De Nederlandse economie in 2020

8. Conjunctuurbeeld

De Conjunctuurklok van het CBS laat de stand en het verloop van de Nederlandse conjunctuur zien en bestaat uit 12 indicatoren. Het gaat hierbij om investeringen, consumptie, uitvoer, productie industrie, consumentenvertrouwen, producentenvertrouwen, faillissementen, gewerkte uren, vacatures, werkloosheid, omzet uitzendbranche en prijzen bestaande koopwoningen. Het ongewogen gemiddelde hiervan is de Conjunctuurklokindicator. Medio maart stonden acht van de twaalf indicatoren onder hun langjarige trend. Export, productie industrie, huizenprijzen en faillissementen presteerden daarentegen beter dan de langjarige trend. Het gaat hierbij om de stand van de cijfers zoals die in maart 2021 bekend waren. Voor de meeste indicatoren was medio maart informatie bekend over de verslagmaanden december en januari.

Volgens de conjunctuurklokindicator verkeerde de economie tot het voorjaar van 2020 nog in hoogconjunctuur. Die periode startte in het najaar van 2016 en duurde ruim 3,5 jaar. Inmiddels verkeert de Nederlandse economie al bijna een jaar in laagconjunctuur. In de zomer werd het dieptepunt bereikt. Daarna trok de conjunctuur weer wat aan. Het herstel werd echter in de knop gebroken door de steeds strengere maatregelen tegen het coronavirus sinds oktober 2020. De economie lijkt daar deze keer wel iets beter mee om te gaan dan tijdens de lockdown in het voorjaar. Export van goederen en investeringen ondervinden nu minder schade, maar de consumptie wordt opnieuw zwaar geraakt.

De economische vooruitzichten blijven onzeker en hangen onder meer af van de ontwikkeling van de coronapandemie. Op moment van schrijven lopen de besmettingen en ziekenhuisopnames weer op. In Nederland en andere landen gelden daarom nog steeds strenge maatregelen tegen het verspreiden van het virus.

8.1 Conjunctuurklokindicator (ongewogen gemiddelde van de indicatoren in de Conjunctuurklok)
jaarmaandcyclus (afwijking van de langetermijntrend (=0))
2008januari1,43
2008februari1,49
2008maart1,52
2008april1,51
2008mei1,5
2008juni1,46
2008juli1,39
2008augustus1,31
2008september1,22
2008oktober1,12
2008november0,94
2008december0,77
2009januari0,38
2009februari0,11
2009maart-0,1
2009april-0,26
2009mei-0,48
2009juni-0,6
2009juli-0,63
2009augustus-0,7
2009september-0,71
2009oktober-0,66
2009november-0,64
2009december-0,63
2010januari-0,58
2010februari-0,55
2010maart-0,53
2010april-0,47
2010mei-0,42
2010juni-0,38
2010juli-0,32
2010augustus-0,26
2010september-0,19
2010oktober-0,13
2010november-0,05
2010december0,02
2011januari0,08
2011februari0,17
2011maart0,23
2011april0,28
2011mei0,34
2011juni0,36
2011juli0,34
2011augustus0,31
2011september0,24
2011oktober0,15
2011november0,06
2011december-0,02
2012januari-0,06
2012februari-0,11
2012maart-0,15
2012april-0,18
2012mei-0,25
2012juni-0,32
2012juli-0,38
2012augustus-0,48
2012september-0,57
2012oktober-0,64
2012november-0,76
2012december-0,85
2013januari-0,93
2013februari-1,04
2013maart-1,12
2013april-1,17
2013mei-1,24
2013juni-1,27
2013juli-1,27
2013augustus-1,27
2013september-1,21
2013oktober-1,13
2013november-1,06
2013december-0,98
2014januari-0,92
2014februari-0,87
2014maart-0,84
2014april-0,82
2014mei-0,81
2014juni-0,8
2014juli-0,78
2014augustus-0,77
2014september-0,76
2014oktober-0,74
2014november-0,71
2014december-0,67
2015januari-0,63
2015februari-0,58
2015maart-0,53
2015april-0,48
2015mei-0,42
2015juni-0,37
2015juli-0,33
2015augustus-0,29
2015september-0,26
2015oktober-0,25
2015november-0,23
2015december-0,22
2016januari-0,22
2016februari-0,21
2016maart-0,19
2016april-0,18
2016mei-0,14
2016juni-0,11
2016juli-0,07
2016augustus-0,01
2016september0,03
2016oktober0,07
2016november0,12
2016december0,16
2017januari0,2
2017februari0,27
2017maart0,32
2017april0,36
2017mei0,43
2017juni0,46
2017juli0,49
2017augustus0,56
2017september0,6
2017oktober0,63
2017november0,7
2017december0,75
2018januari0,8
2018februari0,86
2018maart0,9
2018april0,92
2018mei0,95
2018juni0,95
2018juli0,97
2018augustus0,97
2018september0,97
2018oktober0,95
2018november0,95
2018december0,92
2019januari0,86
2019februari0,86
2019maart0,82
2019april 0,8
2019mei0,78
2019juni0,74
2019juli0,77
2019augustus0,74
2019september0,71
2019oktober0,69
2019november0,68
2019december0,69
2020januari0,69
2020februari0,71
2020maart0,66
2020april0,66
2020mei-0,95
2020juni-1,94
2020juli-1,5
2020augustus-1,41
2020september-1,01
2020oktober-0,82
2020november-0,59
2020december-0,48
'21januari-0,41
'21februari-0,79
'21maart-0,54

