2. Reizigerskilometers

In dit hoofdstuk worden reizigerskilometers per jaar gepresenteerd. De ODiN-bestanden bevatten de totale reizigerskilometers van inwoners van 6 jaar of ouder in particuliere huishoudens in Nederland gebaseerd op uitvraag via internet (cawi-only).

Bij het vergelijken van de cijfers in dit hoofdstuk dient rekening te worden gehouden met het feit dat het aantal kilometers per jaar afhankelijk is van het aantal dagen van het jaar (wel of geen schrikkeljaar), maar dat dit bijvoorbeeld ook afhankelijk kan zijn van het aantal doordeweekse dagen, weekenddagen en werkdagen in een jaar (zie bijlage C voor een overzicht met de verschillen per jaar).

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 betreft alle reizigerskilometers per jaar in Nederland van inwoners in particuliere huishoudens van de regio MRDH van 6 jaar of ouder voor alle dagen van de week. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers zijn de afstanden gebaseerd op de ritinformatie²⁾. De totale vervoersprestatie omvat zowel reizigerskilometers van reguliere verplaatsingen als van serieverplaatsingen:

Totale vervoersprestatie = reizigerskilometers reguliere verplaatsingen + reizigerskilometers serieverplaatsingen

Daarbij zijn serieverplaatsingen clusters van 3 of meer achtereenvolgende verplaatsingen met altijd een werkgerelateerd motief (dat zijn de twee motieven: 'Van en naar het werk' en 'Zakelijk en beroepsmatig')³⁾. Zo'n cluster van verplaatsingen dat een serieverplaatsing vormt is in de vragenlijst als een geheel uitgevraagd.

Reguliere verplaatsingen bevatten zowel verplaatsingen met werkgerelateerde motieven (de twee hierboven genoemde motieven) als verplaatsingen met niet-werkgerelateerde motieven (zoals 'Onderwijs of cursus volgen' en 'Winkelen en boodschappen doen'). De verplaatsingen met werkgerelateerde motieven die behoren tot de reguliere verplaatsingen zijn enkel afzonderlijk uitgevraagde verplaatsingen en dus niet de clusters van 3 of meer opeenvolgende werkgerelateerde verplaatsingen die als een geheel zijn uitgevraagd (de serieverplaatsingen).

Het werkgerelateerde motief 'Zakelijk en beroepsmatig' is te splitsen in een deel 'Zakelijk' en een deel 'Beroepsmatig'. In dit hoofdstuk is een aantal tabellen met reguliere reizigerskilometers opgedeeld naar het motief 'Beroepsmatig':

Reguliere reizigerskilometers = beroepsmatige reguliere reizigerskilometers + niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers

Beroepsmatige reguliere reizigerskilometers zijn afgesplitst van het motief 'Zakelijk en beroepsmatig'. Niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers bevatten dus alle reguliere verplaatsingen met niet-werkgerelateerde motieven plus de kilometers van reguliere verplaatsingen met het motief 'Van en naar het werk' en het deel 'Zakelijk' van het motief 'Zakelijk en beroepsmatig'.

In ODiN worden reizigerskilometers ten behoeve van en tijdens binnenlandse vakanties bij de reguliere verplaatsingen meegeteld. Wegvervoer (beroepsmatig) met vrachtwagens behoort niet tot de scope van het onderzoek en is dus geen onderdeel van de cijfers. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers zijn de afstanden gebaseerd op de ritinformatie.

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 is uitgesplitst naar vervoerwijze. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers in ODiN zijn de afstanden gebaseerd op ritinformatie. Het totale aantal reizigerskilometers in de metropoolregio Rotterdam Den Haag is in 2022 in vergelijking met ODiN 2021 niet significant toegenomen. De totale vervoersprestatie bedraagt in 2022 20,8 miljard reizigerskilometers. Uit nadere analyse blijkt dat dit significant minder is (-20 procent) dan in 2019 toen er nog geen overheidsmaatregelen van kracht waren in verband met de coronapandemie.

In 2022 is de vervoersprestatie ten opzichte van 2021 significant gewijzigd voor vijf van de acht modaliteiten die onderscheiden worden. Toegenomen zijn de vervoersprestatie van ‘bus, tram en metro’ met 46 procent, van de trein met 30 procent en van de fiets met 16 procent. Daarentegen is de vervoersprestatie van lopen afgenomen (-12 procent) en ook de vervoersprestatie van ‘overige vervoermiddelen waaronder de bestelauto’ is afgenomen met ruim een kwart. De drie vervoerwijzen die niet significant gewijzigd zijn, zijn personenauto als bestuurder, personenauto als passagier en brom-/snorfiets.

