Auteur: Marion van den Brakel, Kai Gidding Publicatiedatum: 9-12-2019 09:30

Hoe is de financiële welvaart verdeeld?

Over deze publicatie

Volgens een maatstaf voor financiële welvaart gebaseerd op zowel de inkomens- als vermogenspositie van een huishouden, is de welvaart gelijker verdeeld dan het vermogen maar ongelijker dan het inkomen. Ondernemershuishoudens zijn het meest welvarend, gevolgd door werknemers- en pensioenhuishoudens. Huishoudens die voornamelijk rond moeten komen van een uitkering zijn financieel het minst goed af.Regionaal bekeken zijn studentensteden als Groningen, Wageningen en Enschede de minst welvarende gemeenten, terwijl Rozendaal de meest welvarende is. De welvaartsarmoede in Nederland is kleiner dan de inkomensarmoede: waar het aandeel huishoudens met een laag inkomen 7,9 procent was in 2018, was het aandeel met zowel een laag inkomen als een klein vermogen 6,2 procent. Dat is een verschil van 120 duizend huishoudens.

1. Inleiding

In veel landen is het vermogen van huishoudens niet of slechts gedeeltelijk bekend en is men aangewezen op de inkomensverdeling om financiële welvaart te beschrijven. Dat is legitiem als een laag (hoog) inkomen samengaat met een laag (hoog) vermogen. Dat is echter niet altijd zo: zelfstandigen die verlies hebben geleden, hebben doorgaans een buffer in de vorm van bedrijfsvermogen. En bijvoorbeeld jonge stellen van wie de woning onder water staat, kunnen met twee voltijdsbanen een behoorlijk inkomen genereren. In Nederland zijn gedetailleerde vermogensgegevens van alle huishoudens beschikbaar, via bijvoorbeeld banken en de Belastingdienst. Om de financiële welvaart van huishoudens in kaart te brengen, heeft het CBS tot nu toe meestal cijfers over de inkomens- en vermogensverdeling naast elkaar gepresenteerd (zie bijvoorbeeld CBS, 2019a). In dit artikel wordt de inkomens- en vermogenspositie van een huishoudens weergegeven in één indicator: een maat voor financiële welvaart (zie kader).

Welvaartsmaat
De welvaartsmaat bevat informatie over zowel het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen als het vermogen van huishoudens (voor definities van deze begrippen, zie Technische toelichting). De rangschikkingen van huishoudens naar hoogte van het inkomen en van het vermogen zijn hierbij het uitgangspunt. De welvaart van een huishouden is vastgesteld als de som van het cumulatieve aandeel in het totale inkomen van alle huishoudens en het cumulatieve aandeel in het totale vermogen. In de Technische toelichting is nadere uitleg en een voorbeeld te vinden. Op grond van de optelling zijn huishoudens opnieuw geordend en vervolgens uitgesmeerd over de welvaartsladder. Het resultaat hiervan is dat huishoudens in de laagste welvaartsgroep een laag inkomen én een laag vermogen hebben. Naarmate het inkomen of vermogen hoger is, wordt een huishouden in een hogere groep ingedeeld. Huishoudens in de hoogste welvaartsgroep hebben een hoog inkomen én een hoog vermogen. Met de welvaartsmaat wordt een realistischer beeld van de welvaartsverdeling gepresenteerd dan wanneer alleen inkomen in beschouwing wordt genomen. Zo worden de lage welvaartsgroepen niet vertekend door vermogende zelfstandigen met een incidenteel verlies, en de hoge welvaartsgroepen niet door hoge inkomens met een huis onder water.

De welvaartsmaat gaat uit van de relatieve inkomens- en vermogenspositie. Een van de redenen hiervoor is het veelvuldig gebruik van inkomen en vermogen als achtergrondvariabele in andere studies over thema’s als onderwijs, gezondheid en veiligheid (zie bijvoorbeeld artikelen in Statistische Trends). Voor zulke studies volstaat doorgaans de relatieve inkomens- en vermogenspositie, zodat de combinatie van inkomen en vermogen in een relatieve welvaartsmaat voor de hand ligt. Verder speelt eenvoud van de maat een belangrijke rol. Een groepsindeling van huishoudens op grond van hun inkomen en vermogen heeft daarom de voorkeur boven een optelling van inkomen en vermogen, zoals bijvoorbeeld OECD (2013) voorstelt ¹⁾. Hoewel huishoudens ook op basis van zo’n optelling gerangschikt kunnen worden op een welvaartsladder, gaat die rangschikking niet uit van de ordening op de inkomens- en vermogensladder. Wingen, Berger-Van Sijl, Kunst en Otten (2010) gingen daar wel vanuit en creëerden een welvaartsladder op basis van de som van de relatieve inkomens- en vermogenspositie. Nadeel van die indeling is echter dat de betrekkelijk grote groep met een klein of geen vermogen over ongeveer een kwart de vermogensladder uitgesmeerd is (zie CBS, 2019a), en daarmee staan deze vermogens ook op de welvaartsladder relatief ver uit elkaar. In de hier beschreven welvaartsmaat is dit ondervangen door huishoudens mee te laten tellen op basis van een gewicht dat correspondeert met hun plaats op de inkomens- en vermogensladder.

Aan de hand van de gekozen maat voor financiële welvaart brengt dit artikel in beeld in hoeverre de welvaartsverdeling verschilt van de inkomens- en vermogensverdeling van huishoudens. Ook de samenstelling van de groepen huishoudens op de sporten van de welvaartsladder passeert dan de revue. Verder komt de financiële welvaart van diverse bevolkingsgroepen aan bod. In hoeverre zijn groepen meer of minder dan gemiddeld welvarend? Tot slot ligt de focus op de groep met weinig welvaart: de ‘welvaartsarmen’. Hoe groot is de groep met welvaartsarmoede en hoe heeft de omvang van deze groep zich ontwikkeld sinds 2011?

¹⁾ De welvaart van een huishouden definieert OECD als het inkomen aangevuld met een deel van het vermogen. Voor de omvang van dat deel vermogen zijn diverse keuzes mogelijk, bijvoorbeeld door het te laten afhangen van de levensverwachting. Bos (2015) toont aan dat de uitkomsten van zo’n maat weinig afwijken van de voor dit artikel gekozen welvaartsmaat.

2. Welvaartsverdeling

Welvaart ongelijker verdeeld dan inkomen, maar gelijker dan vermogen

De welvaartsverdeling is gelijker dan de vermogensverdeling, maar schever dan de inkomensverdeling. Dit blijkt uit de Lorenzcurven waarin het cumulatieve aandeel van respectievelijk het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen, het vermogen en de financiële welvaart is afgezet tegen het cumulatieve aandeel (oplopend gerangschikte) huishoudens.Zo geeft de inkomenscurve voor elk percentage huishoudens aan welk percentage van het totale inkomen zij bezitten. Huishoudens uit de hoogste 20%-groep bezaten 37 procent van het totale inkomen in 2018, 80 procent van het totale vermogen en 46 procent van de totale welvaart. Dat de welvaartsverdeling qua ongelijkheid tussen de inkomens- en vermogensverdeling zit, blijkt ook uit het feit dat de Lorenzcurve van inkomen het dichtstbij die van de gelijke verdeling ligt, en die van vermogen het verst daar vandaan (zie ook figuur 2.1).

De genormaliseerde Gini-coëfficiënt drukt de ongelijkheid van een verdeling uit in een getal tussen 0 (volkomen gelijke verdeling) en 1 (volkomen ongelijke verdeling), zie Bos,Van den Brakel en Otten (2018). In 2018 waren de waarden van Gini-coëfficiënt voor dei nkomens-, vermogens- en welvaartsverdeling respectievelijk 0,29, 0,77 en 0,45. Dit bevestigt nogmaals de tussenpositie van de welvaartsverdeling.

2.1 Lorenzcurven, 2018*
populatieaandeel	Gelijke verdeling (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))	Inkomen (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))	Vermogen (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))	Welvaart (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))
0	0	0	0	0
1	1	-0,132599672	-1,610659569	-0,00773796
2	2	-0,033363246	-2,080281198	-0,006354743
3	3	0,15223945	-2,370961459	0,00022389
4	4	0,415496168	-2,582437109	0,014441559
5	5	0,748084191	-2,745100323	0,037976035
6	6	1,132826803	-2,873392863	0,071377965
7	7	1,54994077	-2,974999485	0,11502284
8	8	1,990704902	-3,055306571	0,169671211
9	9	2,450903982	-3,117784054	0,235092144
10	10	2,926082383	-3,165245547	0,311352701
11	11	3,414212082	-3,199816729	0,39881035
12	12	3,914045792	-3,223494048	0,497821415
13	13	4,424991345	-3,238193392	0,609062148
14	14	4,946383842	-3,246016447	0,733281296
15	15	5,479088637	-3,249699695	0,87089005
16	16	6,023685349	-3,250723013	1,022228121
17	17	6,58004465	-3,250726722	1,187637268
18	18	7,148056516	-3,250520229	1,36747087
19	19	7,727480628	-3,249595774	1,562128521
20	20	8,318084574	-3,247690992	1,77177962
21	21	8,919653272	-3,244705148	1,99644347
22	22	9,531784992	-3,240683436	2,236118721
23	23	10,15398737	-3,23567395	2,49069516
24	24	10,78575346	-3,229618668	2,760400716
25	25	11,42667417	-3,222368424	3,045530933
26	26	12,07638352	-3,213698224	3,346544984
27	27	12,73477231	-3,20331084	3,664009143
28	28	13,40187639	-3,190843055	3,998699626
29	29	14,07782187	-3,175891204	4,351482496
30	30	14,76266033	-3,158030927	4,72336741
31	31	15,45661219	-3,136776209	5,115374619
32	32	16,15989888	-3,111637127	5,528287687
33	33	16,87284296	-3,082125589	5,962821382
34	34	17,5957585	-3,047714543	6,419686575
35	35	18,32888999	-3,007838599	6,899368142
36	36	19,07228981	-2,961877602	7,402226123
37	37	19,82608029	-2,909254528	7,928554299
38	38	20,59035233	-2,849511517	8,478462118
39	39	21,36509428	-2,782136382	9,052046536
40	40	22,15038538	-2,706326602	9,649297135
41	41	22,94623871	-2,621286822	10,27014701
42	42	23,75266629	-2,52639325	10,91440859
43	43	24,56969862	-2,421300001	11,58201105
44	44	25,39726826	-2,305627514	12,2729232
45	45	26,235366	-2,178864064	12,98703375
46	46	27,08400678	-2,039973755	13,72446523
47	47	27,94326219	-1,886820018	14,48551285
48	48	28,81312477	-1,71796129	15,27032413
49	49	29,69358351	-1,534281123	16,07905781
50	50	30,58457857	-1,33367359	16,91181536
51	51	31,48614662	-1,113495261	17,76872775
52	52	32,39833793	-0,872706967	18,64987086
53	53	33,32137326	-0,609969194	19,55536345
54	54	34,25537301	-0,323681194	20,48546738
55	55	35,20051024	-0,011841019	21,44032372
56	56	36,15687124	0,327024587	22,42022121
57	57	37,12455556	0,693456161	23,42526214
58	58	38,10360929	1,089065404	24,45551509
59	59	39,0941727	1,516137682	25,51127699
60	60	40,09630874	1,975953537	26,59279424
61	61	41,11015327	2,469806836	27,70028223
62	62	42,13578516	2,999003572	28,83403008
63	63	43,17339442	3,564748584	29,99424936
64	64	44,22309321	4,168286378	31,18107591
65	65	45,28507604	4,811123417	32,39480597
66	66	46,35946282	5,494446115	33,63558732
67	67	47,44636235	6,219336251	34,9036548
68	68	48,54609395	6,986964816	36,19944557
69	69	49,65880824	7,798106581	37,5232405
70	70	50,78486922	8,653558416	38,87538943
71	71	51,92459712	9,554414495	40,25618538
72	72	53,07831978	10,50171257	41,66628578
73	73	54,24647996	11,49667826	43,10606334
74	74	55,42957168	12,54050099	44,5761766
75	75	56,62801702	13,6348005	46,07717795
76	76	57,84234081	14,7810512	47,6094964
77	77	59,07317659	15,98103583	49,17374908
78	78	60,32115956	17,23690524	50,77056814
79	79	61,58694816	18,55091515	52,40078907
80	80	62,87130112	19,92609889	54,06535016
81	81	64,175145	21,36595166	55,76545302
82	82	65,4995052	22,87414742	57,50192423
83	83	66,84548688	24,45568542	59,27599633
84	84	68,21443279	26,11548844	61,08916616
85	85	69,60766517	27,85994976	62,9430686
86	86	71,02682789	29,69656134	64,83977685
87	87	72,47387236	31,63411308	66,78202607
88	88	73,95117838	33,68338249	68,77316947
89	89	75,46139151	35,85712835	70,81812376
90	90	77,00798637	38,17221221	72,92402183
91	91	78,59509526	40,64999505	75,09865283
92	92	80,22810337	43,31836378	77,349887
93	93	81,91431841	46,21303428	79,68734866
94	94	83,66322365	49,38438534	82,12118292
95	95	85,48882096	52,90658485	84,66435736
96	96	87,41263718	56,89348412	87,33295836
97	97	89,4714091	61,55159187	90,1484826
98	98	91,736744	67,29938379	93,14321779
99	99	94,39393202	75,271786	96,37183544
100	100	100	100	100

