Dalend aandeel sociale uitkeringen in uitgaven door coronacrisis in 2020
De overheidsuitgaven aan sociale uitkeringen namen in 2020 met bijna 5 miljard euro toe tot 170 miljard euro. Dit kwam voornamelijk door een stijging van de uitgaven aan de Algemene Ouderdomswet (AOW) en van de zorguitgaven gerelateerd aan de Wet Langdurige Zorg (WLZ). Door zorguitval vanwege de coronacrisis namen de zorguitgaven via de Zorgverzekeringswet (ZVW) juist af met bijna 2 miljard euro. De gestegen werkloosheid in 2020 zorgde voor een toename van de uitkeringen via de Wet Werk en Bijstand en via de Werkloosheidswet (WW) van ruim 800 miljoen euro.
| Sociale uitkeringen | 2018 (mld euro) | 2019 (mld euro) | 2020 (mld euro) |
|---|---|---|---|
| Wettelijke sociale uitkeringen | 158,3 | 165,4 | 170 |
| Zorgverzekeringswet (ZVW) | 42,3 | 44 | 42,1 |
| Algemene Ouderdomswet (AOW) | 38,1 | 39,5 | 41,2 |
| Wet Langdurige Zorg (WLZ) | 19,6 | 21,7 | 23,1 |
| Wet Maatsch.Ondersteuning (WMO) | 5,9 | 6,3 | 6,8 |
| Wet Werk en Bijstand (WWB/ABW) | 6,1 | 5,9 | 6,3 |
| Werk en Inkomen Arbeidsvermogen (WIA) | 5,1 | 5,7 | 6,3 |
| Zorgtoeslag | 4,6 | 4,9 | 5,2 |
| Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) | 4,1 | 3,9 | 3,6 |
| Werkloosheidswet (WW) | 4,3 | 3,8 | 4,3 |
| overige sociale uitkeringen | 28,3 | 29,7 | 31 |
Overheid; sociale uitkeringen
De uitgaven aan de bijstand en de WW waren in 2019 juist met bijna 700 miljoen euro afgenomen door de dalende werkloosheid in 2019. De stijging in 2020 door de toegenomen werkloosheid is beperkt door de diverse noodmateregelen die de overheid getroffen heeft zoals de NOW. Veel van deze regelingen worden als subsidies gezien.
Dat de zorguitgaven aan de ZVW ondanks de coronacrisis zijn gedaald komt door zorguitval. Het afgelopen jaar is veel reguliere zorg uitgesteld of niet verleend door de corona-epidemie. Het gaat hierbij om uitgestelde zorg om ruimte te maken voor corona-gerelateerde zorg, om zorg die niet verleend is omdat patiënten bang waren om besmet te raken en om zorg die niet is geleverd door coronamaatregelen zoals de lockdown. Om de beschikbaarheid van de zorg niet in gevaar te laten komen worden zorgaanbieders gecompenseerd voor de ontstane zorguitval met een aantal subsidies. De continuïteitsbijdragen zijn tegemoetkomingen voor kosten die door de verminderde zorgvraag niet meer worden gedekt. Extra kosten die zorgaanbieders hebben gemaakt om patiënten en personeel te beschermen tegen corona en om de toegenomen zorgvraag het hoofd te kunnen bieden worden vergoed vanuit de meerkostenregeling. De totale uitgaven aan deze twee subsidies bedroegen ruim 4 miljard euro in 2020.
Onder de ZVW vallen medische kosten die vergoed worden vanuit het basispakket van de zorgverzekering. De WLZ heeft betrekking op langdurige zorg, zoals verblijf in een verzorgings- of verpleegtehuis. Verreweg het grootste deel van de continuïteitsbijdragen is via de ZVW uitgegeven aan medisch-specialistische zorg. De zorguitval via de WLZ is veel kleiner waardoor de continuïteitsbijdragen met betrekking tot deze regeling ook relatief gering zijn.
Mede door de stijging van de uitgaven aan nieuwe subsidies, zoals de continuïteitsbijdragen en meerkosten maar ook de NOW-regeling, lagen de overheidsuitgaven als geheel in 2020 bijna 43 miljard euro hoger dan in 2019. Aangezien de uitgaven aan sociale uitkeringen minder sterk waren gestegen, nam het aandeel van de sociale uitkeringen in de overheidsuitgaven in 2020 af van 48 procent naar 44 procent. Het aandeel van de subsidies in de overheidsuitgaven nam juist toe met 7 procentpunt naar bijna 39 miljard euro.