1. Inleiding

Een woninginbraak is vaak een ingrijpende gebeurtenis voor slachtoffers en hun naasten.Naast de materiële schade van gestolen goederen of aangerichte schade, laten Lamet en Wittebrood (2009) zien dat de emotionele gevolgen van een woninginbraak groot kunnen zijn. Boosheid, angst, ongeloof en schuldgevoelens zijn veelvoorkomende emoties.Ook slaap- en concentratieproblemen komen voor bij slachtoffers van woninginbraak.De meeste emoties en klachten verdwijnen na verloop van tijd, maar een deel blijft wantrouwender en alerter dan voor de inbraak. Ook bij kinderen zijn de gevolgen van een woninginbraak vaak lange tijd merkbaar; ze voelen zich onveilig in hun huis en zijn meer oplettend als ze thuiskomen. De grote impact van woninginbraak op de slachtoffers maakt dat deze vorm van criminaliteit behoort tot de high impact crimes. De bestrijding van deze criminaliteit wordt door zowel politie als het Openbaar Ministerie hoog geprioriteerd.Dat er bij een woninginbraak een grove inbreuk is op de leefomgeving en het veiligheidsgevoel maakt dat veel mensen preventiemiddelen in en om de woning aanbrengen om woninginbraak te voorkomen. Uit de literatuur blijkt dat de kans op inbraak sterk afneemt met het realiseren van inbraakpreventie (Roorda, Buysse en Van Soomeren, 2015; Vollaard, 2014). Woningen zonder beveiligingsmaatregelen zouden een acht keer zo groot risico op woninginbraak hebben dan woningen die uitgebreid zijn beveiligd (Van Dijk, 2012).

In dit artikel wordt op basis van de Veiligheidsmonitor uitgebreid ingegaan op de stand van zaken, trends en achtergronden van woninginbraak en inbraakpreventie. Allereerstwordt beschreven in welke mate de Nederlandse bevolking in 2017 slachtoffer was van woninginbraak en in hoeverre dit veranderd is sinds 2012. Naast het daadwerkelijke slachtofferschap is tevens aandacht voor de door burgers ingeschatte kans dat ze zelf slachtoffer worden van woninginbraak. Vervolgens worden regionale verschillen in woninginbraak en inbraakpreventie in kaart gebracht en is er aandacht voor de samenhang met woning- en buurtkenmerken (zie kader). Ten slotte komt kort de ‘dader-kant’ aan bod,de verdachten van woninginbraak. Welk deel van de verdachten pleegt inbraken in de eigen woonbuurt? En zijn hierin verschillen tussen stedelijke en niet-stedelijke gemeenten?

Belang van woning- en buurtkenmerken voor woninginbraak

Nationaal en internationaal onderzoek laat zien dat woning- en buurtkenmerken van belang zijn voor de kans op woninginbraak (Roorda et al., 2015). Sommige woningen en buurten zijn aantrekkelijker voor inbrekers dan andere. Hierbij spelen de factoren toegankelijkheid, buit en pakkans een rol (Bennett en Wright, 1984; Bureau van Dijk,Van Soomer en en Partners, 1991). De toegankelijkheid heeft te maken met het gemak waarmee inbrekers een woning kunnen binnendringen. Dit hangt onder meer af van de sterkte van deuren, grootte van ramen, situering van de (achter)ingang van een pand en de kwaliteit van hang- en sluitwerk. De buit betreft de aanwezigheid van waardevolle goederen. Duurdere en grotere huizen zijn doorgaans een aantrekkelijker doelwit voor inbrekers, omdat de kans groter is dat er waardevolle spullen kunnen worden buitgemaakt. Bij de pakkans ten slotte gaat het om het risico gepakt te worden. Deze kans is groter bij aanwezigheid van bewoners, buren, voorbijgangers of een hond. Ook de band tussen buurtbewoners is van belang. Sterkere banden vergroten immers de sociale controle. Verder dragen preventiemaatregelen,politiesurveillance en de zichtbaarheid van de woning bij aan het risico op detectie.De aanwezigheid van steegjes, tuinen en brandgangen die kunnen dienen als vluchtwegen verkleinen het risico betrapt te worden.

In dit onderzoek is bekeken of het slachtofferschap van woninginbraak en de door burgers verwachte kans hierop samenhangt met het woningtype, de eigendomssituatie (koop- versus huurhuis), het bouwjaar en de WOZ-waarde van de woning. Verschillen in toegankelijkheid, potentiële buit en pakkans maken het waarschijnlijk dat deze woningkenmerken een rol spelen bij de kans op woninginbraak. Zo kan de kwaliteit van oude woningen wat minder goed zijn dan die van nieuwe woningen, waardoor deze wellicht makkelijker toegankelijk zijn voor inbrekers. Een ander voorbeeld is dat er doorgaans minder preventiemiddelen zijn in huurwoningen, waardoor huurders mogelijk een groter risico lopen op woninginbraak dan huiseigenaren (De Waard, 2012). Vrijstaande woningen en hoekwoningen zijn mogelijk kwetsbaar doordat zij minder afgeschermd liggen. Inbrekers kunnen hierdoor gemakkelijker naar binnen en buiten. De WOZ-waarde is een indicator van de waarde van de woning. Een mooi en duur huis kan inbrekers doen vermoeden dat er binnen veel waardevolle spullen zijn.
Niet alleen woningkenmerken, maar ook kenmerken van de buurt kunnen van belang zijn voor de kans op woninginbraak (De Waard, 2012; Klein Haneveld, Boes en Kop, 2012). Op buurtniveau is het belang van de gemiddelde WOZ-waarde, het aandeel huishoudens met een laag inkomen, het gemiddelde bouwjaar, het aandeel huishoudens dat nog niet zo lang in de buurt woont, het aandeel onbewoonde woningen en de sociale cohesie in de buurt onderzocht. De gemiddelde WOZ-waarde en het aandeel huishoudens met een laag inkomen in een buurt zeggen iets over de welvaart van een buurt. Welvarende buurten zijn mogelijk aantrekkelijker voor inbrekers vanwege de potentiële opbrengst. Verder is de kans dat een inbreker voor een buurt kiest wellicht groter naarmate er meer gemakkelijk toegankelijke woningen zijn en minder toezicht en sociale controle (Klein Haneveld et al., 2012). Er is doorgaans minder toezicht en sociale controle in buurten met veel leegstand, veel mensen die nog niet zo lang in de buurt wonen en weinig sociale cohesie. Daarnaast kan een hoge woondichtheid in de buurt de kans op inbraak vergroten aangezien er meer potentiële doelwitten zijn (Bernasco en Nieuwsbeerta, 2003). Naast het belang van woning- en buurtkenmerken is nagegaan in hoeverre het slachtofferschap van woninginbraak in bepaalde wijktypen, te weten Vinex- en aandachtswijken, verschilt van wijken in de rest van Nederland.