2.1 Lorenzcurven, 2018*
populatieaandeel	Gelijke verdeling (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))	Inkomen (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))	Vermogen (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))	Welvaart (Cumulatief inkomen/vermogen/welvaart (%))
0	0	0	0	0
1	1	-0,132599672	-1,610659569	-0,00773796
2	2	-0,033363246	-2,080281198	-0,006354743
3	3	0,15223945	-2,370961459	0,00022389
4	4	0,415496168	-2,582437109	0,014441559
5	5	0,748084191	-2,745100323	0,037976035
6	6	1,132826803	-2,873392863	0,071377965
7	7	1,54994077	-2,974999485	0,11502284
8	8	1,990704902	-3,055306571	0,169671211
9	9	2,450903982	-3,117784054	0,235092144
10	10	2,926082383	-3,165245547	0,311352701
11	11	3,414212082	-3,199816729	0,39881035
12	12	3,914045792	-3,223494048	0,497821415
13	13	4,424991345	-3,238193392	0,609062148
14	14	4,946383842	-3,246016447	0,733281296
15	15	5,479088637	-3,249699695	0,87089005
16	16	6,023685349	-3,250723013	1,022228121
17	17	6,58004465	-3,250726722	1,187637268
18	18	7,148056516	-3,250520229	1,36747087
19	19	7,727480628	-3,249595774	1,562128521
20	20	8,318084574	-3,247690992	1,77177962
21	21	8,919653272	-3,244705148	1,99644347
22	22	9,531784992	-3,240683436	2,236118721
23	23	10,15398737	-3,23567395	2,49069516
24	24	10,78575346	-3,229618668	2,760400716
25	25	11,42667417	-3,222368424	3,045530933
26	26	12,07638352	-3,213698224	3,346544984
27	27	12,73477231	-3,20331084	3,664009143
28	28	13,40187639	-3,190843055	3,998699626
29	29	14,07782187	-3,175891204	4,351482496
30	30	14,76266033	-3,158030927	4,72336741
31	31	15,45661219	-3,136776209	5,115374619
32	32	16,15989888	-3,111637127	5,528287687
33	33	16,87284296	-3,082125589	5,962821382
34	34	17,5957585	-3,047714543	6,419686575
35	35	18,32888999	-3,007838599	6,899368142
36	36	19,07228981	-2,961877602	7,402226123
37	37	19,82608029	-2,909254528	7,928554299
38	38	20,59035233	-2,849511517	8,478462118
39	39	21,36509428	-2,782136382	9,052046536
40	40	22,15038538	-2,706326602	9,649297135
41	41	22,94623871	-2,621286822	10,27014701
42	42	23,75266629	-2,52639325	10,91440859
43	43	24,56969862	-2,421300001	11,58201105
44	44	25,39726826	-2,305627514	12,2729232
45	45	26,235366	-2,178864064	12,98703375
46	46	27,08400678	-2,039973755	13,72446523
47	47	27,94326219	-1,886820018	14,48551285
48	48	28,81312477	-1,71796129	15,27032413
49	49	29,69358351	-1,534281123	16,07905781
50	50	30,58457857	-1,33367359	16,91181536
51	51	31,48614662	-1,113495261	17,76872775
52	52	32,39833793	-0,872706967	18,64987086
53	53	33,32137326	-0,609969194	19,55536345
54	54	34,25537301	-0,323681194	20,48546738
55	55	35,20051024	-0,011841019	21,44032372
56	56	36,15687124	0,327024587	22,42022121
57	57	37,12455556	0,693456161	23,42526214
58	58	38,10360929	1,089065404	24,45551509
59	59	39,0941727	1,516137682	25,51127699
60	60	40,09630874	1,975953537	26,59279424
61	61	41,11015327	2,469806836	27,70028223
62	62	42,13578516	2,999003572	28,83403008
63	63	43,17339442	3,564748584	29,99424936
64	64	44,22309321	4,168286378	31,18107591
65	65	45,28507604	4,811123417	32,39480597
66	66	46,35946282	5,494446115	33,63558732
67	67	47,44636235	6,219336251	34,9036548
68	68	48,54609395	6,986964816	36,19944557
69	69	49,65880824	7,798106581	37,5232405
70	70	50,78486922	8,653558416	38,87538943
71	71	51,92459712	9,554414495	40,25618538
72	72	53,07831978	10,50171257	41,66628578
73	73	54,24647996	11,49667826	43,10606334
74	74	55,42957168	12,54050099	44,5761766
75	75	56,62801702	13,6348005	46,07717795
76	76	57,84234081	14,7810512	47,6094964
77	77	59,07317659	15,98103583	49,17374908
78	78	60,32115956	17,23690524	50,77056814
79	79	61,58694816	18,55091515	52,40078907
80	80	62,87130112	19,92609889	54,06535016
81	81	64,175145	21,36595166	55,76545302
82	82	65,4995052	22,87414742	57,50192423
83	83	66,84548688	24,45568542	59,27599633
84	84	68,21443279	26,11548844	61,08916616
85	85	69,60766517	27,85994976	62,9430686
86	86	71,02682789	29,69656134	64,83977685
87	87	72,47387236	31,63411308	66,78202607
88	88	73,95117838	33,68338249	68,77316947
89	89	75,46139151	35,85712835	70,81812376
90	90	77,00798637	38,17221221	72,92402183
91	91	78,59509526	40,64999505	75,09865283
92	92	80,22810337	43,31836378	77,349887
93	93	81,91431841	46,21303428	79,68734866
94	94	83,66322365	49,38438534	82,12118292
95	95	85,48882096	52,90658485	84,66435736
96	96	87,41263718	56,89348412	87,33295836
97	97	89,4714091	61,55159187	90,1484826
98	98	91,736744	67,29938379	93,14321779
99	99	94,39393202	75,271786	96,37183544
100	100	100	100	100

Door huishoudens te ordenen op basis van de welvaartsmaat en ze vervolgens gelijkmatig te verdelen in honderd groepen, ontstaan welvaartspercentielgroepen van huishoudens. Ten behoeve van dit artikel worden de honderd welvaartsgroepen ook regelmatig ingedikt tot tien welvaartsdecielgroepen of vijf welvaartskwintielgroepen.

De inkomenspositie is hoger naarmate huishoudens zich in een hogere welvaartsgroep bevinden. In de lagere welvaartsgroepen komt de welvaartsverdeling sterk overeen met de inkomensverdeling. Zo bevindt 90 procent van de huishoudens in de laagste welvaartskwintielgroep zich ook in de laagste inkomenskwintielgroep. De laagste welvaartsgroep bevat overwegend lage vermogens: van ruim 80 procent van de minst welvarende huishoudens valt het vermogen in de eerste of tweede vermogenskwintielgroep. Dit zijn vrijwel allemaal huishoudens met een negatief tot een klein positief vermogen (CBS,2019a).
De hoogste welvaartsgroep bestaat vooral uit huishoudens die hoog op de inkomens- énvermogensladder staan.

2.2 Inkomen en financiële welvaart, 2018*
Categories1	Eerste 20% (laag inkomen) (% huishoudens)	Tweede 20% (% huishoudens)	Derde 20% (% huishoudens)	Vierde 20% (% huishoudens)	Vijfde 20% (hoog inkomen) (% huishoudens)
Eerste 20% (lage welvaart)	89,6	10,4	0	0	0
Tweede 20%	5,9	72,9	21,2	0	0
Derde 20%	2,4	11,6	58,6	27,5	0
Vierde 20%	1,7	4,4	15,7	52,1	26,1
Vijfde 20% (hoge welvaart)	0,4	0,8	4,4	20,4	73,9

2.2 Inkomen en financiële welvaart, 2018*
Categories1	Eerste 20% (laag inkomen) (% huishoudens)	Tweede 20% (% huishoudens)	Derde 20% (% huishoudens)	Vierde 20% (% huishoudens)	Vijfde 20% (hoog inkomen) (% huishoudens)
Eerste 20% (lage welvaart)	89,6	10,4	0	0	0
Tweede 20%	5,9	72,9	21,2	0	0
Derde 20%	2,4	11,6	58,6	27,5	0
Vierde 20%	1,7	4,4	15,7	52,1	26,1
Vijfde 20% (hoge welvaart)	0,4	0,8	4,4	20,4	73,9

2.3 Vermogen en financiële welvaart, 2018*
Categories1	Eerste 20% (laag vermogen) (% huishoudens)	Tweede 20% (% huishoudens)	Derde 20% (% huishoudens)	Vierde 20% (% huishoudens)	Vijfde 20% (hoog vermogen) (% huishoudens)
Eerste 20% (lage welvaart)	41,6	44,9	12,3	1,2	0
Tweede 20%	24,6	33,8	28,9	12,2	0,4
Derde 20%	18,1	13,9	28,9	31,2	7,9
Vierde 20%	12,6	6,4	23,5	33,7	23,8
Vijfde 20% (hoge welvaart)	3,1	1	6,2	21,7	68

2.3 Vermogen en financiële welvaart, 2018*
Categories1	Eerste 20% (laag vermogen) (% huishoudens)	Tweede 20% (% huishoudens)	Derde 20% (% huishoudens)	Vierde 20% (% huishoudens)	Vijfde 20% (hoog vermogen) (% huishoudens)
Eerste 20% (lage welvaart)	41,6	44,9	12,3	1,2	0
Tweede 20%	24,6	33,8	28,9	12,2	0,4
Derde 20%	18,1	13,9	28,9	31,2	7,9
Vierde 20%	12,6	6,4	23,5	33,7	23,8
Vijfde 20% (hoge welvaart)	3,1	1	6,2	21,7	68

De sociaaleconomische kenmerken van huishoudens in verschillende welvaartsgroepen variëren. Huishoudens met vooral werknemersinkomen vormen traditioneel de grootste bevolkingsgroep in Nederland. In 2018 domineerden zij het midden en de bovenkant van de welvaartsladder. In de absolute top van de verdeling was het aandeel van zelfstandigen echter groter.

