3. Resultaten

3.1 Instroom, doorstroom en uitstroom

In 2011 kwamen er 31 duizend arbeidsmigranten naar Nederland. Ongeveer 4 op de 10 waren kennismigranten. Bijna de helft was geen kennismigrant. Van de rest is niet bekend welke type arbeidsmigrant ze zijn. Dat laatste geldt voor EU-migranten waarvan het inkomen onbekend is (12 procent). Van deze laatste groep was overigens 90 procent in 2011 of 2012 weer vertrokken. Zowel onder kennismigranten als onder overige arbeidsmigranten kwamen de meeste mensen vanuit andere EU-landen naar Nederland toe.

4 op de 10 arbeidsmigranten na vijf jaar nog in Nederland

Eind 2016 waren er nog 12,7 duizend arbeidsmigranten over van de 31 duizend die in 2011 naar Nederland kwamen. Hiervan verbleef het overgrote deel (11,3 duizend personen) de gehele periode in Nederland. Voor het overige deel gaat het om herintreders:arbeidsmigranten die in de tussenliggende jaren, soms meerdere keren, zijn vertrokken uit Nederland om daarna weer terug te keren.

Overige arbeidsmigranten van binnen de EU bleven relatief het vaakst, met 44 procent. Daarna volgen overige arbeidsmigranten van buiten de EU (43 procent), kennismigranten van binnen de EU (42 procent) en ten slotte kennismigranten van buiten de EU (30 procent). Ook van de groep die het vaakst bleef, was meer dan de helft binnen vijf jaar vertrokken.

Grootste uitstroom arbeidsmigranten in 2012

3.2 Kennismigranten en overige arbeidsmigranten

1 op de 5 arbeidsmigranten Poolse nationaliteit

Van alle arbeidsmigranten die in 2011 naar Nederland kwamen, had 1 op de 5 de Poolse nationaliteit. Indiase, Chinese, Duitse en Britse migranten volgen op ruime afstand met een aandeel van 6 à 7 procent. Van de ruim 6,4 duizend Poolse arbeidsmigranten was in 2016 nog iets minder dan 40 procent aanwezig in Nederland. Van de bovengenoemde nationaliteiten bleven alleen Chinezen vaker, met 46 procent.

In 2011 telde Nederland 12,3 duizend kennismigranten. De meeste kennismigranten vanbuiten de EU kwamen uit India (1,8 duizend), op ruime afstand gevolgd door Amerikanen,Japanners en Chinezen. Binnen de EU ging het vooral om kennismigranten uit Polen, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Onder de Indiase arbeidsmigranten komen relatief veelkennismigranten voor (90 procent).

Naast de kennismigranten waren er ongeveer 15 duizend overige arbeidsmigranten. Ruim 4 duizend daarvan waren Polen, gevolgd door Chinezen (bijna 1,7 duizend).

Overige arbeidsmigranten jonger dan kennismigranten

Het merendeel van de arbeidsmigranten kwam op relatief jonge leeftijd naar Nederland.Bijna de helft van de arbeidsmigranten was bij binnenkomst tussen de 20 en 30 jaar. Onder de overige arbeidsmigranten lag dat aandeel net boven de 50 procent. Kennismigranten kwamen doorgaans op wat latere leeftijd binnen. Het aandeel dertigers is relatief groot onder kennismigranten.

Leeftijd speelt nauwelijks een rol bij het vertrek van arbeidsmigranten. Arbeidsmigranten jonger dan 30 jaar en degenen van 50 jaar of ouder vertrokken verhoudingsgewijs iets vaker dan dat ze bleven. Het verschil bedraagt echter niet meer dan enkele procenten.

Minder eenpersoonshuishoudens, meer paren met kinderen

Voor veel arbeidsmigranten is het soort huishouden waar ze deel van uitmaken veranderd sinds ze in 2011 naar Nederland kwamen. Onder kennismigranten die tenminste tot 1 januari 2016 zijn gebleven, was het aandeel eenpersoonshuishoudens begin 2016 meer dan gehalveerd, vergeleken met dat bij binnenkomst in 2011. Ook onder overige arbeidsmigranten was dit aandeel fors gekrompen. Vooral onder kennismigranten steeg het aandeel paren met kinderen tussen 2011 en 2016: begin 2016 was dit aandeel ruim drie keer zo groot bij de blijvers dan vijf jaar eerder. Ook onder overige arbeidsmigranten was de toename van het aandeel paren met kinderen het grootst. Hierbij speelt vermoedelijk gezinshereniging een rol, waarbij bijvoorbeeld de partner van de arbeidsmigrant later naar Nederland is overgekomen. De cijfers in dit onderzoek zijn gebaseerd op de huishoudenssituatie in Nederland. Het is daarbij onbekend of er sprake is van gezinshereniging of dat men in Nederland een partner heeft gevonden, waarmee men is gaan samenwonen (en kinderen heeft gekregen).

Kennismigrant vaker werknemer dan overige arbeidsmigrant

Om een beter beeld te krijgen van de ontwikkeling in de sociaaleconomische positie van arbeidsmigranten, is gekeken naar de voornaamste inkomensbron. Van deze migranten was het overgrote deel, zowel eind 2012 als vier jaar later, werkzaam als werknemer. Bij kennismigranten was dit aandeel in 2016 anderhalf keer zo groot als bij de overige arbeidsmigranten. Het aandeel werknemers is tussen eind 2012 en eind 2016 afgenomen, zowel onder kennismigranten als onder overige arbeidsmigranten. Er is een lichte verschuiving naar zelfstandigen zichtbaar. Zelfstandigen kwamen eind 2016 vooral voor onder overige arbeidsmigranten, met 11 procent. Onder kennismigranten bedroeg dit 4 procent.

