3. Inkomen en koopkracht

Zelfstandigen met personeel hebben hoogste inkomen

In 2017 bedroeg het mediane persoonlijk inkomen van werkenden 35,0 duizend euro.Zelfstandigen met personeel hebben met 48,6 duizend euro het hoogste doorsneeinkomen. Op de tweede plek staan de werknemers met 35,2 duizend euro. De zzp’erssluiten de ranglijst met een mediaan inkomen van 28,0 duizend euro.

Een werkende kan naast inkomsten uit werk ook andere inkomsten hebben, bijvoorbeeld uit een AOW- of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Ook kunnen zelfstandigen tevens inkomen als werknemer hebben, of andersom. Deze inkomsten zijn hier bij het inkomen meegerekend.

Persoonlijk inkomen al tien jaar stabiel

Het doorsnee persoonlijke inkomen van werkenden is, na correctie voor de prijsontwikkeling (CBS StatLine, 2019b), opvallend stabiel gebleven gedurende 2007–2017,een periode die voor een groot deel werd bepaald door de economische crisis. Dit geldt zowel voor het inkomen van werknemers (van 34,1 duizend naar 35,2 duizend euro), als voor dat van zelfstandigen zonder (van 27,5 duizend naar 28,0 duizend euro) en met personeel (van 50,1 duizend naar 48,6 duizend euro). Wel is zichtbaar dat van de werkenden de zmp’ers de meeste inkomensmalheur van de crisis hebben ondervonden,met 2013 als dieptepunt. Dat neemt niet weg dat de doorsnee-zmp’er gedurende de afgelopen tien jaar een beduidend hoger persoonlijk inkomen had dan de doorsnee werknemer en zeker de doorsnee-zzp’er.

3.1 Mediaan persoonlijk inkomen van werkenden van 15 tot 75 jaar
Jaar	Werknemers (1 000 euro (prijspeil 2017))	Zzp'ers (1 000 euro (prijspeil 2017))	Zmp'ers (1 000 euro (prijspeil 2017))
2007	34,1	27,5	50,1
2008	34,7	27,4	50,4
2009	35,7	25	47,6
2010	35,6	27,1	46,2
2011	35,4	27,8	45,8
2012	34,9	26,2	44,3
2013	34,7	25,1	43,4
2014	34,7	25,6	45
2015	34,9	26,2	46,5
2016	35,2	27,6	48,9
2017*	35,2	28	48,5

3.1 Mediaan persoonlijk inkomen van werkenden van 15 tot 75 jaar
Jaar	Werknemers (1 000 euro (prijspeil 2017))	Zzp'ers (1 000 euro (prijspeil 2017))	Zmp'ers (1 000 euro (prijspeil 2017))
2007	34,1	27,5	50,1
2008	34,7	27,4	50,4
2009	35,7	25	47,6
2010	35,6	27,1	46,2
2011	35,4	27,8	45,8
2012	34,9	26,2	44,3
2013	34,7	25,1	43,4
2014	34,7	25,6	45
2015	34,9	26,2	46,5
2016	35,2	27,6	48,9
2017*	35,2	28	48,5

Inkomen zelfstandigen schever verdeeld dan bij werknemers

De verdeling van het persoonlijk inkomen van beide groepen zelfstandigen is duidelijk schever dan die van het inkomen van werknemers. Vrijwel geen werknemer had in 2017 een negatief inkomen, terwijl 3 procent een inkomen boven de ton had. Daarentegen hadden 32 duizend zelfstandigen een negatief inkomen. Dit zijn zelfstandigen die verlies hadden geleden. Het waren voornamelijk zzp’ers. Van alle zzp’ers had 6 procent een inkomen hoger dan 100 duizend euro, terwijl dit aandeel bij zmp’ers 13 procent was.