Huishoudens die in 2018 voornamelijk van een bijstands- of andere uitkering moesten rondkomen, bevonden zich voornamelijk in de lagere welvaartsgroepen, vooral in het 5e tot en met 20e percentiel.

2.4 Voornaamste inkomensbron van welvaartsgroepen, 2018*
Categories1	Categories2	Inkomen als werknemer (% huishoudens)	Inkomen als zelfstandige (% huishoudens)	Pensioen (% huishoudens)	Bijstand (% huishoudens)	Overig overdrachtsinkomen (% huishoudens)
1e wel- vaartsgroep	1e procent	44,1	9,1	2,7	2,4	19,2
1e wel- vaartsgroep	2e procent	45,2	6,4	4,2	8,3	13,4
1e wel- vaartsgroep	3e procent	42,1	8,4	5,8	8,6	12,6
1e wel- vaartsgroep	4e procent	37,3	8,7	7,6	11,6	12,3
1e wel- vaartsgroep	5e procent	25,4	6,7	7,8	23,1	14,6
1e wel- vaartsgroep	6e procent	20,5	5,1	7,7	26,4	17,9
1e wel- vaartsgroep	7e procent	18,7	4,2	8,4	30,1	16,1
1e wel- vaartsgroep	8e procent	16,3	3,5	10,3	31,6	15,9
1e wel- vaartsgroep	9e procent	15,1	3	9	33,9	16,6
1e wel- vaartsgroep	10e procent	14,6	2,9	10,1	32,2	17,7
2e	11e procent	15	2,6	12,4	29	18,5
2e	12e procent	15,2	2,6	14,1	26,4	19,2
2e	13e procent	17,9	2,8	19,9	15,4	21,5
2e	14e procent	19,9	3	26	7,6	21
2e	15e procent	21,2	2,9	30,2	5,7	17,6
2e	16e procent	22	2,9	34,1	4,3	14,3
2e	17e procent	23,4	3	35,9	3,3	12
2e	18e procent	24,9	3	36,7	2,6	10,3
2e	19e procent	26,1	2,9	37,9	2	8,7
2e	20e procent	26,7	2,7	39	1,6	7,4
3e	21e procent	27,3	2,6	39,7	1,3	6,5
3e	22e procent	27,7	2,5	40,7	1,1	5,7
3e	23e procent	28,6	2,6	40,2	0,9	5,2
3e	24e procent	29,7	2,5	39,6	0,8	4,9
3e	25e procent	31,2	2,5	38,4	0,8	4,7
3e	26e procent	32,9	2,8	36,7	0,6	4,6
3e	27e procent	35	2,8	34,5	0,6	4,7
3e	28e procent	37,9	2,9	31,6	0,5	4,6
3e	29e procent	40,5	3,2	28,6	0,5	4,7
3e	30e procent	42,8	3,5	26,1	0,4	4,8
4e	31e procent	44,6	3,6	24,2	0,3	4,8
4e	32e procent	45,9	3,7	22,9	0,3	4,7
4e	33e procent	47,1	3,9	21,8	0,2	4,6
4e	34e procent	47,8	4,1	21	0,2	4,6
4e	35e procent	48	4,2	20,7	0,1	4,5
4e	36e procent	48,8	4,3	20,2	0,1	4,2
4e	37e procent	49,4	4,3	19,7	0,1	4,1
4e	38e procent	49,6	4,4	19,7	0,1	3,8
4e	39e procent	49,5	4,5	19,8	0,1	3,7
4e	40e procent	49,9	4,4	19,8	0,1	3,4
5e	41e procent	49,9	4,5	19,8	0	3,4
5e	42e procent	49,4	4,5	20,4	0	3,3
5e	43e procent	48,7	4,6	21,2	0	3
5e	44e procent	48,8	4,5	21,3	0	3
5e	45e procent	49,2	4,7	20,9	0	2,7
5e	46e procent	49,8	4,6	20,4	0	2,7
5e	47e procent	49,8	4,8	20,3	0	2,6
5e	48e procent	50	4,8	20,2	0	2,5
5e	49e procent	50,4	4,8	20	0	2,4
5e	50e procent	50,1	4,9	20,1	0	2,5
6e	51e procent	50,1	4,9	20,2	0	2,4
6e	52e procent	50,1	5	20,1	0	2,3
6e	53e procent	50,1	5	20,2	0	2,3
6e	54e procent	50,2	5	20,2	0	2,1
6e	55e procent	49,9	5,2	20,3	0	2,1
6e	56e procent	49,7	5,2	20,7	0	2
6e	57e procent	49,9	5,1	20,6	0	1,9
6e	58e procent	49,9	5,3	20,4	0	2
6e	59e procent	49,8	5,3	20,5	0	1,9
6e	60e procent	50	5,4	20,3	0	1,9
7e	61e procent	50,1	5,5	20,2	0	1,8
7e	62e procent	49,9	5,6	20,3	0	1,7
7e	63e procent	50,1	5,7	20	0	1,7
7e	64e procent	50,3	5,8	19,8	0	1,6
7e	65e procent	50	6	20	0	1,6
7e	66e procent	50,4	5,9	19,7	0	1,5
7e	67e procent	50,4	6,2	19,4	0	1,6
7e	68e procent	50,4	6,3	19,3	0	1,5
7e	69e procent	50,6	6,3	19,2	0	1,5
7e	70e procent	50,5	6,5	19,2	0	1,4
8e	71e procent	50,4	6,7	19,1	0	1,4
8e	72e procent	50,6	6,7	18,9	0	1,3
8e	73e procent	50,6	6,8	18,8	0	1,4
8e	74e procent	50,5	7,1	18,7	0	1,3
8e	75e procent	50,5	7,2	18,7	0	1,2
8e	76e procent	50,4	7,4	18,5	0	1,3
8e	77e procent	50,4	7,6	18,3	0	1,2
8e	78e procent	50,5	7,9	17,9	0	1,2
8e	79e procent	50	8,3	18,1	0	1,1
8e	80e procent	50	8,5	17,9	0	1,1
9e	81e procent	49,6	9	17,9	0	1
9e	82e procent	49,1	9,4	18,1	0	1
9e	83e procent	49	9,7	17,8	0	1
9e	84e procent	48,3	10,4	17,8	0	1,1
9e	85e procent	47,8	10,9	17,9	0	1
9e	86e procent	47	11,6	18	0	1
9e	87e procent	45,8	12,3	18,5	0	0,9
9e	88e procent	44,4	12,5	19,7	0	0,9
9e	89e procent	43,6	13	20,2	0	0,9
9e	90e procent	42,6	13,3	20,7	0	0,9
10e wel- vaartsgroep	91e procent	41,6	13,7	21,4	0	0,9
10e wel- vaartsgroep	92e procent	40,8	14,4	21,5	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	93e procent	39,5	15,4	21,8	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	94e procent	38,4	16,3	22	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	95e procent	37,1	17,7	22	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	96e procent	35,5	19,5	21,9	0	0,6
10e wel- vaartsgroep	97e procent	33,3	21,7	22	0	0,6
10e wel- vaartsgroep	98e procent	29,9	25,3	21,8	0	0,4
10e wel- vaartsgroep	99e procent	25,1	29,7	22,3	0	0,4
10e wel- vaartsgroep	100e procent	16,2	38	23	0	0,2

