Centrale rol voor Chief Data Officer CBS bij verantwoord datagebruik

/ Auteur: Miriam van der Sangen / Ellen Groen-Daems
Ruben Dood is Chief Data Officer bij het CBS
© Sjoerd van der Hucht
Onlangs heeft het CBS een Chief Data Officer aangesteld. Deze persoon moet er voor zorgen dat het uitwisselen van gegevens tussen het CBS en andere overheidsorganisaties wordt bevorderd. De Chief Data Officer speelt ook een centrale rol bij het waarborgen van verantwoord datagebruik. Ruben Dood is degene bij het CBS die deze taak vervult, naast zijn directeurschap bij het Centrum voor Beleidsstatistiek. Hij vertelt er graag meer over.

Verantwoord datagebruik

Uitwisseling van gegevens en verantwoord datagebruik is een taak voor alle overheden. Vanuit de Nederlandse overheid heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een coördinerende rol hierbij.
Eén van de maatregelen om de zorg voor data en het uitwisselen van gegevens tussen overheidsorganisaties te bevorderen, is het aanstellen van een Chief Data Officer bij overheidsorganisaties. Dat is een functionaris die datagedreven werken en data delen stimuleert.

Samenwerken

Ruben Dood: ‘Binnen de overheid is er steeds meer aandacht voor datagedreven werken. Dit houdt in dat er een ontwikkeling gaande is om vaker op basis van data inzichten te verkrijgen, beleid te vormen of te monitoren. Waar het dan in de praktijk op neer komt is dat overheidsorganisaties, bedrijven en wetenschap elkaars data nodig hebben. Daarvoor moeten we met elkaar samenwerken. We willen immers bereiken dat het delen van data efficiënter wordt en dat de data beter op elkaar aansluiten, bijvoorbeeld door gebruik te maken van dezelfde definities. We zien ook een aantal duidelijke ontwikkelingen in die richting, bijvoorbeeld via het instrument van het Beleidskompas en de steeds duidelijkere voorschriften rond evaluatie en monitoring van beleid via de Comptabiliteitswet.’

Data intensiteit

De Chief Data Officer van het CBS heeft met name een externe focus. ‘Dat heeft een voor de hand liggende reden: de data intensiteit van het CBS is doorgaans hoger dan bij andere overheidsorganisaties. Andere organisaties beleggen bepaalde taken wellicht bij hun Chief Data Officer, maar het is voor het CBS niet logisch om taken op deze manier bij één persoon te beleggen. Een goede zorg voor intern datagebruik is immers vaak al ingebed in het reguliere CBS-werk. Denk hierbij aan het opstellen van een datastrategie, richtlijnen voor het beschrijven van de metadata, beleid rondom pseudonimiseren of andere privacy preserving technieken’, aldus Ruben Dood.

Dataminimalisatie en privacybescherming

De Chief Data Officer van het CBS schuift bij verschillende overlegcircuits van de overheid aan, bijvoorbeeld bij het IBDS-overleg en het Interdepartementaal Data Overleg (IDO). Tegelijkertijd stemt hij zaken af met de Chief Data Officers van andere organisaties, zoals het Kadaster en de Kamer van Koophandel. ‘Om optimaal gebruik te kunnen maken van de data van de overheid is een aantal zaken noodzakelijk. Zo moeten de data van voldoende kwaliteit zijn voor het doel waarvoor zij gebruikt worden. Om data te kunnen delen moeten ze bovendien zodanig gestandaardiseerd zijn dat het na uitwisseling niet moeilijk is om ze te gebruiken. Voor de metadata geldt dat ze op orde moeten zijn. Verder moeten we afspraken maken over hoe de data gedeeld moeten worden. Principes zoals dataminimalisatie en privacybescherming zijn daarbij uitgangspunten. Hiervoor zijn er tal van initiatieven. Eén daarvan is de ontwikkeling van het Federatief Data Stelsel, met afspraken en goede praktijkvoorbeelden voor het delen van data.’

Europees beleid en wetgeving

Samenvattend zal de Chief Data Officer van het CBS dus vooral de focus hebben op extern. ‘Ik zal mij vooral inzetten om met de kennis en ervaring van het CBS het datalandschap van Nederland effectiever te maken. Tegelijkertijd wil ik op de hoogte zijn van onderwerpen die mogelijk impact hebben op het CBS. Actuele voorbeelden zijn voornamelijk afkomstig van Europees beleid of wetgeving. Denk bijvoorbeeld aan de Data Governance Act, waarbij we gevraagd zijn om een actieve rol te gaan spelen. Maar ook de AI-act van de Europese Datastrategie met data spaces als belangrijke bouwsteen. Ook data spaces hebben als doel data delen te vergemakkelijken om zo de concurrentiepositie van Europa te verbeteren. Ze kennen een thematische indeling. Zo is het CBS betrokken bij de opzet van de European Health Data Space. Een aantal CBS-collega’s is inmiddels goed bekend met dit onderwerp.’

Relevante links