Lonen en loonkosten, een overzicht van de verschillende CBS-cijfers

1. Inleiding

Een van de onderwerpen waarover het CBS veel cijfers publiceert, is loon. Informatie over lonen is relevant omdat het loon voor veel mensen de belangrijkste bron van inkomsten is. Tegelijkertijd is het voor veel bedrijven de grootste kostenpost. En binnen de Nederlandse economie maakt de beloning van werknemers een groot deel uit van het bruto binnenlands product.

Omdat het zo’n relevant onderwerp is, publiceert het CBS hierover veel cijfers. Dit artikel gaat dieper in op die uitkomsten, om te verklaren waarom de verschillende cijfers uiteenlopende beelden kunnen opleveren en om te helpen voorkomen dat cijfers verkeerd geïnterpreteerd worden.

Het CBS publiceert uitkomsten over lonen en loonkosten op basis van gegevens uit verschillende bronnen:
• informatie over alle loonbetalingen aan werknemers uit de Polisadministratie;
• enquêtes bij bedrijven;
• inkomensgegevens van de Belastingdienst;
• informatie uit cao’s.
Daarnaast zijn er diverse soorten loongegevens. Denk bijvoorbeeld aan bruto of netto, per uur of per jaar, inclusief of exclusief bijzondere beloningen. Hierdoor publiceert het CBS over deze onderwerpen een breed pallet aan uitkomsten.

De reguliere statistiekuitkomsten van het CBS zijn te vinden op StatLine. Deze databank bevat meer dan duizend tabellen en deze bevatten ruim 9 miljard getallen. De tabellen kunnen doorzocht worden door in het zoekvenster een of meer trefwoorden op te geven. Het is ook mogelijk om via de themaboom de gewenste publicaties te vinden.

De tabellen met loon- of loonkostengegevens zijn niet allemaal ingedeeld bij het thema arbeid en sociale zekerheid. In staat 1.1 wordt weergegeven bij welke thema’s de tabellen met lonen of loonkosten te vinden zijn. Sommige tabellen zijn bij meer dan een thema ingedeeld. In december 2020 ging het om 23 tabellen die op twee thema’s waren ingedeeld en een tabel die bij zes thema’s was ingedeeld. De meeste tabellen (108) waren ingedeeld op een thema.

1.1 Thema's in StatLine die tabellen met lonen of loonkosten bevatten
Thema niveau 1Thema niveau 2Thema niveau 3Thema niveau 4
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktBanen, vacatures, werkgelegenheidBanen
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktBanen, vacatures, werkgelegenheidWerkgelegenheid
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktBeroepsbevolkingArbeidsdeelname
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktBeroepsbevolkingWerkzame beroepsbevolking
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktGeboortegeneraties, arbeid, uitkeringen
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktLonen, cao-lonen en arbeidskostenArbeidskosten
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktLonen, cao-lonen en arbeidskostenLonen en cao-lonen
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktLonen, cao-lonen en arbeidskostenMinimumloon
Arbeid en sociale zekerheidArbeid en arbeidsmarktOnderwijs en arbeidsmarktVoortijdig schoolverlaters (VSV)
BedrijvenConjunctuur
BedrijvenFinanciële gegevens
BedrijvenFinanciële gegevensFinanciën niet-financiële ondernemingen
BedrijvenGlobalisering
BedrijvenResearch & Development, innovatieResearch & Development
Bouwen en wonenBouwenBouwkosten
Bouwen en wonenBouwenBouwnijverheid
Bouwen en wonenWonen, woningen en gebouwenHuurverhoging woningen
Bouwen en wonenWonen, woningen en gebouwenWoonlasten
Caribisch NederlandArbeid en sociale zekerheid
Caribisch NederlandInkomen en bestedingen
EnergieEnergieprijzen en branchegegevens
Financiële en zakelijke dienstenZakelijke en overige dienstverlening
Gezondheid en welzijnBasisverzekeringGedeclareerde zorgkosten
Gezondheid en welzijnFinanciën, aanbieders en werkgelegenheidAanbieders zorg en welzijnPraktijken en overige aanbieders
Gezondheid en welzijnFinanciën, aanbieders en werkgelegenheidAanbieders zorg en welzijnZorginstellingen
Gezondheid en welzijnFinanciën, aanbieders en werkgelegenheidWerkgelegenheid, lonen en winsten
Gezondheid en welzijnGezonde levensverwachting
Gezondheid en welzijnGezondheid en zorggebruikGeestelijke gezondheidszorg
Gezondheid en welzijnGezondheid en zorggebruikGeneesmiddelen
Gezondheid en welzijnGezondheid en zorggebruikHuisartsenzorg
Gezondheid en welzijnGezondheid en zorggebruikMedisch specialistische-, ziekenhuiszorgMedisch Specialistische Zorg
Gezondheid en welzijnGezondheid en zorggebruikSociaal domeinWmo
Gezondheid en welzijnGezondheid, leefstijl, zorggebruikSociaal domeinWmo
Handel en horeca
Industrie
Inkomen en bestedingen
Inkomen en bestedingenInkomen en koopkrachtInkomen van huishoudens
Inkomen en bestedingenInkomen en koopkrachtInkomen van personen
Inkomen en bestedingenInkomen en koopkrachtInkomen van zelfstandigen
Inkomen en bestedingenInkomen en koopkrachtRegionale inkomensverdeling
Inkomen en bestedingenInkomen en koopkrachtRisico op armoede
Inkomen en bestedingenVermogen
LandbouwBiologische landbouw
LandbouwLandbouw, nationale rekeningen
LandbouwLandbouwtelling
Macro-economieNationale rekeningenBbp, finale bestedingen en productie
Macro-economieNationale rekeningenBbp, finale bestedingen en productieBruto binnenlands product
Macro-economieNationale rekeningenBbp, finale bestedingen en productieFinale bestedingen en productie
Macro-economieNationale rekeningenInkomens- en vermogensrekeningenAlle sectoren
Macro-economieNationale rekeningenInkomens- en vermogensrekeningenSector huishoudens
Macro-economieNationale rekeningenInkomens- en vermogensrekeningenSector overheid
Macro-economieNationale rekeningenOverige rekeningenArbeid
Macro-economieNationale rekeningenOverige rekeningenLandbouw
Macro-economieNationale rekeningenOverige rekeningenRegio
Nederland regionaalInkomen en bestedingenInkomen en koopkracht
Nederland regionaalKerncijfers per regio
Nederland regionaalMacro-economie
OnderwijsOnderwijs en arbeidsmarktVan ho naar arbeidsmarkt
OnderwijsOnderwijs en arbeidsmarktVan mbo naar arbeidsmarkt
OnderwijsPrimair onderwijs
OnderwijsVoortijdig schoolverlaters (vsv)VSV arbeidsmarkt
OverheidOverheidsfinanciën, macro-economisch
OverheidOverheidsfinanciën EU-richtlijn 2011/85
PrijzenConsumentenprijzenHuurverhoging woningen
PrijzenProducentenprijzenBouwnijverheid
Vrije tijd en cultuurCultuurKunst
Vrije tijd en cultuurCultuurMusea
Vrije tijd en cultuurRecreatie
Vrije tijd en cultuurSport