2.4 Voornaamste inkomensbron van welvaartsgroepen, 2018*
Categories1	Categories2	Inkomen als werknemer (% huishoudens)	Inkomen als zelfstandige (% huishoudens)	Pensioen (% huishoudens)	Bijstand (% huishoudens)	Overig overdrachtsinkomen (% huishoudens)
1e wel- vaartsgroep	1e procent	44,1	9,1	2,7	2,4	19,2
1e wel- vaartsgroep	2e procent	45,2	6,4	4,2	8,3	13,4
1e wel- vaartsgroep	3e procent	42,1	8,4	5,8	8,6	12,6
1e wel- vaartsgroep	4e procent	37,3	8,7	7,6	11,6	12,3
1e wel- vaartsgroep	5e procent	25,4	6,7	7,8	23,1	14,6
1e wel- vaartsgroep	6e procent	20,5	5,1	7,7	26,4	17,9
1e wel- vaartsgroep	7e procent	18,7	4,2	8,4	30,1	16,1
1e wel- vaartsgroep	8e procent	16,3	3,5	10,3	31,6	15,9
1e wel- vaartsgroep	9e procent	15,1	3	9	33,9	16,6
1e wel- vaartsgroep	10e procent	14,6	2,9	10,1	32,2	17,7
2e	11e procent	15	2,6	12,4	29	18,5
2e	12e procent	15,2	2,6	14,1	26,4	19,2
2e	13e procent	17,9	2,8	19,9	15,4	21,5
2e	14e procent	19,9	3	26	7,6	21
2e	15e procent	21,2	2,9	30,2	5,7	17,6
2e	16e procent	22	2,9	34,1	4,3	14,3
2e	17e procent	23,4	3	35,9	3,3	12
2e	18e procent	24,9	3	36,7	2,6	10,3
2e	19e procent	26,1	2,9	37,9	2	8,7
2e	20e procent	26,7	2,7	39	1,6	7,4
3e	21e procent	27,3	2,6	39,7	1,3	6,5
3e	22e procent	27,7	2,5	40,7	1,1	5,7
3e	23e procent	28,6	2,6	40,2	0,9	5,2
3e	24e procent	29,7	2,5	39,6	0,8	4,9
3e	25e procent	31,2	2,5	38,4	0,8	4,7
3e	26e procent	32,9	2,8	36,7	0,6	4,6
3e	27e procent	35	2,8	34,5	0,6	4,7
3e	28e procent	37,9	2,9	31,6	0,5	4,6
3e	29e procent	40,5	3,2	28,6	0,5	4,7
3e	30e procent	42,8	3,5	26,1	0,4	4,8
4e	31e procent	44,6	3,6	24,2	0,3	4,8
4e	32e procent	45,9	3,7	22,9	0,3	4,7
4e	33e procent	47,1	3,9	21,8	0,2	4,6
4e	34e procent	47,8	4,1	21	0,2	4,6
4e	35e procent	48	4,2	20,7	0,1	4,5
4e	36e procent	48,8	4,3	20,2	0,1	4,2
4e	37e procent	49,4	4,3	19,7	0,1	4,1
4e	38e procent	49,6	4,4	19,7	0,1	3,8
4e	39e procent	49,5	4,5	19,8	0,1	3,7
4e	40e procent	49,9	4,4	19,8	0,1	3,4
5e	41e procent	49,9	4,5	19,8	0	3,4
5e	42e procent	49,4	4,5	20,4	0	3,3
5e	43e procent	48,7	4,6	21,2	0	3
5e	44e procent	48,8	4,5	21,3	0	3
5e	45e procent	49,2	4,7	20,9	0	2,7
5e	46e procent	49,8	4,6	20,4	0	2,7
5e	47e procent	49,8	4,8	20,3	0	2,6
5e	48e procent	50	4,8	20,2	0	2,5
5e	49e procent	50,4	4,8	20	0	2,4
5e	50e procent	50,1	4,9	20,1	0	2,5
6e	51e procent	50,1	4,9	20,2	0	2,4
6e	52e procent	50,1	5	20,1	0	2,3
6e	53e procent	50,1	5	20,2	0	2,3
6e	54e procent	50,2	5	20,2	0	2,1
6e	55e procent	49,9	5,2	20,3	0	2,1
6e	56e procent	49,7	5,2	20,7	0	2
6e	57e procent	49,9	5,1	20,6	0	1,9
6e	58e procent	49,9	5,3	20,4	0	2
6e	59e procent	49,8	5,3	20,5	0	1,9
6e	60e procent	50	5,4	20,3	0	1,9
7e	61e procent	50,1	5,5	20,2	0	1,8
7e	62e procent	49,9	5,6	20,3	0	1,7
7e	63e procent	50,1	5,7	20	0	1,7
7e	64e procent	50,3	5,8	19,8	0	1,6
7e	65e procent	50	6	20	0	1,6
7e	66e procent	50,4	5,9	19,7	0	1,5
7e	67e procent	50,4	6,2	19,4	0	1,6
7e	68e procent	50,4	6,3	19,3	0	1,5
7e	69e procent	50,6	6,3	19,2	0	1,5
7e	70e procent	50,5	6,5	19,2	0	1,4
8e	71e procent	50,4	6,7	19,1	0	1,4
8e	72e procent	50,6	6,7	18,9	0	1,3
8e	73e procent	50,6	6,8	18,8	0	1,4
8e	74e procent	50,5	7,1	18,7	0	1,3
8e	75e procent	50,5	7,2	18,7	0	1,2
8e	76e procent	50,4	7,4	18,5	0	1,3
8e	77e procent	50,4	7,6	18,3	0	1,2
8e	78e procent	50,5	7,9	17,9	0	1,2
8e	79e procent	50	8,3	18,1	0	1,1
8e	80e procent	50	8,5	17,9	0	1,1
9e	81e procent	49,6	9	17,9	0	1
9e	82e procent	49,1	9,4	18,1	0	1
9e	83e procent	49	9,7	17,8	0	1
9e	84e procent	48,3	10,4	17,8	0	1,1
9e	85e procent	47,8	10,9	17,9	0	1
9e	86e procent	47	11,6	18	0	1
9e	87e procent	45,8	12,3	18,5	0	0,9
9e	88e procent	44,4	12,5	19,7	0	0,9
9e	89e procent	43,6	13	20,2	0	0,9
9e	90e procent	42,6	13,3	20,7	0	0,9
10e wel- vaartsgroep	91e procent	41,6	13,7	21,4	0	0,9
10e wel- vaartsgroep	92e procent	40,8	14,4	21,5	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	93e procent	39,5	15,4	21,8	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	94e procent	38,4	16,3	22	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	95e procent	37,1	17,7	22	0	0,8
10e wel- vaartsgroep	96e procent	35,5	19,5	21,9	0	0,6
10e wel- vaartsgroep	97e procent	33,3	21,7	22	0	0,6
10e wel- vaartsgroep	98e procent	29,9	25,3	21,8	0	0,4
10e wel- vaartsgroep	99e procent	25,1	29,7	22,3	0	0,4
10e wel- vaartsgroep	100e procent	16,2	38	23	0	0,2

3. Welvaart van bevolkingsgroepen

De financiële welvaart binnen afzonderlijke groepen huishoudens kan anders verdeeld zijn dan de welvaart van de gehele populatie huishoudens in Nederland. Om welvaartsniveaus van verschillende groepen eenvoudig te kunnen vergelijken, is een welvaartsindex ontwikkeld. De index geeft zodoende in één oogopslag een beeld van de onderlinge welvaartsverhoudingen. Voor de gehele populatie huishoudens is de welvaartsindex gelijk aan 50.

De welvaartsindex van huishoudens met vooral werknemersinkomen kwam in 2018 uit op 53,8. Deze groep huishoudens heeft gemiddeld een hoger welvaartsniveau dan gepensioneerden. Hun welvaartsscore bedroeg 49,4 in 2018. Het gemiddeld hogere inkomen van werknemers maakt dus voor het welvaartsniveau meer uit dan het doorgaans grotere vermogen van gepensioneerden. Huishoudens die hun inkomen voornamelijk betrekken uit de eigen onderneming scoren met 66,1 het hoogst op welvaart. Zij hebben zowel het hoogste gemiddelde inkomen als het grootste doorsnee vermogen van de onderscheiden groepen (zie CBS, 2019a). Bijstandsontvangers bevinden zich in de lagere welvaartsregionen (zie figuur 2.4) en dat komt ook tot uitdrukking in hun welvaartsindex van 9,4 in 2018.

3.1 Welvaart van huishoudens naar voornaamste inkomensbron
Categories1	2012 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2015 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2018* (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))
Inkomen als werknemer	53,5	54,3	53,8
Inkomen als zelfstandige	65,0	64,6	66,1
Pensioen	51,2	51,0	49,4
Bijstand	9,9	10,1	9,4
Overig overdrachtsinkomen	23,4	23,0	23,4

3.1 Welvaart van huishoudens naar voornaamste inkomensbron
Categories1	2012 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2015 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2018* (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))
Inkomen als werknemer	53,5	54,3	53,8
Inkomen als zelfstandige	65,0	64,6	66,1
Pensioen	51,2	51,0	49,4
Bijstand	9,9	10,1	9,4
Overig overdrachtsinkomen	23,4	23,0	23,4

Over een aantal jaren gezien blijkt de welvaartsindex van de diverse bevolkingsgroepenzeer stabiel. De welvaartsniveaus van alleenstaanden en eenoudergezinnen zijn vergelijkbaar en duidelijk lager dan de welvaartsniveaus van paren, met of zonder kinderen. Paren zonder kinderen zijn iets welvarender dan paren met kinderen. Onder paren zonder kinderen bevinden zich meer tweeverdieners die vaak beide voltijds werken,en ook oudere paren die gedurende hun leven vermogen hebben opgebouwd door te sparen en hun huis af te betalen (zie Van den Brakel, Gidding en Huynen, 2018).

3.2 Welvaart van huishoudens naar samenstelling
Categories1	2012 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2015 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2018* (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))
Alleenstaande	37,6	38,0	37,1
Eenoudergezin	36,4	37,0	37,6
Paar zonder kinderen	60,9	60,9	60,6
Paar met kinderen	58,0	58,2	60,1

3.2 Welvaart van huishoudens naar samenstelling
Categories1	2012 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2015 (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	2018* (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))
Alleenstaande	37,6	38,0	37,1
Eenoudergezin	36,4	37,0	37,6
Paar zonder kinderen	60,9	60,9	60,6
Paar met kinderen	58,0	58,2	60,1

De welvaart van huishoudens is hoger naarmate de hoofdkostwinner ouder is. Dit is zichtbaar bij zowel alleenstaanden als meerpersoonshuishoudens tot een leeftijd van 65 jaar. Dat komt doordat het inkomen groeit naarmate de arbeidscarrière vordert en er met de jaren steeds meer vermogen wordt opgebouwd. Voor paren lag het welvaartsniveau van 65-plussers in 2018 lager dan voor de groep van 45 tot 65 jaar. Met het bereiken van de AOW-leeftijd gaat het inkomen er immers doorgaans op achteruit. Bij alleenstaanden speelt die inkomensterugval gemiddeld genomen niet (CBS StatLine,2019a). Onder eenoudergezinnen is juist de kleine groep 65-plussers het meest welvarend,vooral dankzij het inkomen van nog thuiswonende kinderen.

3.3 Welvaart van huishoudens naar leeftijd hoofdkostwinner, 2018*
Categories1	Tot 25 jaar (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	25 tot 45 jaar (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	45 tot 65 jaar (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	65 jaar en ouder (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))
Alleenstaande	11,1	36,8	40,4	42,2
Eenoudergezin	11,4	25,8	44,0	55,6
Paar zonder kinderen	35,1	62,4	66,5	56,8
Paar met kinderen	25,9	52,3	66,5	63,7

3.3 Welvaart van huishoudens naar leeftijd hoofdkostwinner, 2018*
Categories1	Tot 25 jaar (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	25 tot 45 jaar (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	45 tot 65 jaar (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))	65 jaar en ouder (welvaartsindex (alle huishoudens = 50))
Alleenstaande	11,1	36,8	40,4	42,2
Eenoudergezin	11,4	25,8	44,0	55,6
Paar zonder kinderen	35,1	62,4	66,5	56,8
Paar met kinderen	25,9	52,3	66,5	63,7

De welvaartsindex van gemeenten varieert van 36 in de gemeente Groningen tot meer dan 75 in het Gelderse Rozendaal en hangt sterk samen met de bevolkingssamenstelling van gemeenten. Tot de gemeenten met de laagste welvaartsniveaus behoren verder Enschede,Wageningen, Delft en Nijmegen: steden met relatief veel studentenhuishoudens die weinig inkomen hebben en vanwege hun jonge leeftijd doorgaans nog geen vermogen hebben opgebouwd. Naast Rozendaal is het welvaartsniveau ook zeer hoog in Bloemendaal, Laren,Heemstede en Blaricum, gemeenten met een relatief hoog gemiddeld inkomen en vermogen (CBS, 2019a).

