Onderzoek naar sociale netwerken in de stad

Betere en efficiëntere inzet van data

Wetenschappelijk onderzoek naar familienetwerken en de invloed van stedelijke omgevingen leidt ertoe dat data beter en efficiënter kunnen worden ingezet voor lokaal beleid op het gebied van sociale vraagstukken. Interessant voor gemeenten, die sinds 2015 verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). ‘Eén van de patronen van verstedelijking is dat jonge volwassenen naar de stad trekken en veel ouderen achterblijven zonder kinderen in de buurt, met name in krimpgebieden’, zegt de hoogleraar. ‘Dat patroon roept relevante onderzoeksvragen op. Gemeenten kijken bij de beoordeling van een WMO-aanvraag immers in eerste instantie naar de mogelijkheid van mantelzorg vanuit de eigen sociale netwerken.’

Positie gescheiden moeders

Recent deed Das in samenwerking met het NIDI-onderzoek naar de positie van gescheiden moeders. ‘Daaruit blijkt dat zij na de scheiding vaak bij hun ouders intrekken en die tijdelijke oplossing gebruiken als springplank naar een nieuwe situatie, bijvoorbeeld samenwonen in een nieuwe relatie.’ Das heeft plannen om onderzoek te doen naar de invloed van de nabijheid van grootouders op kleinkinderen. ‘Daar is binnen de Europese Unie weinig over bekend. Grootouders zijn vaak oppas, maar wat gebeurt er nu hun kinderen en kleinkinderen door de verstedelijking vaak ver weg wonen? Een andere vraag die interessant is voor gemeenten: zijn ouderen langer zelfredzaam als hun kinderen in de buurt wonen, en kunnen zij langer thuis blijven wonen?’

Symbiose van wetenschap en beleid

Das heeft ook contacten met de Urban Data Centers, waarin het CBS krachten bundelt met gemeenten om data gedreven te werken. ‘Een mooie vorm van kruisbestuiving’, vertelt ze. ‘Ik kijk naar verstedelijking vanuit wetenschappelijke oogpunt, terwijl het Urban Data Center zich richt op de praktische vertaling naar de beleidsuitvoering.’ Die symbiose van wetenschap en beleid stelt steden in staat om beleid te ontwikkelen dat is gebaseerd op kwantitatieve informatie. Samenwerking met het CBS in Urban Data Centers is interessant voor gemeenten die behoefte hebben aan data en expertise voor beleidsinformatie.

Marjolijn Das heeft plannen om onderzoek te doen naar de invloed van de nabijheid van grootouders op kleinkinderen

Armoede

Ter illustratie vertelt ze over de totstandkoming van het Urban Data Center (UDC) Den Haag. In maart 2017 organiseerde het CBS samen met de gemeente Den Haag en het Centre for BOLD Cities een datakamp. Dat verliep zo succesvol dat dit voor Den Haag een mooie opstap vormde om verder samen te werken in een Urban Data Center. ‘Het datakamp ging over armoede, met als doel van elkaar te leren. We vroegen de gemeente welke data ze al hadden, welke data zij nog nodig hebben en wat hun belangrijkste beleidsvragen zijn. Dat leverde nieuwe inzichten op. Zo brachten we in kaart waar in Den Haag werkende armen wonen. En constateerden we onder schoolkinderen een risico op zogeheten overdracht van armoede: kinderen uit gezinnen met een laag inkomen zaten minder vaak op HAVO/VWO. Dat ondersteunt het belang van het armoedebeleid van de gemeente Den Haag, dat sterk inzet op ondersteuning van scholieren.’

Praktische toepassingen

De leerstoel van Das is ingesteld voor de duur van vijf jaar. Het eerste jaar is de CBS-hoogleraar, die op 14 september 2018 haar oratie houdt, goed bevallen. ‘Samen ideeën genereren en de wetenschap inzetten voor maatschappelijke ontwikkelingen’, zo beschrijft zij de meerwaarde van de samenwerking. ‘Dat is ook voor het CBS belangrijk. Je kunt alleen goede cijfers maken als je daarvoor een goede wetenschappelijke onderbouwing hebt.’ Over haar eigen rol zegt ze: ‘Ik treed vaker naar buiten en ben naast wetenschappelijke verdieping ook meer bezig met de praktijk van beleid. Dat past goed bij deze tijd en sluit ook goed aan bij de rol van het CBS, waarbij met de Urban Data Centers ook steeds vaker gewerkt wordt aan praktische toepassingen.’

Bundeling van expertise
De leerstoel van Das zorgt voor een bundeling van de expertises en netwerken van het CBS, de Erasmus Universiteit en het LDE Centre for BOLD Cities. Het Centre for BOLD Cities is een interdisciplinaire samenwerking van de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam op het gebied van Big, Open en/of Linked Data in de stad. De grote hoeveelheden aan CBS-registerdata uit het Stelsel van Sociaal-statistische Bestanden (SSB) bieden grote onderzoekkansen, volgens Das. Kansen die aansluiten op een toenemende vraag naar informatie.