De piek van de verdeling van het doorsnee-inkomen van werknemers ligt bij een inkomen van 24 tot 26 duizend euro. Bij zzp’ers is dat tussen de nul en 2 duizend euro. Een verklaring hiervoor is het grote aandeel, voornamelijk vrouwelijke, partners van de hoofdkostwinner in deze categorie. Bij twee op de drie personen vormt dit geringe zzp-inkomen weliswaar het hoofdinkomen, voor het huishouden waar men deel van uitmaakt, is dit een bijverdienste. De piek rond 44 duizend euro bij zmp’ers weerspiegelt het grote aandeel directeur-grootaandeelhouders in deze groep die het wettelijk verplichte gebruikelijke loon aan zichzelf uitbetalen. Deze piek is eveneens te zien bij de zzp’ers.

3.2 Werknemers naar hoogte van het persoonlijk inkomen¹⁾, 2017*
Klassen	Werknemers (Personen (x 1 000))
-20	0
-18	0,021
-16	0,019
-14	0,023
-12	0,026
-10	0,041
-8	0,05
-6	0,08
-4	0,145
-2	0,441
0	47,507
2	44,554
4	51,748
6	64,667
8	77,003
10	95,242
12	136,841
14	179,532
16	205,205
18	227,763
20	254,277
22	269,758
24	272,788
26	268,164
28	265,37
30	272,141
32	271,457
34	268,061
36	260,122
38	246,077
40	232,687
42	211,227
44	192,532
46	175,473
48	156,153
50	144,199
52	128,699
54	116,44
56	105,948
58	97,641
60	87,118
62	77,715
64	72,923
66	64,247
68	57,837
70	50,502
72	48,053
74	43,109
76	37,804
78	33,53
80	31,133
82	27,882
84	24,447
86	22,261
88	20,427
90	18,329
92	16,743
94	15,18
96	14,094
98	12,634
100	11,657
102	10,862
104	9,802
106	9,497
108	8,642
110	7,942
112	7,346
114	6,737
116	6,09
118	5,938
120	5,391
122	5,123
124	4,69
126	4,482
128	4,058
130	3,935
132	3,725
134	3,531
136	3,331
138	3,026
140	2,999
142	2,884
144	2,66
146	2,606
148	2,507
150	2,261
152	2,189
154	2,084
156	1,96
158	1,989
160	1,912
162	1,805
164	1,649
166	1,645
168	1,53
170	1,601
172	1,493
174	1,438
176	1,373
178	1,277
180	1,167
182	1,189
184	1,118
186	1,119
188	1,033
190	0,98
192	1,005
194	0,91
196	0,902
198	0,909
200	31,838
1) Aantal personen per inkomensklasse met een breedte van 2 duizend euro.

3.2 Werknemers naar hoogte van het persoonlijk inkomen¹⁾, 2017*
Klassen	Werknemers (Personen (x 1 000))
-20	0
-18	0,021
-16	0,019
-14	0,023
-12	0,026
-10	0,041
-8	0,05
-6	0,08
-4	0,145
-2	0,441
0	47,507
2	44,554
4	51,748
6	64,667
8	77,003
10	95,242
12	136,841
14	179,532
16	205,205
18	227,763
20	254,277
22	269,758
24	272,788
26	268,164
28	265,37
30	272,141
32	271,457
34	268,061
36	260,122
38	246,077
40	232,687
42	211,227
44	192,532
46	175,473
48	156,153
50	144,199
52	128,699
54	116,44
56	105,948
58	97,641
60	87,118
62	77,715
64	72,923
66	64,247
68	57,837
70	50,502
72	48,053
74	43,109
76	37,804
78	33,53
80	31,133
82	27,882
84	24,447
86	22,261
88	20,427
90	18,329
92	16,743
94	15,18
96	14,094
98	12,634
100	11,657
102	10,862
104	9,802
106	9,497
108	8,642
110	7,942
112	7,346
114	6,737
116	6,09
118	5,938
120	5,391
122	5,123
124	4,69
126	4,482
128	4,058
130	3,935
132	3,725
134	3,531
136	3,331
138	3,026
140	2,999
142	2,884
144	2,66
146	2,606
148	2,507
150	2,261
152	2,189
154	2,084
156	1,96
158	1,989
160	1,912
162	1,805
164	1,649
166	1,645
168	1,53
170	1,601
172	1,493
174	1,438
176	1,373
178	1,277
180	1,167
182	1,189
184	1,118
186	1,119
188	1,033
190	0,98
192	1,005
194	0,91
196	0,902
198	0,909
200	31,838
1) Aantal personen per inkomensklasse met een breedte van 2 duizend euro.