3.4 Welvaartsindex, 2018*
Gemeentenaam	Welvaartsindex
Aa en Hunze	56,8
Aalsmeer	60,3
Aalten	52,1
Achtkarspelen	46,2
Alblasserdam	50,3
Albrandswaard	60,3
Alkmaar	49,8
Almelo	42,3
Almere	48,2
Alphen aan den Rijn	54,7
Alphen-Chaam	65,4
Altena	56,6
Ameland	54,8
Amersfoort	53,1
Amstelveen	55,3
Amsterdam	44,2
Apeldoorn	50,7
Appingedam	41,1
Arnhem	40,8
Assen	46,6
Asten	56,6
Baarle-Nassau	58,1
Baarn	58,3
Barendrecht	59,5
Barneveld	57,3
Beek	54,3
Beekdaelen	54,6
Beemster	64,8
Beesel	50,8
Berg en Dal	51,6
Bergeijk	63,1
Bergen (L.)	53,1
Bergen (NH.)	63,6
Bergen op Zoom	49,8
Berkelland	54,7
Bernheze	59,8
Best	58,8
Beuningen	55,4
Beverwijk	48,0
De Bilt	61,2
Bladel	60,8
Blaricum	67,3
Bloemendaal	72,2
Bodegraven-Reeuwijk	60,7
Boekel	61,4
Borger-Odoorn	50,8
Borne	54,1
Borsele	56,5
Boxmeer	57,5
Boxtel	53,8
Breda	49,8
Brielle	58,6
Bronckhorst	59,1
Brummen	54,5
Brunssum	43,1
Bunnik	65,8
Bunschoten	59,6
Buren	60,3
Capelle aan den IJssel	48,1
Castricum	63,6
Coevorden	50,6
Cranendonck	58,0
Cuijk	51,4
Culemborg	53,5
Dalfsen	61,5
Dantumadiel	46,9
Delft	38,7
Delfzijl	43,3
Deurne	55,6
Deventer	46,4
Diemen	46,8
Dinkelland	61,3
Doesburg	45,6
Doetinchem	48,6
Dongen	55,5
Dordrecht	46,4
Drechterland	58,3
Drimmelen	58,5
Dronten	51,1
Druten	53,9
Duiven	52,8
Echt-Susteren	54,2
Edam-Volendam	62,9
Ede	53,2
Eemnes	63,2
Eersel	63,9
Eijsden-Margraten	61,0
Eindhoven	44,7
Elburg	53,3
Emmen	43,9
Enkhuizen	48,8
Enschede	38,5
Epe	55,1
Ermelo	55,9
Etten-Leur	53,6
De Fryske Marren	52,9
Geertruidenberg	52,4
Geldrop-Mierlo	53,5
Gemert-Bakel	54,6
Gennep	53,8
Gilze en Rijen	54,8
Goeree-Overflakkee	54,8
Goes	51,0
Goirle	57,6
Gooise Meren	61,7
Gorinchem	47,7
Gouda	48,8
Grave	54,3
's-Gravenhage	43,8
Groningen	36,3
Gulpen-Wittem	55,5
Haaksbergen	54,6
Haaren	64,7
Haarlem	52,7
Haarlemmermeer	57,7
Halderberge	54,6
Hardenberg	51,8
Harderwijk	50,9
Hardinxveld-Giessendam	54,9
Harlingen	43,6
Hattem	56,4
Heemskerk	53,7
Heemstede	68,3
Heerde	57,7
Heerenveen	49,2
Heerhugowaard	52,5
Heerlen	39,0
Heeze-Leende	65,3
Heiloo	62,6
Den Helder	44,0
Hellendoorn	54,2
Hellevoetsluis	52,6
Helmond	45,8
Hendrik-Ido-Ambacht	56,1
Hengelo	45,8
's-Hertogenbosch	51,1
Heumen	60,3
Heusden	56,4
Hillegom	55,0
Hilvarenbeek	64,6
Hilversum	52,6
Hoeksche Waard	58,0
Hof van Twente	56,1
Het Hogeland	47,9
Hollands Kroon	54,3
Hoogeveen	46,1
Hoorn	49,1
Horst aan de Maas	57,4
Houten	61,6
Huizen	55,5
Hulst	55,0
IJsselstein	56,0
Kaag en Braassem	59,7
Kampen	48,8
Kapelle	58,4
Katwijk	55,3
Kerkrade	40,5
Koggenland	60,1
Krimpen aan den IJssel	52,9
Krimpenerwaard	56,4
Laarbeek	57,0
Landerd	61,3
Landgraaf	46,2
Landsmeer	63,7
Langedijk	57,8
Lansingerland	62,5
Laren	70,3
Leeuwarden	41,1
Leiden	43,5
Leiderdorp	57,3
Leidschendam-Voorburg	55,4
Lelystad	44,7
Leudal	58,1
Leusden	61,8
Lingewaard	55,6
Lisse	55,2
Lochem	59,5
Loon op Zand	55,1
Lopik	61,3
Loppersum	49,2
Losser	52,4
Maasdriel	57,9
Maasgouw	56,4
Maassluis	48,9
Maastricht	40,0
Medemblik	54,6
Meerssen	57,5
Meierijstad	56,7
Meppel	48,5
Middelburg	49,3
Midden-Delfland	64,8
Midden-Drenthe	53,5
Midden-Groningen	44,4
Mill en Sint Hubert	58,5
Moerdijk	54,5
Molenlanden	59,5
Montferland	51,9
Montfoort	61,9
Mook en Middelaar	62,0
Neder-Betuwe	53,4
Nederweert	58,1
Nieuwegein	51,5
Nieuwkoop	61,2
Nijkerk	57,8
Nijmegen	39,3
Nissewaard	48,5
Noardeast-Frysl�n	46,7
Noord-Beveland	54,4
Noordenveld	55,0
Noordoostpolder	50,2
Noordwijk	57,2
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	63,9
Nunspeet	55,5
Oegstgeest	65,8
Oirschot	64,4
Oisterwijk	60,3
Oldambt	42,2
Oldebroek	54,4
Oldenzaal	50,5
Olst-Wijhe	55,5
Ommen	56,5
Oost Gelre	55,5
Oosterhout	52,1
Ooststellingwerf	49,6
Oostzaan	61,1
Opmeer	58,2
Opsterland	52,7
Oss	51,7
Oude IJsselstreek	50,2
Ouder-Amstel	62,3
Oudewater	62,2
Overbetuwe	55,6
Papendrecht	53,0
Peel en Maas	56,9
Pekela	40,6
Pijnacker-Nootdorp	62,1
Purmerend	49,8
Putten	59,0
Raalte	56,2
Reimerswaal	51,0
Renkum	56,2
Renswoude	61,6
Reusel-De Mierden	62,8
Rheden	48,3
Rhenen	55,3
Ridderkerk	49,7
Rijssen-Holten	53,6
Rijswijk	49,5
Roerdalen	55,0
Roermond	45,9
De Ronde Venen	62,2
Roosendaal	50,1
Rotterdam	39,2
Rozendaal	75,5
Rucphen	55,1
Schagen	55,8
Scherpenzeel	58,7
Schiedam	42,8
Schiermonnikoog	54,4
Schouwen-Duiveland	55,7
Simpelveld	50,8
Sint Anthonis	62,6
Sint-Michielsgestel	62,9
Sittard-Geleen	46,6
Sliedrecht	49,6
Sluis	54,4
Smallingerland	45,5
Soest	58,2
Someren	57,3
Son en Breugel	63,1
Stadskanaal	42,9
Staphorst	61,3
Stede Broec	51,6
Steenbergen	50,1
Steenwijkerland	50,7
Stein	52,9
Stichtse Vecht	58,9
S�dwest-Frysl�n	49,8
Terneuzen	50,3
Terschelling	53,5
Texel	57,7
Teylingen	60,2
Tholen	51,5
Tiel	47,3
Tilburg	42,8
Tubbergen	60,9
Twenterand	50,4
Tynaarlo	59,8
Tytsjerksteradiel	52,5
Uden	53,6
Uitgeest	60,5
Uithoorn	55,8
Urk	52,2
Utrecht	45,6
Utrechtse Heuvelrug	60,9
Vaals	44,3
Valkenburg aan de Geul	52,8
Valkenswaard	53,6
Veendam	43,2
Veenendaal	50,2
Veere	62,7
Veldhoven	58,2
Velsen	52,6
Venlo	45,7
Venray	52,7
Vijfheerenlanden	54,5
Vlaardingen	44,7
Vlieland	45,8
Vlissingen	44,0
Voerendaal	57,0
Voorschoten	62,2
Voorst	59,4
Vught	59,0
Waadhoeke	48,0
Waalre	64,3
Waalwijk	50,8
Waddinxveen	54,2
Wageningen	38,6
Wassenaar	63,9
Waterland	62,9
Weert	52,5
Weesp	53,9
West Betuwe	59,8
West Maas en Waal	57,1
Westerkwartier	52,8
Westerveld	58,1
Westervoort	48,0
Westerwolde	48,0
Westland	56,7
Weststellingwerf	49,2
Westvoorne	64,3
Wierden	58,7
Wijchen	54,8
Wijdemeren	62,7
Wijk bij Duurstede	59,0
Winterswijk	49,5
Woensdrecht	55,3
Woerden	59,1
De Wolden	59,2
Wormerland	56,1
Woudenberg	60,4
Zaanstad	47,6
Zaltbommel	55,6
Zandvoort	52,8
Zeewolde	52,5
Zeist	54,1
Zevenaar	48,6
Zoetermeer	50,1
Zoeterwoude	63,2
Zuidplas	57,8
Zundert	60,2
Zutphen	46,6
Zwartewaterland	53,4
Zwijndrecht	48,3
Zwolle	47,8
Nederland = 50