Niet alle blijvers hebben een betaalde werkkring. Van de overige arbeidsmigranten die in Nederland zijn gebleven, steeg het aandeel uitkeringsontvangers van 9 naar 12 procent. Van een aanzienlijk deel van de overige arbeidsmigranten (17 procent) is geen inkomensbron bekend. Daarbij kan meespelen dat ze bijvoorbeeld inkomen uit het buitenland hebben, leven van het inkomen van de partner of zwart verdienen. Ook kan het voorkomen dat men tijdelijk geen inkomen heeft en leeft van eerder verdiend inkomen, of dat men Nederland heeft verlaten zonder zich uit de BRP uit te schrijven.

Tot slot valt op dat het aandeel kennismigranten dat in Nederland is gebleven en niet als werknemer of zelfstandige te boek staat, in vier jaar tijd is verdubbeld. Eind 2012 had 4 procent een uitkering, een studie of een onbekende inkomensbron; vier jaar later was dit 9 procent. Onder overige arbeidsmigranten is de groep die geen betaald werk had aanzienlijk groter. Het aandeel dat geen betaald werk had, is echter stabiel gebleven op 30 procent onder overige arbeidsmigranten tussen 2012 en 2016.

Kennismigrant: onderzoek en advies, ICT

Eind 2016 werkten kennismigranten verhoudingsgewijs vaak in de specialistische zakelijke diensten, bijvoorbeeld bij onderzoek- en adviesbureaus. Iets minder dan 1 op de 5 kennismigranten was op dat moment actief in deze sector. Dat is meer dan het dubbele van het gemiddelde over alle werkenden in Nederland. Ook werkten relatief veel kennismigranten in de nijverheid (15 procent) en de ICT (13 procent); 7 procent van de kennismigranten was werkzaam in het onderwijs.

Overige arbeidsmigrant: vaak uitzendkracht en in de horeca

Overige arbeidsmigranten werkten voor het grootste deel in de verhuur en overige zakelijke diensten: bijna 1 op de 3 werkte eind 2016 in deze sector. Dit is ook de sector waar uitzendkrachten onder vallen. Ook de horeca was bij deze groep in trek, met bijna 20 procent. Hoewel het aandeel overige arbeidsmigranten in de bouw klein was, is het aandeel wel groter dan gemiddeld in Nederland. Daarnaast werkte 3 procent van de overige arbeidsmigranten in de landbouw in 2016. In de landbouw werken vooral seizoenswerkers en die behoren niet tot de onderzoekspopulatie. Daarnaast kunnen arbeidsmigranten echter vanuit de zakelijke dienstverlening via uitzendbureaus aan de slag zijn gegaan in de landbouw. Het is niet bekend welk deel van de arbeidsmigranten als uitzendkracht in de landbouw aan de slag is gegaan.

Kennismigranten vooral in Groot-Amsterdam

Het aandeel kennismigranten per 10 duizend inwoners was bij binnenkomst in 2011 het grootst in de COROP-regio Groot-Amsterdam, gevolgd door de agglomeratie ‘s-Gravenhage en Delft en Westland (met name gemeente Delft). Ook in de regio’s Groot-Rijnmond en Zuidoost-Noord-Brabant (met Eindhoven als kern) woonden relatief veel kenniswerkers. In Groot-Amsterdam werkten de meeste kenniswerkers eind 2011 in de handel en in de specialistische zakelijke diensten, terwijl ze in Zuidoost-Noord-Brabant vooral ingezet werden in de industrie en verhuur en overige zakelijke dienstverlening.

Overige arbeidsmigranten in Delft en Westland

Overige arbeidsmigranten waren vooral te vinden in Delft en Westland (in het bijzonder gemeente Westland) en in mindere mate in Groot-Amsterdam en de agglomeratie ‘s-Gravenhage. Sterke concentraties van deze groep bevinden zich doorgaans in gebieden met relatief veel land- en tuinbouw, waaronder Leiden en Bollenstreek, en Flevoland. Ook in het zuidelijke deel van Noord-Brabant, Limburg en Zeeland waren relatief veel overige arbeidsmigranten.

Verdubbeling kennismigranten met koopwoning

Vooral onder kennismigranten zijn veranderingen in het eigendom van de woning opgetreden tussen 1 januari 2012 en 1 januari 2016. Zo is onder kennismigranten die begin 2016 nog steeds in Nederland stonden ingeschreven, het aandeel huishoudens dat in een koopwoning woont ruim verdubbeld. Bij de overige arbeidsmigranten is dat percentage nagenoeg gelijk gebleven. Het aandeel bewoners van een koopwoning is onder huishoudens van kennismigranten die begin 2016 nog steeds in Nederland woonden, bijna dubbel zo groot als onder overige arbeidsmigranten. Daarbij dient een kanttekening te worden geplaatst: niet iedereen die in een koopwoning woont, is daarvan de eigenaar. Zo was bij 67 procent van de migrantenhuishoudens met een koopwoning begin 2016 de migrant (of de hoofdkostwinner van het gezin) daadwerkelijk zelf eigenaar van de woning. Bij de kennismigranten lag dit aandeel een stuk hoger (77 procent) dan bij de overige arbeidsmigranten (52 procent). In het algemeen zullen arbeidsmigranten die wel in een koopwoning wonen maar geen eigenaar zijn, waarschijnlijk inwonen bij de eigenaar van de koopwoning. Het is niet bekend of ze daar huur voor betalen.