3.3 Zelfstandigen naar hoogte van het persoonlijk inkomen¹⁾, 2017*
Klassen	Zzp'ers (Personen (x 1 000))	Zzp'ers (Personen (x 1 000))_2
-20	0	0
-18	0,356	0,139
-16	0,453	0,164
-14	0,617	0,238
-12	0,801	0,252
-10	1,222	0,307
-8	1,802	0,36
-6	2,819	0,428
-4	4,999	0,562
-2	12,029	0,786
0	40,134	1,732
2	30,783	2,867
4	34,2	2,686
6	34,42	3,928
8	35,332	3,77
10	35,917	3,964
12	33,551	4,82
14	34,05	5,123
16	31,177	5,488
18	30,633	5,881
20	27,98	6,088
22	27,004	6,363
24	25,594	6,54
26	24,294	6,95
28	24,302	7,023
30	22,77	7,107
32	21,856	7,39
34	21,142	7,479
36	19,984	7,256
38	19,605	7,282
40	18,674	7,428
42	17,926	7,705
44	19,608	9,232
46	16,517	7,586
48	15	7,063
50	13,612	6,863
52	12,673	6,488
54	11,884	6,268
56	11,137	6,024
58	11,154	6,107
60	9,507	5,502
62	9,026	5,255
64	8,931	5,27
66	8,248	4,737
68	7,831	4,694
70	7,23	4,531
72	6,589	4,117
74	6,492	4,015
76	6,182	3,718
78	5,681	3,501
80	5,339	3,333
82	5,012	3,202
84	4,662	3,078
86	4,411	2,868
88	4,253	2,55
90	3,815	2,442
92	3,484	2,309
94	3,509	2,257
96	3,26	2,026
98	3,268	1,859
100	2,854	1,801
102	2,717	1,626
104	2,532	1,625
106	2,548	1,597
108	2,329	1,439
110	2,281	1,372
112	2,218	1,317
114	1,931	1,263
116	1,929	1,286
118	1,921	1,148
120	1,606	1,042
122	1,46	0,965
124	1,553	0,989
126	1,441	0,871
128	1,353	0,839
130	1,199	0,781
132	1,151	0,757
134	1,137	0,74
136	1,099	0,651
138	0,954	0,684
140	0,882	0,634
142	0,923	0,621
144	0,816	0,571
146	0,767	0,55
148	0,81	0,483
150	0,739	0,51
152	0,652	0,474
154	0,657	0,419
156	0,62	0,465
158	0,592	0,439
160	0,536	0,4
162	0,512	0,364
164	0,525	0,351
166	0,408	0,362
168	0,421	0,36
170	0,437	0,287
172	0,344	0,272
174	0,336	0,281
176	0,404	0,278
178	0,363	0,274
180	0,323	0,253
182	0,323	0,258
184	0,268	0,247
186	0,299	0,239
188	0,291	0,242
190	0,27	0,236
192	0,257	0,212
194	0,237	0,225
196	0,251	0,196
198	0,237	0,19
200	6,636	6,36
1) Aantal personen per inkomensklasse met een breedte van 2 duizend euro.