3.4 Welvaartsindex, 2018*
Gemeentenaam	Welvaartsindex
Aa en Hunze	56,8
Aalsmeer	60,3
Aalten	52,1
Achtkarspelen	46,2
Alblasserdam	50,3
Albrandswaard	60,3
Alkmaar	49,8
Almelo	42,3
Almere	48,2
Alphen aan den Rijn	54,7
Alphen-Chaam	65,4
Altena	56,6
Ameland	54,8
Amersfoort	53,1
Amstelveen	55,3
Amsterdam	44,2
Apeldoorn	50,7
Appingedam	41,1
Arnhem	40,8
Assen	46,6
Asten	56,6
Baarle-Nassau	58,1
Baarn	58,3
Barendrecht	59,5
Barneveld	57,3
Beek	54,3
Beekdaelen	54,6
Beemster	64,8
Beesel	50,8
Berg en Dal	51,6
Bergeijk	63,1
Bergen (L.)	53,1
Bergen (NH.)	63,6
Bergen op Zoom	49,8
Berkelland	54,7
Bernheze	59,8
Best	58,8
Beuningen	55,4
Beverwijk	48,0
De Bilt	61,2
Bladel	60,8
Blaricum	67,3
Bloemendaal	72,2
Bodegraven-Reeuwijk	60,7
Boekel	61,4
Borger-Odoorn	50,8
Borne	54,1
Borsele	56,5
Boxmeer	57,5
Boxtel	53,8
Breda	49,8
Brielle	58,6
Bronckhorst	59,1
Brummen	54,5
Brunssum	43,1
Bunnik	65,8
Bunschoten	59,6
Buren	60,3
Capelle aan den IJssel	48,1
Castricum	63,6
Coevorden	50,6
Cranendonck	58,0
Cuijk	51,4
Culemborg	53,5
Dalfsen	61,5
Dantumadiel	46,9
Delft	38,7
Delfzijl	43,3
Deurne	55,6
Deventer	46,4
Diemen	46,8
Dinkelland	61,3
Doesburg	45,6
Doetinchem	48,6
Dongen	55,5
Dordrecht	46,4
Drechterland	58,3
Drimmelen	58,5
Dronten	51,1
Druten	53,9
Duiven	52,8
Echt-Susteren	54,2
Edam-Volendam	62,9
Ede	53,2
Eemnes	63,2
Eersel	63,9
Eijsden-Margraten	61,0
Eindhoven	44,7
Elburg	53,3
Emmen	43,9
Enkhuizen	48,8
Enschede	38,5
Epe	55,1
Ermelo	55,9
Etten-Leur	53,6
De Fryske Marren	52,9
Geertruidenberg	52,4
Geldrop-Mierlo	53,5
Gemert-Bakel	54,6
Gennep	53,8
Gilze en Rijen	54,8
Goeree-Overflakkee	54,8
Goes	51,0
Goirle	57,6
Gooise Meren	61,7
Gorinchem	47,7
Gouda	48,8
Grave	54,3
's-Gravenhage	43,8
Groningen	36,3
Gulpen-Wittem	55,5
Haaksbergen	54,6
Haaren	64,7
Haarlem	52,7
Haarlemmermeer	57,7
Halderberge	54,6
Hardenberg	51,8
Harderwijk	50,9
Hardinxveld-Giessendam	54,9
Harlingen	43,6
Hattem	56,4
Heemskerk	53,7
Heemstede	68,3
Heerde	57,7
Heerenveen	49,2
Heerhugowaard	52,5
Heerlen	39,0
Heeze-Leende	65,3
Heiloo	62,6
Den Helder	44,0
Hellendoorn	54,2
Hellevoetsluis	52,6
Helmond	45,8
Hendrik-Ido-Ambacht	56,1
Hengelo	45,8
's-Hertogenbosch	51,1
Heumen	60,3
Heusden	56,4
Hillegom	55,0
Hilvarenbeek	64,6
Hilversum	52,6
Hoeksche Waard	58,0
Hof van Twente	56,1
Het Hogeland	47,9
Hollands Kroon	54,3
Hoogeveen	46,1
Hoorn	49,1
Horst aan de Maas	57,4
Houten	61,6
Huizen	55,5
Hulst	55,0
IJsselstein	56,0
Kaag en Braassem	59,7
Kampen	48,8
Kapelle	58,4
Katwijk	55,3
Kerkrade	40,5
Koggenland	60,1
Krimpen aan den IJssel	52,9
Krimpenerwaard	56,4
Laarbeek	57,0
Landerd	61,3
Landgraaf	46,2
Landsmeer	63,7
Langedijk	57,8
Lansingerland	62,5
Laren	70,3
Leeuwarden	41,1
Leiden	43,5
Leiderdorp	57,3
Leidschendam-Voorburg	55,4
Lelystad	44,7
Leudal	58,1
Leusden	61,8
Lingewaard	55,6
Lisse	55,2
Lochem	59,5
Loon op Zand	55,1
Lopik	61,3
Loppersum	49,2
Losser	52,4
Maasdriel	57,9
Maasgouw	56,4
Maassluis	48,9
Maastricht	40,0
Medemblik	54,6
Meerssen	57,5
Meierijstad	56,7
Meppel	48,5
Middelburg	49,3
Midden-Delfland	64,8
Midden-Drenthe	53,5
Midden-Groningen	44,4
Mill en Sint Hubert	58,5
Moerdijk	54,5
Molenlanden	59,5
Montferland	51,9
Montfoort	61,9
Mook en Middelaar	62,0
Neder-Betuwe	53,4
Nederweert	58,1
Nieuwegein	51,5
Nieuwkoop	61,2
Nijkerk	57,8
Nijmegen	39,3
Nissewaard	48,5
Noardeast-Frysl�n	46,7
Noord-Beveland	54,4
Noordenveld	55,0
Noordoostpolder	50,2
Noordwijk	57,2
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	63,9
Nunspeet	55,5
Oegstgeest	65,8
Oirschot	64,4
Oisterwijk	60,3
Oldambt	42,2
Oldebroek	54,4
Oldenzaal	50,5
Olst-Wijhe	55,5
Ommen	56,5
Oost Gelre	55,5
Oosterhout	52,1
Ooststellingwerf	49,6
Oostzaan	61,1
Opmeer	58,2
Opsterland	52,7
Oss	51,7
Oude IJsselstreek	50,2
Ouder-Amstel	62,3
Oudewater	62,2
Overbetuwe	55,6
Papendrecht	53,0
Peel en Maas	56,9
Pekela	40,6
Pijnacker-Nootdorp	62,1
Purmerend	49,8
Putten	59,0
Raalte	56,2
Reimerswaal	51,0
Renkum	56,2
Renswoude	61,6
Reusel-De Mierden	62,8
Rheden	48,3
Rhenen	55,3
Ridderkerk	49,7
Rijssen-Holten	53,6
Rijswijk	49,5
Roerdalen	55,0
Roermond	45,9
De Ronde Venen	62,2
Roosendaal	50,1
Rotterdam	39,2
Rozendaal	75,5
Rucphen	55,1
Schagen	55,8
Scherpenzeel	58,7
Schiedam	42,8
Schiermonnikoog	54,4
Schouwen-Duiveland	55,7
Simpelveld	50,8
Sint Anthonis	62,6
Sint-Michielsgestel	62,9
Sittard-Geleen	46,6
Sliedrecht	49,6
Sluis	54,4
Smallingerland	45,5
Soest	58,2
Someren	57,3
Son en Breugel	63,1
Stadskanaal	42,9
Staphorst	61,3
Stede Broec	51,6
Steenbergen	50,1
Steenwijkerland	50,7
Stein	52,9
Stichtse Vecht	58,9
S�dwest-Frysl�n	49,8
Terneuzen	50,3
Terschelling	53,5
Texel	57,7
Teylingen	60,2
Tholen	51,5
Tiel	47,3
Tilburg	42,8
Tubbergen	60,9
Twenterand	50,4
Tynaarlo	59,8
Tytsjerksteradiel	52,5
Uden	53,6
Uitgeest	60,5
Uithoorn	55,8
Urk	52,2
Utrecht	45,6
Utrechtse Heuvelrug	60,9
Vaals	44,3
Valkenburg aan de Geul	52,8
Valkenswaard	53,6
Veendam	43,2
Veenendaal	50,2
Veere	62,7
Veldhoven	58,2
Velsen	52,6
Venlo	45,7
Venray	52,7
Vijfheerenlanden	54,5
Vlaardingen	44,7
Vlieland	45,8
Vlissingen	44,0
Voerendaal	57,0
Voorschoten	62,2
Voorst	59,4
Vught	59,0
Waadhoeke	48,0
Waalre	64,3
Waalwijk	50,8
Waddinxveen	54,2
Wageningen	38,6
Wassenaar	63,9
Waterland	62,9
Weert	52,5
Weesp	53,9
West Betuwe	59,8
West Maas en Waal	57,1
Westerkwartier	52,8
Westerveld	58,1
Westervoort	48,0
Westerwolde	48,0
Westland	56,7
Weststellingwerf	49,2
Westvoorne	64,3
Wierden	58,7
Wijchen	54,8
Wijdemeren	62,7
Wijk bij Duurstede	59,0
Winterswijk	49,5
Woensdrecht	55,3
Woerden	59,1
De Wolden	59,2
Wormerland	56,1
Woudenberg	60,4
Zaanstad	47,6
Zaltbommel	55,6
Zandvoort	52,8
Zeewolde	52,5
Zeist	54,1
Zevenaar	48,6
Zoetermeer	50,1
Zoeterwoude	63,2
Zuidplas	57,8
Zundert	60,2
Zutphen	46,6
Zwartewaterland	53,4
Zwijndrecht	48,3
Zwolle	47,8
Nederland = 50

4. Welvaartsarmoede

Of een huishouden risico op armoede loopt bepaalt het CBS doorgaans met de lage inkomensgrens. Deze grens vertegenwoordigt een vast koopkrachtbedrag en wordt jaarlijks alleen voor prijsontwikkeling aangepast. De grens van dit (netto) inkomen is afgeleid van het bijstandsniveau voor een alleenstaande in 1979. Voor meerpersoonshuishoudens is de grens met behulp van equivalentiefactoren aangepast aan de omvang en samenstelling van het huishouden (voor meer uitleg en grensbedragen van diverse typen huishoudens zie o.a. CBS, 2019b). Huishoudens met een inkomen onder de lage-inkomensgrens zijn weliswaar ‘inkomensarm’, maar kunnen een vermogensbuffer achter de hand hebben om hun inkomenstekort te compenseren. Zo komt risico op armoede in alle vermogenspercentielgroepen in meer of mindere mate voor, terwijl dat in inkomensgroepen tot de 20e percentielgroep zo is.

4.1 Risico op armoede, 2018*
		Inkomen (% huishoudens)	Vermogen (% huishoudens)
Laagste 10%-groep	1	100	5,542919499
Laagste 10%-groep	2	100	7,405382338
Laagste 10%-groep	3	100	6,531240894
Laagste 10%-groep	4	100	6,325777543
Laagste 10%-groep	5	100	6,394567865
Laagste 10%-groep	6	100	7,040949519
Laagste 10%-groep	7	100	7,467884228
Laagste 10%-groep	8	68,36145969	8,251876143
Laagste 10%-groep	9	59,47362583	8,915813335
Laagste 10%-groep	10	67,07318742	9,950559134
2e	11	65,21527411	11,0921898
2e	12	58,68314969	12,34189463
2e	13	50,63142281	13,82806416
2e	14	40,20263965	16,65124608
2e	15	20,75876497	23,34724421
2e	16	10,55134473	29,05676483
2e	17	5,544707023	46,20862029
2e	18	1,743161799	43,87003261
2e	19	0,046328775	39,44817301
2e	20	0,001322349	35,76001829
3e	21	0	35,09923514
3e	22	0	37,21207252
3e	23	0	36,54891491
3e	24	0	32,92988829
3e	25	0	29,03230224
3e	26	0	25,61084359
3e	27	0	22,71326362
3e	28	0	19,94489979
3e	29	0,00130962	17,70595202
3e	30	0	15,79157434
4e	31	0	14,18273538
4e	32	0	12,79747985
4e	33	0	11,58237273
4e	34	0	10,1935076
4e	35	0	8,277731156
4e	36	0,001305756	7,337776315
4e	37	0	6,25025627
4e	38	0	5,823552612
4e	39	0	5,181705877
4e	40	0	4,864945329
5e	41	0	4,384779612
5e	42	0	4,207581179
5e	43	0	4,09583311
5e	44	0	3,717313166
5e	45	0	3,438666667
5e	46	0	3,016599276
5e	47	0	2,68432355
5e	48	0	2,471420075
5e	49	0	3,61715749
5e	50	0	2,009397312
6e	51	0	1,891565949
6e	52	0	1,8917361
6e	53	0	1,799879572
6e	54	0	1,862801528
6e	55	0	1,779359431
6e	56	0	1,751727561
6e	57	0	1,939869281
6e	58	0,001293276	1,618486539
6e	59	0	1,660925839
6e	60	0	1,706377701
7e	61	0	1,587612445
7e	62	0	1,592580999
7e	63	0	1,620923221
7e	64	0	1,601585935
7e	65	0	1,708143322
7e	66	0	1,722499251
7e	67	0	1,718096677
7e	68	0	1,664320717
7e	69	0	1,671835501
7e	70	0	1,628948671
8e	71	0	1,628579618
8e	72	0	1,543652138
8e	73	0	1,520208605
8e	74	0	1,485773813
8e	75	0	1,423529259
8e	76	0	1,44933203
8e	77	0	1,437163165
8e	78	0	1,388599416
8e	79	0,001290356	1,390987236
8e	80	0	1,412396253
9e	81	0	1,373501191
9e	82	0	1,334444285
9e	83	0	1,342517839
9e	84	0	1,347151607
9e	85	0	1,446786365
9e	86	0	1,453669964
9e	87	0	1,382931711
9e	88	0	1,559211039
9e	89	0	1,56383946
9e	90	0	1,589403974
Hoogste 10%-groep	91	0	1,681643466
Hoogste 10%-groep	92	0	1,719100978
Hoogste 10%-groep	93	0	1,969759842
Hoogste 10%-groep	94	0	1,897454508
Hoogste 10%-groep	95	0	2,058247897
Hoogste 10%-groep	96	0	2,270429982
Hoogste 10%-groep	97	0	2,481222481
Hoogste 10%-groep	98	0	2,950692377
Hoogste 10%-groep	99	0	3,724153983
Hoogste 10%-groep	100	0	6,090754044