Ten opzichte van 2019 ligt in 2022 de vervoersprestatie van vijf vervoerwijzen significant lager. Het verschil is het grootst bij de ‘overige vervoerwijzen’. De totale vervoersprestatie voor deze groep is in 2022, 41 procent lager dan in 2019. Ook is er verschil in reizigerskilometers met het openbaar vervoer tussen 2022 en 2019. De vervoersprestatie van de trein is in 2022 ondanks de toename van 2021 naar 2022, 39 procent lager. Ook de vervoersprestatie van ‘bus, tram en metro’ in 2022 is significant lager (-29 procent) dan in 2019. De vervoersprestatie met de personenauto als bestuurder is 18 procent lager dan in 2019 en met de auto als passagier 16 procent. Alleen de vervoersprestatie van lopen is in 2022 significant hoger dan in 2019. Het aantal reizigerskilometers te voet is bijna een derde hoger dan in 2019.

Tabel 2.2 bevat de reguliere reizigerskilometers onderverdeeld naar vervoerwijze. Het verschil tussen de totale vervoersprestatie in tabel 2.1 met het totaal aantal reizigerskilometers uit tabel 2.2 in 2022 is circa 582 miljoen kilometers afgelegd tijdens (werkgerelateerde) serieverplaatsingen. Deze worden immers alleen bij de totale vervoersprestatie meegeteld in tabel 2.1. In 2021 was het aantal kilometer afgelegd tijdens serieverplaatsingen circa 970 miljoen, in 2020 438 miljoen en in 2019 898 miljoen kilometer.

De totale reizigerskilometers in tabel 2.2 gemaakt door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag zijn van 2021 op 2022 significant toegenomen met 7 procent tot bijna 20,3 miljard kilometer.

Uit de verdeling naar vervoerwijze blijkt dat de toename van het aantal reizigerskilometers in 2022 relatief het grootst is voor ‘bus, tram en metro’ en de trein. Ten opzichte van 2021 zijn de reizigerskilometers met deze modaliteiten toegenomen met respectievelijk 45 en 34 procent. Ook het aantal reizigerskilometers op de fiets is in 2022 met bijna 300 miljoen kilometers (17 procent) significant toegenomen. Het aantal kilometers dat te voet is afgelegd, is in 2022 12 procent lager dan in 2021.

Gelet op het verschil tussen 2022 en 2019 blijkt dat het totaal aantal reguliere reizigerskilometers in 2022 significant lager is. In 2022 is dit bijna een vijfde lager dan in 2019. Er zijn vooral minder kilometers gereisd met de trein, ‘overig (incl. bestelauto)’ en ‘bus, tram en metro’ (respectievelijk -39, -34 en -31 procent). Door personenautobestuurders en -passagiers gezamenlijk zijn in 2022 2,8 miljard reizigerskilometers minder afgelegd dan in 2019. Dat is met -18 procent minder kilometers afgelegd door autobestuurders en -16 procent door autopassagiers, beide significant lager. De reizigerskilometers voor ‘lopen’ zijn ondanks een afname ten opzichte van 2021 nog bijna een derde hoger dan in 2019. De kilometers afgelegd met brom-/snorfiets en fiets in 2022 verschillen niet significant met 2019.

In tabel 2.3a en 2.3b zijn de reizigerskilometers weergegeven uitgesplitst naar enerzijds niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers en anderzijds beroepsmatige reguliere reizigerskilometers.

In 2022 is het aantal kilometers voor niet-beroepsmatige motieven significant toegenomen met 7 procent vergeleken met 2021. De kilometers voor beroepsmatige motieven zijn niet significant gewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar. Het aandeel enkel beroepsmatig gemaakte reguliere reizigerskilometers is relatief klein. In ODiN 2022 bedroeg dit 2,8 procent van de totale reizigerskilometers, in 2021 3,0 procent. In 2020 en 2019 was dit aandeel respectievelijk 3,4 en 3,6 procent.

Uit de gegevens van 2022 in tabel 2.3a over de reguliere niet-beroepsmatige kilometers volgt dat deze bij drie vervoerwijzen significant hoger zijn dan in 2021. Dit geldt voor ‘bus/tram/metro’ (45 procent), trein (37 procent) en fiets (17 procent). Het aantal kilometers te voet is in 2022 12 procent lager dan in 2021.