3.3 Zelfstandigen naar hoogte van het persoonlijk inkomen¹⁾, 2017*
Klassen	Zzp'ers (Personen (x 1 000))	Zzp'ers (Personen (x 1 000))_2
-20	0	0
-18	0,356	0,139
-16	0,453	0,164
-14	0,617	0,238
-12	0,801	0,252
-10	1,222	0,307
-8	1,802	0,36
-6	2,819	0,428
-4	4,999	0,562
-2	12,029	0,786
0	40,134	1,732
2	30,783	2,867
4	34,2	2,686
6	34,42	3,928
8	35,332	3,77
10	35,917	3,964
12	33,551	4,82
14	34,05	5,123
16	31,177	5,488
18	30,633	5,881
20	27,98	6,088
22	27,004	6,363
24	25,594	6,54
26	24,294	6,95
28	24,302	7,023
30	22,77	7,107
32	21,856	7,39
34	21,142	7,479
36	19,984	7,256
38	19,605	7,282
40	18,674	7,428
42	17,926	7,705
44	19,608	9,232
46	16,517	7,586
48	15	7,063
50	13,612	6,863
52	12,673	6,488
54	11,884	6,268
56	11,137	6,024
58	11,154	6,107
60	9,507	5,502
62	9,026	5,255
64	8,931	5,27
66	8,248	4,737
68	7,831	4,694
70	7,23	4,531
72	6,589	4,117
74	6,492	4,015
76	6,182	3,718
78	5,681	3,501
80	5,339	3,333
82	5,012	3,202
84	4,662	3,078
86	4,411	2,868
88	4,253	2,55
90	3,815	2,442
92	3,484	2,309
94	3,509	2,257
96	3,26	2,026
98	3,268	1,859
100	2,854	1,801
102	2,717	1,626
104	2,532	1,625
106	2,548	1,597
108	2,329	1,439
110	2,281	1,372
112	2,218	1,317
114	1,931	1,263
116	1,929	1,286
118	1,921	1,148
120	1,606	1,042
122	1,46	0,965
124	1,553	0,989
126	1,441	0,871
128	1,353	0,839
130	1,199	0,781
132	1,151	0,757
134	1,137	0,74
136	1,099	0,651
138	0,954	0,684
140	0,882	0,634
142	0,923	0,621
144	0,816	0,571
146	0,767	0,55
148	0,81	0,483
150	0,739	0,51
152	0,652	0,474
154	0,657	0,419
156	0,62	0,465
158	0,592	0,439
160	0,536	0,4
162	0,512	0,364
164	0,525	0,351
166	0,408	0,362
168	0,421	0,36
170	0,437	0,287
172	0,344	0,272
174	0,336	0,281
176	0,404	0,278
178	0,363	0,274
180	0,323	0,253
182	0,323	0,258
184	0,268	0,247
186	0,299	0,239
188	0,291	0,242
190	0,27	0,236
192	0,257	0,212
194	0,237	0,225
196	0,251	0,196
198	0,237	0,19
200	6,636	6,36
1) Aantal personen per inkomensklasse met een breedte van 2 duizend euro.

Koopkracht werkenden gestegen sinds 2013

Sinds 2013 is de koopkracht van de werkenden na een eerdere daling weer toegenomen.Vanaf 2014 zijn er onder zowel werknemers als zzp’ers en zmp’ers meer personen met een koopkrachtstijging dan -daling. In 2017 steeg de koopkracht voor 57 procent van de werknemers en voor 51 procent van de zelfstandigen. De ontwikkeling van de koopkracht van zelfstandigen zonder personeel bleef in 2007–2017 structureel achter bij die van werknemers. Steeg de koopkracht bij werknemers, dan nam die bij de zzp’ers minder toe.Was er sprake van een daling, dan was deze bij de zzp’ers groter dan bij de werknemers.Verder valt op dat het aandeel koopkrachtstijgers onder zzp’ers en zmp’ers gedurende deze tien jaar steeds vrijwel even hoog was.

3.4 Mediane koopkrachtontwikkeling werknemers en zelfstandigen¹⁾
Jaar	Werknemers (%-mutatie t.o.v. jaar eerder)	Zzp'ers (%-mutatie t.o.v. jaar eerder)	Zmp'ers (%-mutatie t.o.v. jaar eerder)
2008	1,6	0,5	-0,8
2009	2,8	-2,1	-2,3
2010	-0,2	-1,6	-1,5
2011
2012	-0,8	-2,7	-2,8
2013	0,3	-2,9	-4,0
2014	2,9	2,6	3,9
2015	2,5	1,3	1,3
2016	4,8	4,1	5,0
2017*	1,2	0,3	0,3
1) Door de revisie van inkomensbegrippen die vanaf 2011 werd ingevoerd, zijn de reeksen 2007-2010 en 2012-2017 niet helemaal vergelijkbaar.