4.1 Risico op armoede, 2018*
		Inkomen (% huishoudens)	Vermogen (% huishoudens)
Laagste 10%-groep	1	100	5,542919499
Laagste 10%-groep	2	100	7,405382338
Laagste 10%-groep	3	100	6,531240894
Laagste 10%-groep	4	100	6,325777543
Laagste 10%-groep	5	100	6,394567865
Laagste 10%-groep	6	100	7,040949519
Laagste 10%-groep	7	100	7,467884228
Laagste 10%-groep	8	68,36145969	8,251876143
Laagste 10%-groep	9	59,47362583	8,915813335
Laagste 10%-groep	10	67,07318742	9,950559134
2e	11	65,21527411	11,0921898
2e	12	58,68314969	12,34189463
2e	13	50,63142281	13,82806416
2e	14	40,20263965	16,65124608
2e	15	20,75876497	23,34724421
2e	16	10,55134473	29,05676483
2e	17	5,544707023	46,20862029
2e	18	1,743161799	43,87003261
2e	19	0,046328775	39,44817301
2e	20	0,001322349	35,76001829
3e	21	0	35,09923514
3e	22	0	37,21207252
3e	23	0	36,54891491
3e	24	0	32,92988829
3e	25	0	29,03230224
3e	26	0	25,61084359
3e	27	0	22,71326362
3e	28	0	19,94489979
3e	29	0,00130962	17,70595202
3e	30	0	15,79157434
4e	31	0	14,18273538
4e	32	0	12,79747985
4e	33	0	11,58237273
4e	34	0	10,1935076
4e	35	0	8,277731156
4e	36	0,001305756	7,337776315
4e	37	0	6,25025627
4e	38	0	5,823552612
4e	39	0	5,181705877
4e	40	0	4,864945329
5e	41	0	4,384779612
5e	42	0	4,207581179
5e	43	0	4,09583311
5e	44	0	3,717313166
5e	45	0	3,438666667
5e	46	0	3,016599276
5e	47	0	2,68432355
5e	48	0	2,471420075
5e	49	0	3,61715749
5e	50	0	2,009397312
6e	51	0	1,891565949
6e	52	0	1,8917361
6e	53	0	1,799879572
6e	54	0	1,862801528
6e	55	0	1,779359431
6e	56	0	1,751727561
6e	57	0	1,939869281
6e	58	0,001293276	1,618486539
6e	59	0	1,660925839
6e	60	0	1,706377701
7e	61	0	1,587612445
7e	62	0	1,592580999
7e	63	0	1,620923221
7e	64	0	1,601585935
7e	65	0	1,708143322
7e	66	0	1,722499251
7e	67	0	1,718096677
7e	68	0	1,664320717
7e	69	0	1,671835501
7e	70	0	1,628948671
8e	71	0	1,628579618
8e	72	0	1,543652138
8e	73	0	1,520208605
8e	74	0	1,485773813
8e	75	0	1,423529259
8e	76	0	1,44933203
8e	77	0	1,437163165
8e	78	0	1,388599416
8e	79	0,001290356	1,390987236
8e	80	0	1,412396253
9e	81	0	1,373501191
9e	82	0	1,334444285
9e	83	0	1,342517839
9e	84	0	1,347151607
9e	85	0	1,446786365
9e	86	0	1,453669964
9e	87	0	1,382931711
9e	88	0	1,559211039
9e	89	0	1,56383946
9e	90	0	1,589403974
Hoogste 10%-groep	91	0	1,681643466
Hoogste 10%-groep	92	0	1,719100978
Hoogste 10%-groep	93	0	1,969759842
Hoogste 10%-groep	94	0	1,897454508
Hoogste 10%-groep	95	0	2,058247897
Hoogste 10%-groep	96	0	2,270429982
Hoogste 10%-groep	97	0	2,481222481
Hoogste 10%-groep	98	0	2,950692377
Hoogste 10%-groep	99	0	3,724153983
Hoogste 10%-groep	100	0	6,090754044

Het ligt voor de hand bij het vaststellen van armoede rekening te houden met een vermogensbuffer van huishoudens door uit te gaan van de welvaartsmaat.Welvaartsarmoede zou dan gedefinieerd kunnen worden als behorende tot de laagste percentielgroepen van welvaart, bijvoorbeeld de laagste tien. Maar in dat geval zou ieder jaar 10 procent van de huishoudens welvaartsarm zijn en zit de variatie in de kenmerken van huishoudens die tot de laagste welvaartsdecielgroep behoren. Bij het monitoren van armoede gaat het echter vooral om de omvang ervan. Uit eerdere studies komen diverse methoden naar voren om welvaartsarmoede te meten. Globaal gezegd vallen deze methoden uiteen in twee varianten: een huishouden is welvaartsarm als (1) de optelling van het inkomen en (een deel van het) vermogen onder een bepaalde grens valt of als (2)het inkomen en vermogen beide onder bepaalde grenzen liggen. Zo stelt OECD (2013) voor om rekening te houden met een vermogensbuffer door huishoudens met een inkomen onder een zekere armoedegrens en een vermogen tot een bepaald vermogensplafond af te baken als welvaartsarm. Het gekozen vermogensplafond is daarbij gerelateerd aan de armoedegrens. SCP (2018) bestempelt huishoudens als welvaartsarm wanneer de optelling van inkomen en vrij opneembaar vermogen onder de SCP-armoedegrens valt. In het vrij opneembare vermogen blijft de eigen woning buiten beschouwing en bovendien wordt het vertaald in een annuïteit. Ook OECD (2013) noemt deze methode.

Beide genoemde varianten om welvaartsarmoede af te bakenen hebben hun voor- en nadelen (zie bijvoorbeeld OECD, 2013). In dit artikel is uitgegaan van variant (2) (zie Technische toelichting) en zijn huishoudens als welvaartsarm afgebakend als zij een laaginkomen hebben en hun vermogen kleiner is dan een vermogensplafond. In het vermogen zijn de eigen woning (zowel de waarde als de hypotheekschuld), het aanmerkelijk belangen het ondernemingsvermogen buiten beschouwing gelaten, aangezien deze componenten niet vrij opneembaar zijn. Zodoende doen alleen de vermogenscomponenten die inbox 3 van het belastingstelsel vallen mee in de bepaling van welvaartsarmoede, dat wil zeggen het saldo van box 3 sparen en beleggen en de box 3 schulden (studieschulden en overige schulden). Bovendien is dit box 3-vermogen gestandaardiseerd, net als het besteedbaar inkomen (zie bijvoorbeeld CBS, 2019a). Met het meenemen van vermogen inde bepaling van armoede wordt het immers gezien als een stuk inkomen voor consumptiedoeleinden door het gehele huishouden.

Voor het vermogensplafond is uitgegaan van de helft van de lage-inkomensgrens. Dit vermogensplafond is ten eerste ingegeven door het maximale vermogen dat een huishouden (afgezien van een eigen woning) mag hebben om in aanmerking te komen voor een bijstandsuitkering. In 2018 was dat 6 020 euro voor een alleenstaande en het dubbele voor een meerpersoonshuishouden (Rijksoverheid, 2019). Dit maximum vermogen in de Bijstandswetgeving is bijna gelijk aan de helft van de lage-inkomensgrens van een alleenstaande (12 750 euro in 2018) en ook in de periode 2011–2017 was het maximumvermogen jaarlijks ongeveer de helft van die grens. Een tweede reden om te kiezen voorde helft van de lage-inkomensgrens als vermogensplafond is het tekort ten opzichte van de lage-inkomensgrens dat inkomensarme huishoudens in doorsnee hebben. Dit mediane inkomenstekort was in 2018 en in de jaren ervoor maximaal 12 procent (zie CBS, 2019b).Een doorsnee laag-inkomenshuishouden kan dankzij het vermogen langdurig (minimaal vier jaar) net uit de armoede blijven als dit minimaal 48 procent van de lage-inkomensgrens bedraagt.

In 2018 had 6,2 procent van de huishoudens te maken met welvaartsarmoede: zij liepen risico op armoede en hun box 3-vermogen was maximaal de helft van de lage-inkomensgrens. Het risico op inkomensarmoede bedroeg 7,9 procent, een verschil van 1,7 procentpunt oftewel 120 duizend huishoudens. Tussen 2011 en 2013 liepen zowel het risico op inkomensarmoede als de welvaartsarmoede op tijdens de conjuncturele neergang in die jaren. Met het herstel van de economie in 2014 zette een daling van de armoede in, maar in 2016 stabiliseerde het armoederisico. Dit komt vooral voor rekening van Syrische vluchtelingen die inmiddels een verblijfsvergunning hebben en merendeels afhankelijk zijn van een bijstandsuitkering (CBS, 2019a).

Door bij het bepalen van armoede op bovenstaande manier rekening te houden met een vermogensbuffer die in principe direct te besteden is, verandert alleen het niveau van de armoede (althans landelijk gezien). Dit komt doordat het box 3-vermogen minder fluctueert dan bijvoorbeeld de waarde van de eigen woning en het aanmerkelijk belang(CBS StatLine, 2019b). De omvang van de groep lage inkomens die boven het gehanteerde vermogensplafond vallen zal daarom van het ene jaar op andere jaar weinig veranderen.Er zijn legio varianten denkbaar om vermogen mee te nemen in de bepaling van armoede.Met een vermogensplafond blijft, ongeacht de gehanteerde bovengrens, de uitkomst dat meenemen van vermogen de omvang van armoede dempt.