Vergeleken met 2019 is het aantal reguliere kilometers afgelegd voor niet-beroepsmatige motieven voor de meeste modaliteiten juist lager in 2022. Zo zijn reizigerskilometers afgelegd als autobestuurder en -passagier in 2022 respectievelijk 18 procent en 16 procent lager dan in 2019. De reizigerskilometers voor niet-beroepsmatige motieven afgelegd met het openbaar vervoer zijn in 2022 rond een derde lager dan in 2019. Het aantal kilometers gemaakt met ‘overige vervoerwijzen’ is in 2022 ook rond een derde lager dan in 2019. Voor lopen is het aantal kilometers voor niet-beroepsmatige motieven bijna een derde hoger in 2022 dan in 2019.

Uit tabel 2.3b met beroepsmatig gereden kilometers blijkt dat er geen significant verschil is tussen het totaal aantal kilometers gereden in 2022 en 2021. Er is echter wel een significant verschil met 2019. In 2022 is het aantal reizigerskilometers gereden voor een beroepsmatig motief 35 procent lager. Het aantal beroepsmatige gereden kilometers als autobestuurder en ‘fiets en lopen’ verschilt in 2022 niet significant van 2021 en 2019.

De geschatte waarden voor 'trein/bus/tram/metro', bestelauto en 'overig' in tabel 2.3b met beroepsmatig gereden kilometers zijn niet voldoende betrouwbaar. Het aantal respondenten voor sommige schattingen is te klein (minder dan 50) of de relatieve marge te groot (meer dan 50%). Daarom is bij deze waarden een punt gezet.

De tabellen met nummer 2.4a en 2.4b bevatten reguliere reizigerskilometers gemaakt op de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag, ongeacht of het een feestdag is of niet. De doordeweekse reizigerskilometers zijn vervolgens uitgesplitst naar reguliere reizigerskilometers (inclusief beroepsmatige kilometers) en reguliere reizigerskilometers exclusief beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. Ook in deze tabel zijn dus geen kilometers van (werkgerelateerde) serieverplaatsingen van ODiN opgenomen.

Inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder legden in 2022 ruim 14 miljard reguliere reizigerskilometers af op doordeweekse dagen. Dat is 8 procent meer dan in 2021 (significant).

Het totaal aantal reizigerskilometers op doordeweekse dagen voor niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.4b) is ook significant toegenomen met 8 procent in 2022. Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.4a en tabel 2.4b bestaat uit kilometers met een beroepsmatig motief op doordeweekse dagen. Echter dit verschil is in 2022 gebaseerd op slechts 45 waarnemingen, hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden.

Resultaten uit tabel 2.4a en 2.4b laten nagenoeg dezelfde significante verschillen zien in reizigerskilometers tussen 2022 met 2021 en 2019. Zoals hierboven aangegeven is het verschil in aantal respondenten tussen beide tabellen immers erg klein.

Vergeleken met 2021 zijn de reizigerskilometers met de trein op doordeweekse dagen in 2022 significant toegenomen. Voor alle motieven is dat 37 procent (2.4a) en voor niet-beroepsmatige motieven, 39 procent (2.4b). Ook het aantal reizigerskilometers op doordeweekse dagen van ‘bus/tram/metro’ en de fiets zijn in 2022 significant toegenomen. Voor alle motieven is dat met respectievelijk 44 en 18 procent (2.4a) en voor niet-beroepsmatige motieven met 43 en 18 procent (2.4b).

Uit zowel tabel 2.4a (alle motieven) als tabel 2.4b (niet-beroepsmatige motieven) blijkt dat het aantal reizigerskilometers te voet op doordeweekse dagen in 2022 ten opzichte van 2021 significant is afgenomen (achtereenvolgens -12 en -13 procent).

Het aantal reizigerskilometers op doordeweekse dagen in 2022 is significant lager dan in 2019. Voor ‘alle motieven’ zijn de reizigerskilometers in 2022 23 procent lager en voor niet-beroepsmatige motieven 22 procent lager dan in 2019. Het aantal doordeweekse kilometers afgelegd als autobestuurder is zowel voor ‘alle motieven’ als voor niet-beroepsmatige motieven in 2022 22 procent lager dan in 2019. Het zelfde geldt voor trein en ‘bus/tram/metro’. Het aantal reizigerskilometers met trein en ‘bus/tram/metro’ is voor’ alle motieven’ respectievelijk 44 en 34 procent lager in 2022. Voor niet-beroepsmatige motieven is dit 43 en 34 procent lager in 2022 dan in 2019. Deze verschillen zijn significant.

In contrast, reizigerskilometers te voet zijn in 2022 op doordeweekse dagen ongeveer een kwart hoger dan in 2019. Dit verschil is voor ’alle motieven’ en ook voor niet-beroepsmatige motieven significant.

