreft producten uit een goederengroep die diverse stoffen van plantaardige oorsprong omvat, waaronder sojabonen, lijnzaad, mosterdzaad, koolzaad, pinda’s, sesamzaad, zonnebloemzaad, andere oliezaden, katoenzaad, katoen, jute, hennep, bietenzaad (behalve die van suikerbieten), koffiebonen, theebladeren, matebladeren, cacaobonen, kruiden en specerijen (niet verwerkt), hopbellen, planten voor de parfumerie, bamboe, rotan en kerstbomen.

4)De havenregio Rotterdam omvat de havens van Rotterdam, Vlaardingen, Dordrecht, Den Haag en Moerdijk. De havenregio Amsterdam bestaat uit de havens van Amsterdam, IJmuiden en Velsen. North Sea port (excl. Gent) bevat de havens van Vlissingen en Terneuzen en onder de noordelijke zeehavens worden Eemshaven en de havens van Delfzijl en Harlingen verstaan.

5)Niet rechtstreekse of indirecte aanvoer wordt hierbij geïnterpreteerd als aanvoer waarvoor geldt dat de locatie van herkomst verschilt van de locatie van lading. De locatie van herkomst is daarbij de landengroep waar de goederen zijn verzonden. De locatie van lading is de landengroep waar de goederen zijn geladen op het vervoermiddel waarmee de goederen Nederland binnenkomen.