5. Conclusie

Conform de in dit artikel gehanteerde maatstaf voor financiële welvaart, gebaseerd op zowel de inkomens- als vermogenspositie van een huishouden, is de welvaart gelijker verdeeld dan het vermogen maar ongelijker dan het inkomen. Ondernemershuishoudens zijn het meest welvarend, gevolgd door werknemers- en pensioenhuishoudens.Huishoudens die voornamelijk rond moeten komen van een uitkering zijn financieel het minst goed af. Uit de vergelijking tussen huishoudenstypen blijkt dat paren welvarender zijn dan alleenstaanden en eenoudergezinnen. Vooral wanneer de hoofdkostwinner 45 jaar of ouder is, staan paren er financieel goed voor. Tot 45 jaar zijn paren zonder kinderen financieel het beste af. Studentensteden als Groningen, Wageningen en Enschede blijken de minste welvarende gemeenten, terwijl Rozendaal de meest welvarende is.

Waar het risico op inkomensarmoede 7,9 procent bedroeg in 2018, was het aandeelhuishoudens met zowel een laag inkomen als een klein vermogen 6,2 procent. Dit betekent dat 120 duizend huishoudens in Nederland weliswaar een laag inkomen hebben,maar beschikken over een vermogensbuffer (in de vorm van spaargeld of andere liquide middelen) om dit tekort (tijdelijk) op te vangen.

Technische toelichting

Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen

Het besteedbare inkomen van een huishouden bestaat uit het bruto-inkomen (inkomen uit arbeid, eigen onderneming en vermogen, uitkeringen en ontvangen overdrachten) verminderd met betaalde overdrachten (bijv. partneralimentatie), premies en belasting op inkomen en vermogen. Het besteedbaar inkomen wordt gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling van het huishouden. Dit gebeurt door het huishoudensinkomen te delen door een factor die uitdrukt hoe groot het schaalvoordeel is bij het voeren van een gemeenschappelijke huishouding. Hierbij is het eenpersoonshuishouden als norm gekozen. Standaardisatie maakt de inkomenswelvaartsniveaus van huishoudens onderling vergelijkbaar.

Vermogen

Het vermogen is het saldo van bezittingen en schulden. De bezittingen omvatten bank- en spaartegoeden, effecten, eigen woning en ander onroerend goed, ondernemingsvermogen, aanmerkelijk belang en overige bezittingen. De schulden betreffen de hypotheekschuld eigen woning, studieschulden en overige schulden. De hypotheekschuld is de stand van de schuld waarover rente is verschuldigd. Opgebouwde tegoeden voor de aflossing van de hypotheek via spaar- en beleggingshypotheken kunnen niet worden waargenomen en zijn daarom niet in mindering gebracht op de hypotheekschuld. Ook worden pensioenaanspraken niet tot het vermogen gerekend.

Welvaartsmaat

In een populatie bestaande uit N huishoudens waarin x_k het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van huishouden k is en de huishoudens gerangschikt zijn naar hoogte van hun inkomen, is het cumulatieve aandeel van huishouden k in het inkomen gelijk aan:
_k
g_k=∑_(i=1) x_i

met Tⁱ∑^N_(i=1) x_i het totale inkomen van de populatie. Met y_k het vermogen van huishouden k is het cumulatieve aandeel in vermogen:

v_k=∑_(i=1) x_i

waarbij T^V=∑_(i=1)^i het totale vermogen van de populatie is. De welvaart van huishouden k is simpelweg gedefinieerd als de optelling van deze cumulatieve aandelen:
w_k=g_k+v_k.

Bij louter niet-negatieve inkomens (vermogens) is de rangschikking naar hoogte van het cumulatieve inkomen (vermogen) dezelfde als de oorspronkelijke naar inkomen (vermogen). Om in geval van negatieve waarden ervoor te zorgen dat het huishouden met kleinste (meest negatieve) inkomen dan wel vermogen het kleinste cumulatieve aandeel heeft, worden de negatieve inkomens (vermogens) eerst aflopend geordend en worden de cumulatieve aandelen bepaald. Daarna worden deze huishoudens weer in de oorspronkelijke volgorde gezet en gaat de vaststelling van de cumulatieve aandelen verder vanaf het eerste huishouden met een niet-negatieve waarde. Dit bewerkstelligt een oplopende rangschikking van de cumulatieve aandelen, die gelijk is aan de oorspronkelijke rangschikking volgens inkomen (vermogen). In onderstaande tabel is voor twee voorbeeldpopulaties – elk bestaande uit vijf huishoudens – de welvaartsmaat bepaald, de eerste populatie zonder en de tweede met negatieve waarden. In het tweede voorbeeld heeft huishouden 2 weliswaar het kleinste vermogen, maar zou het bij aanhouden van de oorspronkelijke rangorde niet het kleinste cumulatieve vermogensaandeel hebben. Dat is voorkomen door de twee huishoudens met negatief vermogen van plaats te verruilen. Omdat het cumulatieve aandeel van de kleinste niet-negatieve waarde (huishouden 3) alleen afhangt van dat van z’n voorganger, komt het aandeel van de allergrootste waarde boven de 1 uit. Voor de welvaartsmaat maakt dat niet uit, maar eventueel kan genormeerd worden.

Welvaartsarmoede

Het annuïtair meenemen van vermogen gaat uit van de veronderstelling dat het armoedeperspectief en de vermogenssituatie voor een langere periode stabiel zijn, zodat het opsouperen van het vrij opneembare vermogen op gestage en constante wijze kan plaatsvinden. Een ideaaltypisch voorbeeld zijn arme gepensioneerden die hun huis hebben verkocht en vervolgens maandelijks een vast deel van de opbrengst aan hun inkomen kunnen toevoegen. De achterliggende veronderstelling van de annuïteitenaanpak is echter minder realistisch voor de huishoudens die zich in jongere stadia van de levensloop bevinden. Hier is veel dynamiek en daardoor ook een voortdurend veranderend perspectief in (inkomens)armoede en vermogenssituatie.

T1. Welvaart van twee voorbeeldpopulaties
Huishouden	Inkomen (in euro)	Vermogen (in euro)	Cumulatief aandeel inkomen	Cumulatief aandeel vermogen	Cumulatief aandeel welvaart	Volgnummer rangschikking (Cumulatief) inkomen	Volgnummer rangschikking (Cumulatief) vermogen	Volgnummer rangschikking welvaart
Voorbeeld 1 Huishouden 1	50	100	0,118	0,730	0,848	1	4	2
Voorbeeld 1 Huishouden 2	75	50	0,294	0,112	0,406	2	1	1
Voorbeeld 1 Huishouden 3	80	120	0,482	1,000	1,482	3	5	4
Voorbeeld 1 Huishouden 4	100	80	0,718	0,292	1,010	4	2	3
Voorbeeld 1 Huishouden 5	120	95	1,000	0,506	1,506	5	3	5
Voorbeeld 2 Huishouden 1	50	-10	0,118	-0,067	0,051	1	2	1
Voorbeeld 2 Huishouden 2	75	-20	0,294	-0,200	0,094	2	1	2
Voorbeeld 2 Huishouden 3	80	10	0,482	0,000	0,482	3	3	3
Voorbeeld 2 Huishouden 4	100	80	0,718	0,533	1,251	4	4	4
Voorbeeld 2 Huishouden 5	120	90	1,000	1,133	2,133	5	5	5

De overweging bij de in dit artikel gekozen variant (2) is ook dat alleen voor huishoudens met weinig inkomen het vermogen dit tekort zou moeten kunnen compenseren. Het omgekeerde, dat huishoudens zonder armoederisico door een negatief vermogen (meer schulden dan bezittingen) onder de streep belanden, is niet wenselijk. Zulke huishoudens hebben immers in principe voldoende financiële middelen om in basisbehoeften te voorzien en hoeven hun schulden doorgaans niet direct af te betalen. Een val onder de armoedegrens komt echter voor bij een optelling van inkomen en (een stuk) vermogen. Zo kwamen in 2018 ruim 278 duizend huishoudens zonder armoederisico door hun box 3-vermogen bij hun inkomen te tellen toch onder de lage-inkomensgrens terecht. Door slechts een kwart ²⁾ van het vermogen mee te tellen (schulden hoeven immers doorgaans niet binnen een jaar afbetaald te worden) waren dat er 77 duizend.

Huishoudens net boven de lage-inkomensgrens kunnen door een kleine schuld onder de streep terecht komen. Ook zijn er huishoudens met een klein tekort ten opzichte van de lage-inkomensgrens en net voldoende vermogen om boven de streep te belanden. Hun financiële situatie verbetert echter weinig door hun vermogen in te tellen, evenals die van huishoudens met een klein overschot en een kleine schuld nauwelijks verslechtert. Bewegingen rondom de lage-inkomensgrens zouden weliswaar vermeden kunnen worden door alleen substantieel ³⁾ box 3-vermogen mee te nemen. Maar een val onder de lage inkomensgrens van huishoudens met een hoog inkomen en grote schulden is daarmee niet te vermijden. Dat kan wel door een inkomens- én vermogensplafond te hanteren.

²⁾Het box-3 vermogen is hier voor een kwart meegenomen, geënt op de vier jaar die het CBS voor langdurige armoede hanteert. De uitkomsten van een vierjaarperiode zijn nauwelijks anders dan bij een periode van tien jaar of van de levensverwachting van de hoofdkostwinner (niet opgenomen in dit artikel).
³⁾ De absolute waarde van het box 3-vermogen moet een zeker minimum overschrijden. Hier is uitgegaan van een minimum van 10 procent van de lage-inkomensgrens (gebaseerd op het mediane tekort dat sinds 2011 rond de 10 procent ligt, zie CBS 2018). Ondanks dit minimum kwamen er nog 74 duizend huishoudens zonder armoederisico door hun box 3-vermogen bij hun inkomen te tellen onder de lage-inkomensgrens terecht.

Referenties

Bos (2015). Een welvaartsindicator voor sociale statistieken. CBS-notitie, verkrijgbaar op aanvraag.

Bos, W., M. van den Brakel en F. Otten (2018). Meten van inkomen en inkomensongelijkheid. Statistische Trends, juni 2018.

Brakel, M. van den, K. Gidding en B. Huynen (2018). Financiële situatie van een- entweeverdieners. Statistische Trends, augustus 2018.

CBS (2019a). Welvaart in Nederland 2019. Den Haag/Heerlen/Bonaire, Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2019b). Armoede en sociale uitsluiting 2019. Den Haag/Heerlen/Bonaire, Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS StatLine (2019a). Inkomen van huishoudens; inkomensklassen, huishoudenskenmerkenhttp://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83932NED/table?dl=23294.

CBS StatLine (2019b). Vermogen van huishoudens; huishoudenskenmerken,vermogensbestanddelen.

OECD (2013). Framework for Statistics on the Distribution of Household Income, Consumption and Wealth. OECD Publishing.

SCP (2018). De SCP-methode voor het meten van armoede. Herijking en revisie. SCP rapport. Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau.

Wingen, M., M. Berger-Van Sijl, A. Kunst en F. Otten (2010). Inkomen en vermogen alsindicatoren van gezondheidsverschillen. Bevolkingstrends, 3e kwartaal 2010.

	Laag inkomen (% huishoudens)	Laag inkomen en weinig vermogen (% huishoudens)
2011	6,9	5,2
2012	8	6,2
2013	8,9	7
2014	8,5	6,9
2015	8,2	6,5
2016	7,9	6,3
2017	7,9	6,3
2018*	7,9	6,2