Landelijk dekkende indelingen

Gemeenten, provincies, landsdelen, Rijk

De meest bekende regionale indeling van Nederland is de indeling in gemeenten, provincies en het Rijk. Dit zijn bestuurlijke onderdelen die bij wet zijn opgericht. We noemen dit administratieve eenheden.

De gemeente is de kleinste lokale bestuurseenheid. Meerdere gemeenten vormen samen een provincie. Als gemeenten die in verschillende provincies liggen fuseren, moet de provinciegrens worden aangepast.

Meerdere provincies samen vormen landsdelen. Ook hiervan worden de grenzen aangepast als een gemeentelijke herindeling hiertoe aanleiding geeft. De landsdelen samen vormen het Rijk.

COROP-gebieden

De COROP-gebieden zijn in 1970 vastgesteld door de Coördinatiecommissie Regionaal Onderzoeksprogramma (COROP). De COROP-gebieden zijn ontwikkeld op basis van het nodale principe, waarbij de forenzenstromen als basis hebben gediend. Het nodale principe is hier en daar losgelaten zodat de gebieden de provinciegrenzen volgen. Na gemeentelijke herindelingen waarbij de COROP-grenzen worden overschreden, volgt een bijstelling van de indeling.
De COROP-gebieden zijn verder onderverdeeld in COROP-subgebieden en COROP-plusgebieden. Er zijn meer COROP-subgebieden dan er COROP-gebieden zijn. De extra gebieden zijn Groot-Amsterdam, Groot-Rijnmond en Noordoost-Noord-Brabant.
De COROP-plusgebieden zijn een nadere opsplitsing van de COROP-subgebieden. Deze opsplitsing maakt voornamelijk economische ontwikkelingen in grootstedelijke gebieden beter inzichtelijk. De gebieden die nader zijn opgesplitst zijn Overig Groot-Amsterdam, Agglomeratie ’s-Gravenhage, Flevoland en Utrecht.

Arbeidsmarktregio's

Een indeling in regio’s van waaruit gemeenten en het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) de dienstverlening aan werkgevers en werkzoekenden vormgeven. Het is een regionaal niveau tussen gemeenten en provincies in. Deze indeling is van onderop, door gemeenten zelf, tot stand gekomen.

Arrondissementen en ressorten

De arrondissementen zijn de gebieden die onder de bevoegdheid van een specifieke rechtbank vallen. De arrondissementen zijn geclusterd in ressorten met een gerechtshof. De grenzen van de arrondissementen volgen in grote lijnen die van de provincies en in ieder geval die van de gemeenten. Als er gemeenten fuseren die over arrondissements- of ressortgrenzen heen gaan, dan wordt met de gerechtelijke macht afgestemd hoe en of de grenzen worden aangepast.

GGD-regio's

Een in 1990 door het toenmalig Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur vastgestelde indeling in samenwerkingsgebieden voor de gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD). Deze indeling is in de loop der jaren verschillende keren gewijzigd en werd tot 2008 vermeld onder GGD-gebieden.

Jeugdregio's

Een door gemeenten vastgestelde indeling in samenwerkingsgebieden voor uitvoering van de Jeugdwet (2014).

Kamer van Koophandel-regio’s

Dit is de indeling in werkgebieden van de Kamer van Koophandel, een instelling van en voor het bedrijfsleven. De verschillende Kamers zijn regionaal verspreid en behartigen de economische belangen van de ondernemers in hun regio. De Kamers van Koophandel zijn publiekrechtelijke, zelfstandige bestuursorganen en vallen onder het toezicht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. De indeling wordt gehanteerd met ingang vanaf 2008.

Landbouwgebieden

De indeling in landbouwgebieden is in 1991 door de Adviescommissie Landbouwstatistieken vastgesteld. De landbouwgebieden zijn zonale gebieden, maar bij de indeling ervan is rekening gehouden met de provinciegrenzen. De landbouwgebieden zijn te aggregeren tot groepen van landbouwgebieden.

Politie regionale eenheden

De indeling in regionale eenheden is ingevoerd per 1 januari 2013 en berust op de Politiewet 2012. Tot 2013 was de politie verdeeld in regiokorpsen (politieregio’s) en het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD). Vanaf 2013 kent Nederland regionale eenheden en één landelijke eenheid. De regionale eenheden zijn onderverdeeld in districten en basisteams.

Regionaal Meld- en Coördinatiepunt regio

In RMC-regio’s werken scholen en gemeenten samen om te voorkomen dat leerlingen zonder startkwalificatie van school gaan. Alle gemeenten in Nederland participeren in één van de RMC-regio’s.
Gemeenten registreren (potentiële) voortijdige schoolverlaters (vsv’ers) en zorgen ervoor dat ze via een geschikt onderwijs- of arbeidstraject alsnog een startkwalificatie halen.

Regionale Energiestrategie regio

In het kader van het klimaatakkoord is Nederland ingedeeld in regio’s. In die regio’s werken de lokale overheden – gemeenten, provincies en waterschappen - aan het opstellen van Regionale Energiestrategieën (RES). Samen met bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, netbeheerders en inwoners brengen ze mogelijkheden voor lokale energiebesparing (o.a. isolatie van woningen en andere gebouwen) en duurzame opwekking van energie in kaart en de gevolgen daarvan voor het energienetwerk.

SubRES-regio’s

Toeristengebieden

De indeling in toeristengebieden is ontworpen in 1972 voor statistieken op het terrein van de toeristische dienstverlening en vrijetijdsbesteding. De gebieden zijn niet noodzakelijkerwijs aaneensluitend. Zo vallen de gemeenten 's-Gravenhage en Rotterdam beide in twee toeristengebieden.

Veiligheidsregio’s

Met ingang van 2011 kent Nederland veiligheidsregio’s, waarvan de indeling gelijk is aan die in politieregio’s. In de veiligheidsregio’s werken de brandweer en de Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen samen met het regionaal college van de politie om een gecoördineerd optreden bij rampen en crises te bevorderen.
De politieregio’s zijn het werkgebied van regionale korpsen van de Nederlandse politie. Sinds 1990 bestaan deze regio’s, die door het ministerie van Justitie zijn ontworpen. Deze regio’s overschrijden geen provinciegrenzen.

Veilig Thuis regio

Een indeling in regio’s waarin gemeenten met elkaar samenwerken voor de organisatie van een Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (ook wel Veilig Thuis genoemd), zoals vastgelegd in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015.

Zorgkantoorregio's

Een zorgkantoorregio is een groepering van gemeenten die samenhangt met de uitvoering van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Een zorgkantoor, nauw gelieerd aan één van de AWBZ-verzekeraars, voert de AWBZ uit namens alle AWBZ-verzekeraars voor alle verzekerden in zijn regio, dus ook voor verzekerden die bij andere AWBZ-verzekeraars staan ingeschreven.

Nationale en Europese regionale indelingen

In Europa wordt de zogenoemde NUTS-indeling gehanteerd.