In april 2020 verslechterde het vertrouwen van consumenten door de coronacrisis enorm. Het consumentenvertrouwen daalde van -2 in maart naar -22 in april. Dat was de grootste daling, maar niet de laagste stand ooit. Vanaf november 2020 krabbelde het vertrouwen van consumenten op, maar in maart 2021 lag het met -18 nog altijd ver onder het langjarig gemiddelde. Over het algemeen geldt: hoe meer vertrouwen consumenten hebben in de economie, hoe meer zij uitgeven.

8.2 Consumentenvertrouwen, seizoengecorrigeerd
Jaar  Consumentenvertrouwen (gemiddelde van de deelvragen)
20081
2008-4
2008-5
2008-7
2008-12
2008-16
2008-26
2008-28
2008-25
2008-25
2008-26
2008-26
2009-27
2009-28
2009-30
2009-26
2009-22
2009-19
2009-19
2009-14
2009-12
2009-14
2009-11
2009-7
2010-4
2010-6
2010-6
2010-7
2010-9
2010-13
2010-11
2010-7
2010-8
2010-7
2010-3
2010-7
2011-4
20110
20111
2011-2
2011-4
2011-6
2011-8
2011-16
2011-27
2011-34
2011-35
2011-36
2012-37
2012-36
2012-36
2012-32
2012-34
2012-37
2012-33
2012-31
2012-28
2012-29
2012-33
2012-38
2013-37
2013-41
2013-41
2013-37
2013-32
2013-33
2013-35
2013-32
2013-31
2013-26
2013-16
2013-11
2014-6
2014-2
20141
20144
20146
20146
20145
20142
2014-2
20141
2014-2
2014-4
2015-2
2015-1
20157
201510
201511
201514
201513
201513
201511
201512
201514
201513
201611
20166
20162
20166
20167
201611
20169
20169
201612
201617
201620
201621
201721
201722
201724
201726
201723
201723
201725
201726
201723
201723
201722
201725
201824
201823
201824
201825
201823
201823
201823
201821
201818
201815
201813
20189
2019 1
2019 -2
2019-3
2019-3
2019-3
2019-1
20191
2019-1
2019-2
2019-1
2019-2
2019-2
2020 -2
2020 -2
2020 -3
2020 -23
2020 -31
2020 -27
2020 -26
2020 -29
2020 -28
2020 -30
2020 -26
2020 -20
'21 -19
'21 -19
'21-18

Door de coronacrisis belandde het producentenvertrouwen in april 2020 op het laagste niveau sinds de start van het onderzoek in 1985. Het vertrouwen van de industriële ondernemers ging van 0,2 in maart naar -28,7 in april. Net als bij het consumentenvertrouwen was dit veruit de sterkste afname in een maand ooit. In januari 2021 hadden de positieve ondernemers echter alweer de overhand. Binnen een jaar tijd was het producentenvertrouwen weer nagenoeg terug op het niveau van voor de coronacrisis.

8.3 Producentenvertrouwen, seizoengecorrigeerd
Jaar  Producentenvertrouwen (gemiddelde van de deelvragen)
20089,4
20088,5
20085,8
20082,8
20083,3
20084,8
20081,8
20084,8
2008-0,9
2008-6
2008-9
2008-21,1
2009-20,9
2009-23,5
2009-20,8
2009-17,3
2009-16,1
2009-13,9
2009-14,6
2009-9,2
2009-9,7
2009-7,2
2009-5
2009-8,1
2010-6,2
2010-4,8
2010-3,1
2010-1,4
20100,6
2010-0,8
2010-2
20100,2
2010-0,1
20100,3
20100,2
20102,6
20112,5
20111,5
20115,7
20114,3
20112,7
20111,7
2011-2,2
2011-3,2
2011-0,5
2011-3,1
2011-4,8
2011-1,3
2012-1,8
2012-1,7
2012-2,8
2012-3,4
2012-4,9
2012-4,8
2012-5,4
2012-4,7
2012-6,6
2012-7,6
2012-6,8
2012-5,6
2013-5,6
2013-3,7
2013-5,1
2013-5,6
2013-4,1
2013-3,8
2013-3,1
2013-1,4
2013-2,4
2013-0,3
2013-0,3
20130,1
20140,7
2014-0,1
20141,1
20140,3
20140,7
20140,7
20141,2
20140
2014-0,2
20142
20142,4
20143,4
20152,8
20152
20151,4
20153,3
20154,1
20154,6
20153,7
20153,5
20153,8
20152,4
20154
20153
20163,2
20163,1
20163,9
20164,7
20164,4
20165,4
20165,1
20161,2
20163,4
20164,3
20163,4
20164,7
20176
20177
20177,8
20178,3
20176,1
20177,2
20176,6
20175,4
20178,5
20178,2
20179,1
20178,9
201810,3
201810,9
20189,5
20188,2
20189,8
20187,7
20186,3
20185,9
20185,7
20185,9
20187,2
20187,5
2019 5,8
2019 6,3
20196,1
20196,7
20194,7
20193,3
20193,9
20193,9
20193,3
20193,6
20192,8
20192,9
2020 2,5
2020 3,7
2020 0,2
2020 -28,7
2020 -25,1
2020 -15,1
2020 -8,7
2020 -5,4
2020 -4,8
2020 -5,6
2020 -3,8
2020 -0,4
'21 0,6
'210,1
'213,4