Tabel 2.5a en tabel 2.5b bevatten een indeling die vergelijkbaar is met die van de twee voorgaande tabellen. Het verschil is de selectie van het type dag. De tabellen 2.5a en 2.5b bevatten de resultaten op werkdagen, oftewel de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag uitgezonderd feestdagen. Het verschil tussen tabel 2.5a en tabel 2.4a is het aantal reizigerskilometers afgelegd op doordeweekse feestdagen door inwoners van de metropoolregio.

De schattingen in tabel 2.5a en tabel 2.5b over de metropoolregio Rotterdam Den Haag zijn gebaseerd op alle motieven enerzijds en de niet-beroepsmatige motieven anderzijds. Het verschil tussen de schattingen van beide tabellen is gebaseerd op slechts 47 waarnemingen. Tabel 2.5a is gebaseerd op totaal 7.063 waarnemingen en tabel 2.5b op 7.017. Hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden.

Het totaal aantal reizigerskilometers op werkdagen exclusief doordeweekse feestdagen (tabel 2.5a) is in 2022 7 procent hoger dan in 2021. Dat is significant. Niet bij alle vervoerwijzen zijn de reizigerskilometers van 2021 naar 2022 significant gewijzigd. Het aantal reizigerskilometers met de trein op werkdagen is significant toegenomen met een derde. Bij de vervoerwijzen ‘bus/tram/metro’ en fiets is de significante toename in kilometers respectievelijk 43 en 17 procent. Het aantal reizigerskilometers voor lopen is in 2022 met -13 procent significant lager dan in 2021.

De resultaten in tabel 2.5b over reizigerskilometers gemaakt op werkdagen voor niet-beroepsmatige motieven zijn de resultaten nagenoeg gelijk aan die van tabel 2.5a.

Vergeleken met 2019 zijn in 2022 bijna een kwart minder reizigerskilometers afgelegd op werkdagen (voor alle motieven en ook voor niet-beroepsmatige motieven). Er zijn significant lagere aantallen reizigerskilometers dan in 2019 voor personenauto als bestuurder (ruim een vijfde). Ook het aantal reizigerskilometers met het openbaar vervoer is significant lager in 2022 dan in 2019. Het aantal reizigerskilometers met de trein is ongeacht motiefverdeling 45 procent lager en voor ‘bus/ tram/metro’ 34 procent lager. Alleen het aantal kilometers voor lopen is in 2022 hoger dan in 2019 namelijk ongeveer een kwart.

In de tabellen 2.6a en 2.6b zijn de reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag binnen Nederland, uitgesplitst naar reismotief. Tabel 2.6a bevat cijfers voor alle dagen van de week (zondag tot en met zaterdag) en tabel 2.6b voor werkdagen (doordeweekse dagen uitgezonderd feestdagen).

In ODiN 2022 is 67 procent van alle reguliere reizigerskilometers door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder afgelegd op werkdagen. Dat is hetzelfde aandeel als in 2021. In 2019 was dat aandeel 71 procent en in 2020 69 procent.

Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers op alle dagen van de week is in ODiN 2022 20,3 miljard kilometer. Dat is 7 procent hoger (significant) dan in ODiN 2021. De toename is ook te zien bij het motief ‘Van en naar het werk’. Daarvoor zijn bijna een derde meer reizigerskilometers afgelegd dan het jaar ervoor. Voor het motief ‘Diensten en verzorging’ zijn daarentegen bijna een kwart minder reizigerskilometers afgelegd in 2022 dan in 2021.

Op werkdagen (tabel 2.6b) is het aantal reizigerskilometers ook significant toegenomen in 2022 in vergelijking met een jaar eerder. De toename is eveneens 7 procent en brengt het totaal op ruim 13,6 miljard reguliere reizigerskilometers. Naar motief bezien is op werkdagen het aantal reizigerskilometers ‘Van en naar het werk’ significant toegenomen met 37 procent. De reizigerskilometers met het motief ‘Recreatief totaal en overig’ zijn afgenomen met 11 procent in vergelijking met 2021.

Indien we 2022 vergelijken met 2019 is het totaal aantal reizigerskilometers op zowel alle dagen als op werkdagen significant lager. Voor beide selecties van dagen is er geen significant verschil in reizigerskilometers tussen 2022 en 2019 voor ‘Winkelen en boodschappen doen‘. Voor alle andere motieven is het aantal kilometers significant afgenomen ten opzichte van 2019. De grootste afname in kilometers betrof in beide onderscheiden dagen ‘Zakelijk en beroepsmatig’, namelijk met meer dan 40 procent.