Er is ook een volledig overzicht beschikbaar van alle StatLine-tabellen met loon- of loonkostengegevens, met directe links naar de desbetreffende tabellen. Dat overzicht is beperkt tot de lopende StatLine-tabellen. Oudere tabellen, die niet meer geactualiseerd worden, zijn binnen StatLine verplaatst naar het archief. Dit archief bevat ongeveer dezelfde indeling als de actuele thema’s. 

Voor een aantal tabellen is ook een Engelstalige versie beschikbaar, via de Engelstalige versie van StatLine.

Naast uitkomsten op StatLine publiceert het CBS de uitkomsten ook op andere manieren. Zo wordt in het Dashboard arbeidsmarkt een overzicht gegeven van de actuele uitkomsten op het terrein van de arbeidsmarkt. Eén van de zes kernindicatoren is de ontwikkeling van de cao-lonen. Op deze pagina kan doorgeklikt worden naar pagina’s met teksten en grafieken over cao-lonen, jaarlonen en bijzondere beloningen, uurlonen, loonkosten, de prijs van arbeid, banen die betaald worden tegen het minimumloon en de arbeidsinkomensquote.
Daarnaast brengt het CBS elk jaar de publicatie De arbeidsmarkt in cijfers uit, met daarin ook een hoofdstuk over lonen en loonkosten.

Nieuwsberichten, onderzoeksrapporten en methodebeschrijvingen staan ook op de CBS-website. De recente publicaties staan op de themapagina arbeid en sociale zekerheid. Oudere publicaties kunnen worden gezocht met de zoekmachine of in het archief.

Naast deze publicaties doet het CBS ook aanvullend statistisch onderzoek, waarin specifieke onderzoeksvragen worden beantwoord. Onder deze noemer zijn bijvoorbeeld de gedetailleerde tabellen over Uurlonen, 2006-2019 te vinden.

Uit het bovenstaande blijkt dat de diversiteit van de gegevens groot is. Dat kan er ook toe leiden dat niet altijd duidelijk is waarom de verschillende cijfers over lonen soms een ander beeld geven. Daarom worden in dit artikel de verschillende CBS-gegevens over lonen en loonkosten op een rijtje gezet. Daarbij wordt dieper op de statistieken ingegaan dan gebruikelijk, zodat ook de verschillen tussen de diverse uitkomsten duidelijk worden. Door meer achtergrondinformatie te geven, kan voorkomen worden dat cijfers verkeerd geïnterpreteerd worden.

Voor zover mogelijk hebben de uitkomsten betrekking op 2019. Deze cijfers op basis van de Arbeidsrekeningen en de Inkomensstatistiek zijn nog niet definitief vastgesteld. De voorlopige cijfers zijn niet als zodanig gekenmerkt. De mutatiecijfers en verhoudingscijfers in het artikel zijn in het algemeen berekend op basis van de gepubliceerde afgeronde uitkomsten; bij aanvullende uitkomsten is gebruikgemaakt van meer gedetailleerd cijfermateriaal.