3.4 Mediane koopkrachtontwikkeling werknemers en zelfstandigen¹⁾
Jaar	Werknemers (%-mutatie t.o.v. jaar eerder)	Zzp'ers (%-mutatie t.o.v. jaar eerder)	Zmp'ers (%-mutatie t.o.v. jaar eerder)
2008	1,6	0,5	-0,8
2009	2,8	-2,1	-2,3
2010	-0,2	-1,6	-1,5
2011
2012	-0,8	-2,7	-2,8
2013	0,3	-2,9	-4,0
2014	2,9	2,6	3,9
2015	2,5	1,3	1,3
2016	4,8	4,1	5,0
2017*	1,2	0,3	0,3
1) Door de revisie van inkomensbegrippen die vanaf 2011 werd ingevoerd, zijn de reeksen 2007-2010 en 2012-2017 niet helemaal vergelijkbaar.

3.5 Werknemers en zelfstandigen met koopkrachtstijging¹⁾
	Werknemers (%)	Zzp'ers (%)	Zmp'ers (%)
2008	57,6	51,3	48,2
2009	61,9	45,5	45,6
2010	48,6	46,4	46,5
2011
2012	45,7	43,2	43,1
2013	51,9	43,1	41
2014	65	56,2	58,6
2015	63,8	53,3	53,2
2016	71,9	59,7	61,9
2017*	56,8	50,8	50,9
1) Door de revisie van inkomensbegrippen die vanaf 2011 werd ingevoerd, zijn de reeksen 2007-2010 en 2012-2017 niet helemaal vergelijkbaar.

3.5 Werknemers en zelfstandigen met koopkrachtstijging¹⁾
	Werknemers (%)	Zzp'ers (%)	Zmp'ers (%)
2008	57,6	51,3	48,2
2009	61,9	45,5	45,6
2010	48,6	46,4	46,5
2011
2012	45,7	43,2	43,1
2013	51,9	43,1	41
2014	65	56,2	58,6
2015	63,8	53,3	53,2
2016	71,9	59,7	61,9
2017*	56,8	50,8	50,9
1) Door de revisie van inkomensbegrippen die vanaf 2011 werd ingevoerd, zijn de reeksen 2007-2010 en 2012-2017 niet helemaal vergelijkbaar.

Persoonlijk en gestandaardiseerd inkomen

De welvaartspositie van een huishouden en daarmee ook van de personen in dat huishouden wordt bepaald door het saldo van alle betaalde en ontvangen inkomensoverdrachten van alle huishoudensleden samen. Om vergelijkbaarheid van dit (netto) besteedbaar inkomen tussen de verschillende typen huishoudens te bewerkstelligen, wordt er gecorrigeerd (gestandaardiseerd) voor huishoudensgrootte en -samenstelling. Toekenning van dit gestandaardiseerd besteedbaar inkomen aan de desbetreffende huishoudensleden geeft dan uitdrukking aan de koopkracht van deze personen in het huishouden.

Opmerkelijk is dat de grote verschillen in mediaan persoonlijk inkomen tussen werknemers, zzp’ers en zmp’ers niet worden teruggezien als gekeken wordt naar het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van de huishoudens van deze groepen werkenden. Zo komt het doorsnee gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van huishoudens van zowel zelfstandigen zonder personeel als werknemers uit op 31,6 duizend euro in 2017. Wel ligt het doorsnee gestandaardiseerd inkomen van een zelfstandige met personeel op een aanzienlijk hoger niveau (39,2 duizend euro in 2017).

Dat er nauwelijks verschil is tussen het mediane persoonlijke en gestandaardiseerde inkomen van werknemers en zzp’ers komt voor een belangrijk deel doordat zelfstandigen zonder personeel vaak een werknemer als partner hebben.Zelfstandigen met personeel vormen relatief vaak een paar met elkaar. Daarnaast blijft in het persoonlijk inkomen (een bruto-inkomen) de betaalde inkomstenbelasting geheel buiten beschouwing, terwijl die wel in het (gestandaardiseerd) besteedbaar inkomen (een netto inkomen) is verdisconteerd. Zelfstandigen hebben in het algemeen meer aftrekposten inkomstenbelasting dan werknemers. De naar verhouding lagere afdrachten inkomstenbelasting dragen er mede toe bij dat het (gestandaardiseerd) besteedbaar inkomen van huishoudens van zzp’ers en werknemers dichter bij elkaar komt te liggen.