Het snelle herstel van het producentenvertrouwen is ook terug te zien in de productie van de industrie. In maart 2020 lag de gemiddelde dagproductie van de industrie nog op een relatief hoog niveau. Toen daalde de productie door de coronacrisis sterk en in mei 2020 werd een dieptepunt bereikt. Daarna trok de productie weer aan en lag in januari 2021 weer ongeveer op het niveau van voor de coronacrisis.

8.4 Seizoengecorrigeerde gemiddelde dagproductie industrie (volume)
Jaar  Productie (2015=100)
2008101,7
2008101,7
200899
2008101,5
200899,9
2008100,1
200898,5
200897,7
200897,9
200898,5
200893,7
200889,4
200990,6
200988,3
200987,8
200987,7
200989,7
200988,7
200989,3
200989,4
200991,7
200991,6
200991,3
200991,3
201094,2
201092,6
201096,2
201095,7
201095,6
201096,7
201096,2
201096,4
201096
201097,2
201098,6
201097,3
2011100,5
2011101,9
201199,7
201198,6
201198,8
201198,4
201199,2
201198,6
201199
201197,9
201198,1
2011100,2
201299,9
201297,7
2012102
201298,3
201298,1
201298,7
201297
201298,8
201297,6
201296,4
201298,4
201299,4
201396,6
201396,1
201396,9
201397
201396,2
201397,4
201396,6
201397,2
201397,5
201398,2
201398,9
2013101,2
201499,8
2014100,7
201497,6
2014100,2
201497,8
201496,3
201499
201498,4
201498
201498,1
201498,6
201498,1
201599
2015100,2
201599,7
201599,7
201599,5
2015100,6
201599,9
201598,8
201599,3
2015101,4
2015101,5
2015100,4
2016101,9
2016101,1
2016102,1
2016103,4
2016102,1
2016103,3
2016102,9
2016101,7
2016102,3
2016102,5
2016105
2016106,3
2017103,1
2017105,5
2017105,2
2017104,6
2017106,6
2017106,1
2017106,1
2017105,6
2017107,3
2017107,7
2017109,7
2017110,4
2018110,5
2018109,4
2018109,4
2018109,4
2018109,6
2018109,3
2018107,6
2018109,3
2018109,1
2018109,6
2018110,2
2018107
2019 109,6
2019 109,2
2019108,8
2019108,9
2019108,5
2019107,3
2019107,5
2019107,8
2019109,5
2019109,7
2019108,4
2019106,5
2020 109,8
2020 107,8
2020 106,5
2020 97,6
2020 96
2020 98,5
2020 102,6
2020 103,4
2020 103,1
2020 105,4
2020 105,3
2020 106,4
'21 108,9

Het herstel van de productie industrie ging samen met de aantrekkende export van goederen. In januari 2021 was het volume van de goederenexport bijna 4 procent groter dan in januari 2020. Dat was de grootste groei in een jaar tijd.

8.5 Export goederen (volume, werkdaggecorrigeerd)
JaarMaand%-verandering (%-verandering t.o.v. jaar eerder)
2017februari6,8
2017maart8,3
2017april0,7
2017mei4,6
2017juni10,7
2017juli7,1
2017augustus7,3
2017september7,9
2017oktober7
2017november7,1
2017december6,2
2018januari4,8
2018februari4,3
2018maart3,1
2018april6,2
2018mei5,3
2018juni0,4
2018juli2,7
2018augustus4
2018september3
2018oktober3,4
2018november0,4
2018december0,6
2019januari2,2
2019februari-0,3
2019maart1,5
2019april1,7
2019mei-0,1
2019juni0,7
2019juli-0,1
2019augustus3,4
2019september1,4
2019oktober6,3
2019november2,3
2019december4,5
2020januari3,9
2020februari1,7
2020maart-4,6
2020april-13,3
2020mei-11,8
2020juni-3,2
2020juli0
2020augustus-3,4
2020september0,7
2020oktober2,7
2020november1,1
2020december-0,9
'21januari3,6

Waar de internationale handel in goederen en de productie van de industrie weer op peil zijn, werken de onzekerheid en de contactbeperkende maatregelen nog steeds nadelig uit op vooral de consumptie door huishoudens. Zo hebben in januari 2021 consumenten 13,5 procent minder besteed dan in januari 2020. Dat is de op een na grootste krimp ooit gemeten; alleen in april 2020 was de daling van de consumptie groter.