3. Vrijwilligerswerk in grote steden en regio’s

Wat is de huidige situatie in Heerlen? Heerlen heeft het laagste aandeel vrijwilligers van 75 grotere gemeenten (zie tabel 3.1). Het aandeel vrijwilligers, op basis van de hele periode 2012/2021, blijft in Heerlen beperkt tot 30 procent. Dit betekent dat van de tien burgers van 15 jaar of ouder in Heerlen er slechts drie minstens een keer op jaarbasis zich hebben ingezet als vrijwilliger. In Harderberg, Súdwest Fryslân, en Barneveld is dit bijna dubbel zo veel. Ook de twee andere gemeenten in Zuid-Limburg – Sittard-Geleen en Maastricht – maken deel uit van de top-10 met de minste vrijwilligers. De tabel leert echter dat Heerlen ook ten opzichte van deze twee gemeenten fors minder vrijwilligers heeft en wat dat betreft op eenzame hoogte staat. Dit beeld verandert nauwelijks indien rekening wordt gehouden met de samenstelling van de gemeenten in de man/vrouw verdeling, leeftijdsopbouw, het opleidingsniveau en het besteedbaar huishoudensinkomen. Heerlen blijft dan onderaan staan met 32 procent, gevolgd door Lelystad (33 procent) en Sittard-Geleen (36 procent). De twee andere Limburgse gemeenten, Maastricht en Venlo, staan na deze correctie van onderaan op plekken 9 (39 procent) en 27 (44 procent). Aan de topposities verandert er weinig; ook na correctie wonen in Barneveld met 62 procent de meeste vrijwilligers, gevolgd door Súdwest Fryslân en Harderberg met 60 procent.

Aanvullende inzichten in de verschillen tussen de regio’s, inclusief Zuid-Limburg, biedt het overzicht van de 40 coropgebieden. In Zuid-Limburg doet 38 procent vrijwilligerswerk. Daarmee staat Zuid-Limburg onderaan, op afstand gevolgd door het gebied Groot-Rijnmond met 41 procent. In Noord-Overijssel is de inzet door vrijwilligers met 57 procent het hoogst. In Midden-Limburg wordt door 44 procent vrijwilligerswerk gedaan, en in Noord-Limburg door 48 procent. Ook hier kan de samenstelling van de bevolking een rol spelen. Maar ook als Zuid-Limburg niet zou verschillen ten opzichte van andere gebieden in man/vrouw verhouding, leeftijdsopbouw, opleiding en inkomen dan heeft deze regio met 39 procent nog steeds het laagste aandeel vrijwilligers, gevolgd door Groot-Amsterdam (41 procent), Groot-Rijnmond (42 procent), en Agglomeratie Den Haag (42 procent). De meeste vrijwilligers wonen, na correctie, in de gebieden Noord-Overijssel, Zuidwest-Friesland, en Zuidwest-Drenthe (58 procent).

De vrijwillige inzet is vastgesteld voor een aantal soorten organisaties, zoals voor de sportclub en de kerk. De meeste vrijwilligers zetten zich in voor een sportvereniging, gevolgd door een school, de verzorging, jeugd- of buurthuiswerk en een levensbeschouwelijke organisatie (zie figuur 3.3). In Heerlen zijn er op al deze terreinen relatief minder vrijwilligers dan het landelijke gemiddelde. Ten opzichte van andere grote gemeenten neemt Heerlen vooral lage posities in bij de inzet als vrijwilliger voor scholen (laagste positie), sportclubs (plek 2), en de kerk (plek 3) (zie tabellenbijlage). In Amstelveen wordt meer dan drie keer zoveel vrijwilligerswerk gedaan voor scholen (17 procent), in Pijnacker-Nootdorp voor sportclubs (22 procent), en in Barneveld voor de kerk (23 procent).